Παράλληλο νόμισμα στην Ελλάδα;

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Gavyn Davies

Με βάση τις τελευταίες δημοσκοπήσεις, οι ελληνικές εκλογές μπορεί να έχουν ένα πολύ μπερδεμένο αποτέλεσμα, όπου η νέα κυβέρνηση δεν θα μπορεί ή δεν θα θέλει να ανταποκριθεί στους δημοσιονομικούς όρους της τρόικας, αλλά επίσης δεν θα θέλει να εγκαταλείψει το ευρώ οικειοθελώς. Τι θα συμβεί τότε;

Οικονομολόγοι όπως ο Thomas Mayer της Deutsche Bank, που έχει μιλήσει για το Geuro, και ο Huw Pill της Goldman Sachs, πρόσφατα πρόβαλαν την ιδέα ότι, υπό τις υπάρχουσες συνθήκες, η Ελλάδα μπορεί να προσφύγει σε ένα παράλληλο νόμισμα που θα χρησιμοποιηθεί για τις εγχώριες μεταβιβάσεις, ενώ το ευρώ θα συνεχίσει να υπάρχει για τις τραπεζικές καταθέσεις και τις ξένες συναλλαγές. Ο Thomas είναι θετικός με την ιδέα, ενώ ο Huw διαβλέπει πολλά προβλήματα.


Αν και δεν είμαι καθόλου πεπεισμένος ότι θα ήταν μια σταθερή λύση, αφού θα μπορούσε να είναι απλώς το πρελούδιο για πολύ υψηλότερο πληθωρισμό στην Ελλάδα, είναι μια εξέλιξη του μπερδεμένου τύπου που έχει απήχηση στους πολιτικούς. Θα έχει, λοιπόν, έναν ρόλο να παίξει στο μέλλον της ευρωζώνης. Σε κάθε περίπτωση, είναι κάτι που θα συζητηθεί ευρέως τις επόμενες εβδομάδες.

Ας υποθέσουμε ότι η επόμενη ελληνική κυβέρνηση αρνείται να υπακούσει στους όρους της τρόικας και άρα αποκόβεται από τις δημοσιονομικές δόσεις που θα χρηματοδοτήσουν το πρωτογενές έλλειμμα. Αυτό το έλλειμμα ήταν 2,3% πέρσι και, αν και έχει προγραμματιστεί να σβηστεί στο τέλος του έτους, αυτό θα γίνει δύσκολα με μια αντιμνημονιακή κυβέρνηση. Η Ελλάδα θα έχει λοιπόν έλλειμμα τουλάχιστον 3% του ΑΕΠ (6 δισ. ευρώ τον χρόνο).

Από πού θα βγουν αυτά τα χρήματα;

Εκτός του ευρώ, η Ελλάδα θα έχει τη δική της κεντρική τράπεζα και θα της ζητήσει να τυπώσει χρήμα για να χρηματοδοτήσει το πρωτογενές έλλειμμα. Εντός του ευρώ, η ΕΚΤ δεν θα επέτρεπε ποτέ στην Τράπεζα της Ελλάδος να κάνει κάτι τέτοιο. Άρα η ελληνική κυβέρνηση ίσως προσφύγει στην πληρωμή τμήματος των δημοσίων δαπανών της με Έκδοση Υποσχετικών Γραμματίων (issuing promissory notes ή IOU) τα οποία θεωρητικά θα μπορούν να μεταβιβαστούν σε ευρώ κάποια στιγμή στο μέλλον.

Αυτά τα γραμμάτια IOU δεν θα έχουν επισήμως το στάτους του νόμιμου χρήματος, αφού αντιτίθενται εντελώς στους όρους της ευρωπαϊκής συνθήκης. Όμως, πιθανόν να αναπτυχθεί μια ανεπίσημη αγορά γι' αυτά, με πολύ χαμηλή ισοτιμία σε σχέση με το ευρώ. Τα IOU ίσως επίσης αρχίσουν να χρησιμοποιούνται ως ανεπίσημο παράλληλο νόμισμα, που θα διευκολύνει τις συναλλαγές στην οικονομία.

Το θέμα είναι ότι έτσι ένα τμήμα των δαπανών της ελληνικής κυβέρνησης θα χρηματοδοτηθεί με ένα υποτιμημένο εσωτερικό «νόμισμα», το οποίο, για παράδειγμα, θα μειώσει τους μισθούς των εργαζομένων του δημοσίου, αν αυτοί υπολογιστούν σε ευρώ.

Δεν είναι ξεκάθαρο αν τα σωματεία θα είναι διατεθειμένα να δεχτούν αυτήν τη μορφή μείωσης των πραγματικών μισθών, από την πιο ομαλή εκδοχή που γίνεται μέσω των χαμηλότερων ονομαστικών μισθών. Αν όχι, δεν θα υπάρχει νόημα να προχωρήσει το σχέδιο.

