Η αρχή της τελευταίας πράξης για την Ευρώπη

Από το Stratfor (via Euro2day)

Η οικονομική κρίση στην Ευρώπη μετατρέπεται σε πολιτική κρίση. Τα μέτρα λιτότητας που απαιτεί η Γερμανία από την Ελλάδα και άλλες χώρες όχι μόνο πυροδοτούν την κρίση στην Ελλάδα, αλλά εγείρουν και σοβαρότατα ερωτήματα και για την υπόλοιπη Ευρώπη. Τα ερωτήματα αυτά δεν αφορούν μόνο τα μέτρα λιτότητας, αλλά και τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ, που κυριαρχούν στην Ευρώπη εδώ και μία γενεά.

Οι εκλογές στη Γαλλία και στην Ελλάδα δεν αντιπροσωπεύουν ακόμα οριστική ρήξη με το παρελθόν, είναι όμως προάγγελοι για εντεινόμενη πολιτική κρίση που επικεντρώνεται στην παλιά ευρωπαϊκή τάξη.


Με τον όρο «παλιά τάξη» δεν εννοείται μόνο η Ευρώπη που δημιουργήθηκε από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, αλλά και η ιδεολογία που την περιέβαλε. Αυτή η ιδεολογία έχει δύο μέρη:

● Το οικονομικό μέρος αφορά την πεποίθηση ότι το ελεύθερο εμπόριο και ένα ενοποιημένο ρυθμιστικό πλαίσιο θα δημιουργούσαν ένα πλαίσιο ευημερίας, το οποίο θα μοιράζονταν ίσα τα κράτη και οι τάξεις.

● Το πολιτικό μέρος της ιδεολογίας έχει να κάνει με την πεποίθηση ότι τα θεμελιώδη ζητήματα που χώριζαν τα ευρωπαϊκά κράτη έπαψαν να υφίστανται και ο διαχωριστικός εθνικισμός του παρελθόντος δεν είχε πλέον σημασία.

Στις γαλλικές εκλογές παρατηρήθηκε η ανόρθωση του δεξιού Εθνικού Μετώπου, η οποία δυσκόλεψε την τελική αναμέτρηση των υποψήφιων προέδρων στον δεύτερο γύρο των εκλογών. Η ιδεολογία του κόμματος αμφισβήτησε δύο βασικές ευρωπαϊκές ιδέες: ότι τα σύνορα δεν έχουν νόημα και ότι όλες οι κοινωνικές τάξεις επωφελούνται εξίσου από το ευρωπαϊκό project.

Η νίκη του νέου γάλλου προέδρου Francois Hollande μπορεί να άφησε ανοιχτό το θέμα των συνόρων, όμως σίγουρα αποδέχθηκε την ιδέα ότι δεν επωφελήθηκαν όλες οι κοινωνικές τάξεις από την Ευρώπη. Η νίκη του αμφισβήτησε επίσης την ηγετική θέση της Γερμανίας στην Ευρώπη.

Ο Hollande και η Γερμανίδα καγκελάριος Angela Merkel έχουν ουσιαστικές διαφορές στις προσεγγίσεις τους σε ό,τι αφορά τα ευρωπαϊκά προβλήματα και τις λύσεις τους.

Το εκλογικό αποτέλεσμα στην Ελλάδα, το οποίο άφησε τα δύο κόμματα της εξουσίας να αγωνίζονται να σχηματίσουν κυβέρνηση συνασπισμού, αντιπροσωπεύει πιο εξελιγμένη περίπτωση της κρίσης.

Ο κατακερματισμός του ελληνικού πολιτικού συστήματος, που φαίνεται εν μέρει από την ανικανότητα των κυρίαρχων κομμάτων να ηγηθούν από μόνα τους και να συμφωνήσουν σε κυβέρνηση συνασπισμού, δίνει κάποια αίσθηση για το πόσο πολύ έχει προχωρήσει πολιτικά η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Αυτό, βέβαια, δεν είναι έκπληξη, δεδομένης της ελληνικής πραγματικότητας.

Οι εκλογές στη Γαλλία και στην Ελλάδα έδειξαν δύο πράγματα:

Πρώτον, ότι η Δεξιά αυξάνει όλο και περισσότερο την επιρροή της. Λέγοντας Δεξιά εννοούμε την ομάδα εκείνη που είναι συγχρόνως λαϊκιστική και ξενοφοβική και αντιτίθεται στην απώλεια της εθνικής κυριαρχίας, στην εισροή μεταναστών και σε ένα σύστημα που ευνοεί τις οικονομικές, πολιτικές ελίτ και τις ελίτ των διανοουμένων έναντι των μεσαίων και χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων.

