Η ευρωζώνη πρέπει να συρρικνωθεί

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Mohamed El-Erian

Η ακραία πολιτική δυσλειτουργία υπονομεύει τώρα την ελληνική οικονομία, που ήδη καταποντίζεται από την κατάρρευση στην κατανάλωση, την εκτίναξη στην ανεργία, την επιτάχυνση στις εκροές κεφαλαίου και το αφόρητο χρέος. Οι επιπτώσεις είναι πολλές και εκτείνονται πολύ πιο έξω από τα όρια της χώρας.

Για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα της Ευρώπης και της παγκόσμιας οικονομίας, οι Ευρωπαίοι ηγέτες οφείλουν να επαναπροσδιορίσουν αμέσως το ιστορικό έργο τους για την ενότητα, αντί να την αφήνουν στα χέρια των όλο και πιο άτακτων συνθηκών.


Μία εβδομάδα πριν, οι Έλληνες ψηφοφόροι έδωσαν τρία καταστροφικά μηνύματα στην πολιτική ελίτ της χώρας: Ξεκάθαρη απόρριψη των παραδοσιακών κομμάτων, ασυνήθιστη μετακίνηση σε ακραία κόμματα που θέλουν να καταργήσουν το παρελθόν, αλλά δεν έχουν σαφή προγράμματα για το μέλλον, και δυσαρέσκεια με τις οικονομικές πολιτικές που πονάνε, αλλά δεν έχουν αποτέλεσμα (για να υιοθετήσω τη φράση του Βρετανού πολιτικού Ed Miliband για διαφορετική περίπτωση).

Δεν είναι να απορεί κανείς που η Ελλάδα δυσκολεύεται μετεκλογικά να σχηματίσει κυβέρνηση. Το πολιτικό τοπίο είναι πλέον γεμάτο κόμματα με διαφορετικές ερμηνείες για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον.

Ως εκ τούτου τα τρία κόμματα με το μεγαλύτερο μερίδιο στις πρόσφατες εκλογές δεν κατάφεραν την περασμένη εβδομάδα να συγκεντρώσουν επαρκή στήριξη για τον σχηματισμό κυβέρνησης συνασπισμού. Στη συνέχεια ο Πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας απέτυχε να πείσει τα μεγάλα κόμματα να σχηματίσουν μεταβατική κυβέρνηση.

Η πολιτική δυσλειτουργία είναι το τελευταίο που θέλει η Ελλάδα στο ιστορικό σταυροδρόμι όπου βρίσκεται. Υπονομεύει την ολοκλήρωση των δεσμεύσεων που έγιναν στο πλαίσιο του πακέτου διάσωσης με την τρόικα. Επίσης αποκλείει τον σχεδιασμό ενός καλύτερου μίγματος πολιτικών που θα διασφάλιζε την εκταμίευση της εξωτερικής στήριξης που τόσο χρειάζεται η χώρα, αλλά με μια προσέγγιση που υπόσχεται περισσότερα.

Όλα αυτά τοποθετούν τους εταίρους της στην ευρωζώνη σε πάρα πολύ δύσκολη θέση. Αν δεν υπάρξει ταχύτατη και δημιουργική αντιμετώπιση, θα βρεθούν χαμένοι για χαμένοι: Θα χάσουν αν εκταμιευτούν περισσότερα «καλά» κεφάλαια μετά τα «κακά» και εξανεμιστούν και αυτά χωρίς ουσιαστικά πλεονεκτήματα για τους Έλληνες πολίτες και τους Ευρωπαίους εταίρους και θα χάσουν αν δεν εκταμιευτούν και διολισθήσει η Ελλάδα πιο βαθιά στο χάος, με ανυπολόγιστες επιπτώσεις για την Ευρώπη και όλο τον κόσμο.

Έχει έρθει η ώρα να απομακρυνθεί η ευρωζώνη από την προσέγγιση που προσφέρει λίγες προοπτικές ανάπτυξης, απασχόλησης και οικονομικής σταθερότητας.