Τι θα γίνει με τις ελληνικές τράπεζες εν τω μεταξύ;

Αυτό θα εξαρτηθεί εντελώς από τη συμπεριφορά της ΕΚΤ. Μετά τη στάση πληρωμών – ουσιαστικά – από την κυβέρνηση στο εσωτερικό χρέος, οι τράπεζες θα είναι αναξιόχρεες, αλλά η ΕΚΤ ίσως δεν θα είναι πρόθυμη να επιβάλει στην οικονομία το απόλυτο χάος που θα ακολουθήσει τη διακοπή του συστήματος πληρωμών στην οικονομία, ούτε την εξαφάνιση μεγάλου τμήματος των αποταμιεύσεων των νοικοκυριών.

Ένα τέτοιο παράδειγμα θα προκαλούσε ενδεχόμενο μετάδοσης του προβλήματος στην υπόλοιπη ευρωζώνη.

Η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να δανείσει απευθείας ούτε να επιτρέψει στην ΤτΕ να δανείσει αναξιόχρεες τράπεζες. Ο Mayer υποθέτει ότι οι ελληνικές τράπεζες θα απορροφηθούν σε μια «κακή τράπεζα» (bad bank) της ευρωζώνης, που θα κεφαλαιοποιείται από το EFSF και θα είναι ικανή να λαμβάνει χρηματοδότηση από την ΕΚΤ.

Αυτό δείχνει ότι οι ελληνικές τραπεζικές καταθέσεις θα παραμείνουν σε ευρώ και η εμπιστοσύνη στο σύστημα θα μπορούσε να επανακτηθεί, επιτρέποντας την επιστροφή των καταθέσεων που έχουν το τελευταίο διάστημα φύγει από το ελληνικό σύστημα.

Σε κάθε περίπτωση, η ΕΚΤ πιθανόν θα δει το άνοιγμά της στην ελληνική bad bank να ανεβαίνει συν τω χρόνω, αφού ο δανεισμός Target 2 από την ίδια θα είναι η μόνη πηγή χρηματοδότησης για την κάλυψη του ελλείμματος του ισοζυγίου πληρωμών. Αυτό το έλλειμμα τρέχει με 8% του ΑΕΠ, αλλά μπορεί να πέσει κάθετα υπό τις συνθήκες που περιγράφουμε.

Τι νόημα θα έχει ένα τέτοιο μπερδεμένο σχέδιο;

Μάλλον δεν θα αποτρέψει τη διολίσθηση της ελληνικής οικονομίας σε πολύ βαθύτερη ύφεση, καθώς οι μισθοί θα υποτιμούνται και οι κυβερνητικές προμήθειες προς τον ιδιωτικό τομέα θα γίνονται στα υποτιμημένα IOU. Ίσως επέλθει επίσης αύξηση του πληθωρισμού, καθώς ο κόσμος θα συνειδητοποιήσει ότι η κυβέρνηση καταφεύγει σε ψεύτικο χρήμα και θα προσπαθήσει να ισοφαρίσει ανεβάζοντας τους μισθούς και τις τιμές. Ο Pill γράφει:

«Το νέο ελληνικό γραμμάτιο θα ανταλλαγεί με ευρώ με πολύ βαθιά έκπτωση. Υπό αυτήν την έννοια, θα υπηρετήσει ως μέθοδος χρεοστασίου τις εσωτερικές πληρωμές στην Ελλάδα, αντί ως μηχανισμός τόνωσης της ανταγωνιστικότητας. Ο πραγματικός συναλλαγματικός μηχανισμός δεν θα υποτιμηθεί, καθώς το πιο ανταγωνιστικό ονομαστικό επιτόκιο θα ισοφαριστεί από την επίδραση του πληθωρισμού στις τιμές».

Το θετικό είναι, πάντως, ότι η Ελλάδα θα παραμείνει στο ευρώ και στην Ε.Ε., οπότε θα επιστρέψει στην «ενάρετη οδό» με σταδιακή κίνηση προς το πρωτογενές πλεόνασμα που θα της δώσει τη δυνατότητα να εξυπηρετήσει το εξωτερικό της χρέος. Αυτή η επιλογή θα είναι πολύ πιο σκληρή αν εγκαταλείψει το ευρώ εντελώς.

Το πιο σημαντικό είναι ότι θα αποφευχθεί το καταστροφικό οικονομικό κόστος που θα ακολουθούσε το κλείσιμο των τραπεζών και τη διακοπή του συστήματος πληρωμών, αλλά μόνο με την ανοχή της ΕΚΤ, που θα αυξήσει περαιτέρω το άνοιγμά της στη χώρα. Η ΕΚΤ και η ευρωζώνη ίσως είναι πρόθυμες να το δεχτούν για να αποφύγουν μια εξευτελιστική καταστροφή στην Ελλάδα, μαζί με τον τεράστιο κίνδυνο μετάδοσης σε άλλες οικονομίες.

Τείνω να πιστεύω ότι αυτό το παράλληλο νόμισμα θα μπορούσε να αποδώσει μόνο σε ένα παράλληλο σύμπαν, και όχι σε αυτό όπου κατοικούμε τώρα. Μπορεί πάλι να είναι απλώς ένα βήμα προς τον αναπόφευκτο συνδυασμό ολοκληρωτικού χρεοστασίου, πληθωρισμού και αποχώρησης από την ευρωζώνη, που ίσως, δυστυχώς, περιμένει την Ελλάδα. Αλλά θα ήταν υπέροχο να κάνω λάθος.