Το μερίδιο των ψήφων που συγκέντρωσε το Εθνικό Μέτωπο στον πρώτο γύρο των γαλλικών προεδρικών εκλογών και η είσοδος του ακροδεξιού κόμματος της Χρυσής Αυγής στην ελληνική Βουλή δείχνουν αυτήν την αυξανόμενη επιρροή.

Δεύτερον, βλέπουμε πως τα κυρίαρχα κόμματα που τάσσονται σταθερά υπέρ της ευρωπαϊκής ιδεολογίας θα τείνουν να χάνουν. Ο απερχόμενος Γάλλος πρόεδρος Nicolas Sarkozy μπορεί να θεωρηθεί η πεμπτουσία του ευρωπαϊστή. Ακόμα και αυτός, όμως, κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του εκστρατείας, έπρεπε να αποφύγει τις ευρωπαϊστικές κουβέντες προκειμένου να «φλερτάρει» με τη Δεξιά.

Ο Sarkozy απείλησε μάλιστα με άρση της Συνθήκης του Σένγκεν, η οποία προβλέπει ανοιχτά σύνορα μεταξύ όλων των χωρών της Ε.Ε. - δηλαδή την ίδια την ουσία της ευρωπαϊκής ενοποίησης. Ο Hollande δεν είναι έτοιμος να υπερασπιστεί την Ευρώπη, ούτε όμως να ζήσει με τις συμφωνίες που έφτιαξε η Γερμανία.

Παρομοίως, στην Ελλάδα τα κυρίαρχα φιλοευρωπαϊκά κόμματα μαζί ίσα που συγκεντρώνουν το ήμισυ των ψήφων. Το άλλο ήμισυ διασκορπίστηκε σε άλλα κόμματα, τα οποία τα ενώνει η έλλειψη εμπιστοσύνης προς τα κυρίαρχα.

Οι γνωστές φυσιογνωμίες της Ευρώπης – ο Ισπανός πρωθυπουργός Jose Luis Rodriguez Zapatero, ο Ιταλός πρωθυπουργός Silvio Berlusconi, ο Έλληνας πρωθυπουργός Γιώργος Παπανδρέου και τώρα ο Sarkozy – αντικαθίστανται από ηγέτες που εξακολουθούν να πρόσκεινται στην κυρίαρχη ευρωπαϊκή ιδεολογία.

Όμως, έχει αρχίσει να γίνεται όλο και πιο δύσκολο να επιβιώσει κανείς ως ευρωπαϊστής. Για την ακρίβεια είναι δύσκολο να επιβιώσει ως ευρωπαϊστής και να υιοθετήσει τις απόψεις της Γερμανίας για τη λιτότητα. Ο Hollande μπορεί να διαχώρισε τη θέση του από την ιδέα της ακραίας λιτότητας, όχι όμως και από την ιδέα της Ευρώπης.

Εκφράζοντας την αντίθεσή του στις θέσεις της Γερμανίας για τη λιτότητα, ο Hollande δέχεται την Ευρώπη ως αφηρημένη έννοια. Η πραγματική Ευρώπη αντιτίθεται στη Γερμανία και στη γερμανική λύση για την οικονομική κρίση. Αυτή όμως δεν είναι μια σταθερή θέση για τον Hollande. Δεδομένων των δυνάμεων που κινούν τη γαλλική πολιτική, αναπόφευκτα θα έρθει σε μεγαλύτερη αντίθεση με την πραγματική Ευρώπη.

Σε ό,τι αφορά τις μελλοντικές εκλογικές αναμετρήσεις, εκτιμούμε πως αυτές θα γίνουν όλο και λιγότερο προβλέψιμες και λιγότερο ευνοϊκές για τους ευρωπαϊστές. Θα φέρουν επίσης μια αυξανόμενη αστάθεια στις ευρωπαϊκές χώρες καθώς θα αρχίσουν να έρχονται στο προσκήνιο νέα κόμματα και συνασπισμοί.

Η τελευταία πράξη της Ευρώπης θα είναι πολιτική – όχι οικονομική – και ήδη τη βλέπουμε να αρχίζει. Στο επίκεντρό της βρίσκονται η εθνική κυριαρχία, η ταξική επίγνωση και ο έλεγχος της εθνικής μοίρας. Δεν είναι μια άγνωστη Ευρώπη, δεν είναι όμως και μια Ευρώπη που οι Ευρωπαίοι περίμεναν ότι θα ξαναδούν.

Όμως, βρισκόμαστε ακόμα στην αρχή. Η Γαλλία και η Ελλάδα δεν είναι καν το πρελούδιο. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι δεν δείχνουν προς την κορύφωση της τελευταίας πράξης.