Καμία εναλλακτική στη λιτότητα

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Gideon Rachman

Η ανεργία στην Ισπανία προσεγγίζει το 25%. Τα ποσοστά αυτοκτονίας αυξάνονται ραγδαία στην Ελλάδα. Η Βρετανία βρίσκεται σε διπλή ύφεση. Μέσα σε όλον αυτόν τον πόνο, οι κραυγές αγωνίας αυξάνονται. Οι πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη είναι επικίνδυνες. Κάποιος πρέπει να βάλει ένα τέλος σε αυτήν την παράνοια.

Ας ακούσουμε τον François Hollande, τον πιθανότερο νικητή των προεδρικών εκλογών στη Γαλλία. Προβάλλεται ως ο άνθρωπος που θα αντισταθεί στους «αγιατολάχ της λιτότητας» στη Γερμανία.


Η εκστρατεία του έχει απήχηση όχι μόνο στην Ευρώπη αλλά και στις ΗΠΑ, όπου οι μεγιστάνες του επαγγέλματος των οικονομολόγων, από τον Larry Summers ως τον Paul Krugman, συντάσσονται με το αίτημα να λήξουν οι πολιτικές λιτότητας στην Ευρώπη. Παράφρονες τους αποκαλεί ο Ρ. Krugman, με χαρακτηριστικά υποτιμητικό ύφος.


Ο κ. Hollande δηλώνει ότι θα αντικαταστήσει τη λιτότητα με ανάπτυξη. Πώς και δεν το σκέφτηκε κανένας άλλος νωρίτερα; Δυστυχώς, ένα κενό σλόγκαν στηρίζεται σε αναποτελεσματικές προτάσεις. Το πρόγραμμα του κ. Hollande δίνει βάση σε μικρές, άστοχες ενισχύσεις στις δημόσιες δαπάνες, ενώ στην ουσία αγνοεί τις διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις, που είναι ο μόνος δρόμος για τη βιώσιμη ανάπτυξη.

Οι δαπάνες σε υποδομές – σε έτοιμα να ξεκινήσουν έργα, όπως έχει πει ο πρόεδρος Barack Obama – είναι βεβαίως μια στάνταρ κεϊνσιανή λύση για μια οικονομία που είναι εγκλωβισμένη στη δίνη της ύφεσης.

Υπό κανονικές συνθήκες, τέτοιες δαπάνες είναι σπουδαία περίπτωση. Στην Ευρώπη, ωστόσο, υπάρχουν πολλοί λόγοι για επιφυλάξεις. Αν η κατασκευή μεγαλύτερων δρόμων και τρένων ήταν ο τρόπος για διαρκή ευμάρεια, η Ελλάδα και η Ισπανία θα άκμαζαν. Τα τελευταία 30 χρόνια υπήρξε τεράστια έκρηξη σε δαπάνες υποδομών, συχνά χρηματοδοτούμενη από την Ε.Ε.

Το μετρό των Αθηνών είναι εξαιρετικό. Οι ταχείες AVE στην Ισπανία είναι χάρμα. Αλλά αυτού του είδους οι δαπάνες έχουν καταφέρει πολύ λίγα στη μεταβολή των θεμελιωδών προβλημάτων, τα οποία πλακώνουν τόσο την Ελλάδα όσο και την Ισπανία και ειδικά την ανεργία των νέων.

Το χειρότερο είναι ότι με κάποιους τρόπους η χρηματοδότηση υποδομών της Ε.Ε. έχει φέρει προβλήματα. Στην Ελλάδα η απορρόφηση των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων έγινε βιομηχανία: και οι πολιτικές διασυνδέσεις ήταν ένας πιο σίγουρος δρόμος για τον πλουτισμό, παρά το επιχειρηματικό ταλέντο.

Όσο για την Ιταλία και την Ισπανία, δεν είναι ότι περικόπτουν τους προϋπολογισμούς επειδή τους έχει έρθει μια τρελή επιθυμία να προσγειώσουν τις οικονομίες τους. Οι προσπάθειες λιτότητας που επιβάλλουν ήταν μια αντίδραση στο γεγονός ότι οι αγορές απαιτούν αφόρητα υψηλά επιτόκια για να τους δανείσουν.

Δεν υπάρχει λόγος να πιστέψουμε ότι οι αγορές είναι ξαφνικά διατεθειμένες να χρηματοδοτήσουν μεγαλύτερα ελλείμματα στη νότια Ευρώπη.

Όσοι ζητούν να σταματήσει η λιτότητα τώρα απαντούν ότι είναι ευθύνη των κρατών «ΑΑΑ» να κάνουν ένα πάρτι κατανάλωσης, που θα γλιτώσει τους γείτονές τους από το πρόβλημά τους. Όμως, η υπόθεση ότι το αξιόχρεο της Ολλανδίας και της Γερμανίας είναι αστείρευτο δεν είναι πειστική, όπως έδειξε και η αντίδραση της αγοράς στην αποτυχία της Ολλανδίας να συμφωνήσει στον προϋπολογισμό την περασμένη εβδομάδα.