Για να γίνει αυτό θα πρέπει να επιτευχθεί ο πολύ δύσκολος αλλά απαραίτητος επαναπροσδιορισμός της ευρωζώνης και ο περίπλοκος συνδυασμός εξόδου και διαφορετικών μηχανισμών στήριξης για τις χώρες που δεν θα εναρμονιστούν με τη νέα πραγματικότητα.

Με δεδομένες τις υπάρχουσες συνθήκες, τα σημερινά 17 μέλη της ευρωζώνης πρέπει να εξελιχθούν σε μικρότερη και λιγότερο ημιτελή ενοποίηση, για να αποφευχθεί ο αυξανόμενος κίνδυνος απόλυτου κατακερματισμού. Κι αυτό σημαίνει στενότερη οικονομική και πολιτική ένωση ανάμεσα στους «4 μεγάλους» (Γαλλία, Γερμανία, Ιταλία, Ισπανία) καθώς και άλλων μελών με αντίστοιχες αρχικές προϋποθέσεις.

Πρόκειται για πολύ περίπλοκη και εντελώς αδέξια εξέλιξη. Μπορεί να συμβεί μόνο αν υπάρχουν οι εξής προϋποθέσεις: Καλύτερο μίγμα πολιτικών για τις μεμονωμένες χώρες. Πιο δυνατοί μηχανισμοί εσωτερικής χρηματοδότησης και συντονισμού, μεταξύ των οποίων περιφερειακά οχυρώματα. Λιγότερο ευάλωτο τραπεζικό σύστημα. Και οπωσδήποτε αρκετή τύχη.

Επιπλέον, καθώς θα επαναπροσδιορίζουν την ευρωζώνη, οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να ιδρύσουν μια «ράμπα εξόδου» που θα επιτρέπει στις χώρες οι οποίες βγαίνουν από την ευρωζώνη να παραμείνουν στην Ε.Ε. και να έχουν πρόσβαση στα μετά την έξοδο κεφάλαια σταθεροποίησης, καθώς και τεχνική βοήθεια ώστε να καθιερώσουν εν καιρώ μια αξιόπιστη νομισματική πολιτική.

Τίποτε από αυτά δεν είναι εύκολο και η επιτυχία δεν είναι εξασφαλισμένη. Αυτό όμως που γίνεται όλο και πιο φανερό στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ότι η ισχύουσα προσέγγιση πάσχει άσχημα και όσο προχωράει θα γίνεται και πιο δαπανηρή – κι αυτό δεν οφείλεται στην επιθυμία των πολιτικών να κρατήσουν την ευρωζώνη ανέπαφη, αλλά στις εξελίξεις που διενεργούναι στη βάση.

Η μοίρα της ευρωζώνη περνάει από τα χέρια των πολιτικών απευθείας στα χέρια των πολιτών, ένα μεγάλο τμήμα του οποίου είναι εξαγριωμένο αλλά και αποπροσανατολισμένο. Και ενώ ήδη έχει επιβληθεί αλλαγή σε οκτώ κυβερνήσεις, αλλά συνεχίζεται να περιμένει εξίσου δυσοίωνο μέλλον, αυξάνεται συνεχώς η πιθανότητα να επιλέξει ένα καλύτερο μείγμα οικονομικής, δημοσιονομικής, πολιτικής και κοινωνικής απόρριψης.

Κοιτάζοντας πέρα από την Ελλάδα, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί και ρυθμιστές εξακολουθούν να έχουν τη δυνατότητα – την υποχρέωση είναι η σωστή λέξη – να δρομολογήσουν την πιο άμεση συμμετοχή των πολιτών στον επαναπροσδιορισμό του σημαντικού ευρωπαϊκού έργου.

Θα είναι δαπανηρό και στο ξεκίνημά του άτακτο. Αλλά η εναλλακτική λύση είναι ο κατακερματισμός και είναι πολύ-πολύ χειρότερη από όλες τις άλλες. Θα πρέπει να βιαστούν αν θέλουν να παραμείνουν στο παιχνίδι δρώντας προκαταβολικά και όχι αναδρομικά.