Ακόμη και στη Γαλλία, το κέντρο της αντίδρασης κατά της λιτότητας, είναι δύσκολο να ισχυριστούμε ότι το πρόβλημα είναι πως το κράτος δεν κάνει αρκετά. Πρόκειται για μια χώρα όπου το κράτος ήδη καταναλώνει 56% του ΑΕΠ, ενώ δεν έχει ισορροπημένο προϋπολογισμό από τη δεκαετία του '70, και έχει από τους υψηλότερους φόρους στον κόσμο.

Ο κ. Hollande, ο οποίος δεν είναι ανόητος, τα γνωρίζει όλα αυτά. Γι' αυτό πίσω από όλη την ευχάριστη ρητορική για τη λήξη της λιτότητας τα μικρά γράμματα είναι λιγότερο ευδιάκριτα. Στην πραγματικότητα το μόνο που υπόσχεται ο σοσιαλιστής υποψήφιος είναι να καθυστερήσει έναν χρόνο σε σχέση με τον πρόεδρο Nicolas Sarkozy να ισορροπήσει τον γαλλικό προϋπολογισμό.

Στην Ευρώπη ακόμη και η Αριστερά δεν μπορεί να προσποιηθεί ότι τα προγράμματα περικοπών των δαπανών μπορούν να συνεχιστούν για πάντα. Έτσι περιορίζεται στο να ισχυρίζεται ότι οι κυβερνήσεις κάνουν περικοπές «πάρα πολλές και πάρα πολύ γρήγορα», όπως δήλωσε ο Βρετανός Ed Balls. Δεν είναι τίποτε άλλο από μικρές υπεκφυγές μασκαρεμένες σε μεγάλη ακαδημαϊκή διαμάχη.

Γιατί, ενώ οι Γερμανοί παρουσιάζονται ως χοντροκέφαλοι υπερασπιστές της λιτότητας, το πραγματικό τους μήνυμα είναι πιο ραφιναρισμένο και πειστικό. Είναι ότι η προσπάθεια ισορρόπησης των προϋπολογισμών στην Ευρώπη πρέπει να συνδυάζεται από μεταρρυθμίσεις οι οποίες θα ενθαρρύνουν τη δημιουργία θέσεων εργασίας στον ιδιωτικό τομέα.

Οι σκοποί αυτών των μεταρρυθμίσεων είναι τεράστιοι. Οι φόροι εργασίας στη Γαλλία είναι πολύ υψηλοί. Προς τιμήν του ο κ. Hollande υπόσχεται φορολογικές ελαφρύνσεις για εργοδότες που προσλαμβάνουν νέους. Όμως, θα ήταν καλύτερα απλώς να μειωθούν οι χρεώσεις για την απασχόληση σε όλο το φάσμα. Αυτός είναι ένας φόρος που πραγματικά θα πληρωνόταν μόνος του με δημιουργία θέσεων εργασίας.

Οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις είναι επίσης σφηνωμένες στα κανάλια της γραφειοκρατίας. Το αγαπημένο μου πρόσφατο παράδειγμα είναι ένα άρθρο στους New York Times για έναν Έλληνα επιχειρηματία, του οποίου οι προσπάθειες να αρχίσει ιντερνετική επιχείρηση μπλέχτηκαν σε μια οδύσσεια από απαραίτητα έγγραφα, με κερασάκι στην τούρτα την επίσημη απαίτηση για δείγμα κοπράνων.

Τα υψηλά επίπεδα ανεργίας νέων σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία συνδέονται στενά με την υπερβολική προστασία και τα επιδόματα των εργαζόμενων με σύμβαση εργασίας, τα οποία κάνουν τους εργοδότες να φοβούνται να κάνουν νέες προσλήψεις.

Όπως παραπονέθηκε ένας Ισπανός επιχειρηματίας πρόσφατα, «σε αυτήν τη χώρα είναι πιο εύκολο να πάρεις διαζύγιο από τη γυναίκα σου παρά να απολύσεις υπάλληλο».

Η προώθηση μεταρρυθμίσεων στην απασχόληση είναι σκληρή, ακόμη και επικίνδυνη. Στην Ιταλία, τα τελευταία χρόνια, δύο οικονομολόγοι που συμβουλεύουν την κυβέρνηση για τις μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας έχουν δολοφονηθεί. Όμως, τέτοιες μεταρρυθμίσεις είναι ο μόνος μακροπρόθεσμος δρόμος για μια εύρωστη δημιουργία θέσεων εργασίας.

Αντιθέτως, τα αιτήματα να βγει η Ευρώπη από τα χρέη με δαπάνες είναι ψευδαίσθηση. Υπάρχουν, βέβαια, περιθώρια συζήτησης για τον ρυθμό μείωσης του ελλείμματος. Όμως, σε μια ήπειρο όπως η Ευρώπη με υψηλούς φόρους, με μεγάλη ρύθμιση και ογκώδη χρέη, τα περισσότερα έργα δημόσιας χρηματοδότησης απλώς θα κατασκεύαζαν έναν ακόμη δρόμο προς το πουθενά...