Πτώχευση με όρους αποικίας

Από Το Ποντίκι 15.9.2011 (απ' όπου και το σκίτσο του Πάνου)

Του Δημήτρη Καζάκη
οικονομολόγου - αναλυτή

Ύστερα από την εγκατάσταση του πρώτου επίσημου Γκαουλάιτερ μετά τη ναζιστική περίοδο, του κ. Χορστ Ράιχενμπαχ, ολοκληρώνεται και τυπικά η νέα κατοχή της χώρας. Για οριακή στιγμή έκανε λόγο ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας κατά τη συνάντηση που είχε την Τρίτη 13.9 με τον πρόεδρο της Alpha Banκ Γιάννη Κωστόπουλο.

Τη συνάντηση αυτή ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, ένα είδος Δαμασκηνού της νέας εποχής, διάνθισε με μια περίεργη και σιβυλλική δήλωση ότι «πρέπει να περάσουμε πρώτα στην απέναντι όχθη και έπειτα να τα βρούμε». Τι να εννοούσε άραγε; Ποια είναι η απέναντι όχθη; Ποιοι θα τα βρουν έπειτα;


Από την πλευρά του, ο κ. Κωστόπουλος είπε – σύμφωνα με τα δημοσιεύματα – ότι στη συγχώνευση της τράπεζάς του με την Eurobank πραγματοποιήθηκε, επιτέλους, η πρώτη μεγάλη ξένη επένδυση στον τόπο μας και εξέφρασε την ελπίδα ότι, παρά τη δύσκολη συγκυρία, η επένδυση θα ολοκληρωθεί γρήγορα.


Πρόκειται βέβαια για ανοησίες με πατέντα, καθότι η «επένδυση» του εμίρη από το Κατάρ είναι ένα δάνειο με τη μορφή μετατρέψιμου ομολόγου ύψους 500 εκατ. ευρώ. Όσα περίπου δαπανά ο κ. Κωστόπουλος για τις ετήσιες βεγγέρες της τράπεζάς του.

Εν τω μεταξύ σε ύψος ρεκόρ (98%) έχει φτάσει η πιθανότητα πτώχευσης της χώρας μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Αν η κλίμακα των πιθανοτήτων μπορούσε να μετρήσει άνω του 100%, είναι σίγουρο ότι η Ελλάδα θα το είχε ξεπεράσει.

Ποτέ άλλοτε χώρες υπό χρεοκοπία, συμπεριλαμβανομένης και της Αργεντινής το 2001, δεν σημείωσαν τέτοια ρεκόρ πιθανότητας πτώχευσης. Σύμφωνα με τον Πίτερ Τιρ, ιδρυτή ενός από τα μεγαλύτερα hedge fund, του TF Market Advisors στη Νέα Υόρκη, «όλοι ποντάρουν σε μια πτώχευση (της Ελλάδας) στο πολύ άμεσο μέλλον και νομίζω ότι θα είναι ένα σκληρό γεγονός» (Bloomberg, 13/9).


Το ευρωπαϊκό παγόβουνο

Πόσο σύντομα βλέπουν οι συντελεστές της αγοράς αυτήν την πτώχευση; Κανείς δεν απαντά καθαρά. Όμως το γεγονός ότι για να ασφαλίσει κανείς τα ελληνικά κρατικά ομόλογα που κατέχει σήμερα με αγορά CDS απαιτούνται 5,8 εκατ. δολ. άμεση καταβολή και 100 χιλιάδες δολ. ετήσιο κόστος για κάθε 10 εκατ. ομολόγων ελληνικού δημόσιου χρέους, μιλάει από μόνο του. Πρόκειται για ύψος ρεκόρ όλων των εποχών για κρατικά ομόλογα από την εποχή που επινοήθηκαν τα CDS.

Όπως είναι φυσικό, τα επιτόκια των ελληνικών ομολόγων εκτινάχτηκαν στα ύψη με το δεκαετές ομόλογο να ξεπερνά για πρώτη φορά το 25%, ενώ το διετές ομόλογο ξεπέρασε τις 662 μονάδες βάσης με επιτόκιο δευτερογενούς αγοράς στο 76,17%! Πράγμα που σημαίνει ότι οι κάτοχοι ελληνικών ομολόγων διετούς διάρκειας έχουν χάσει στη δευτερογενή αγορά πάνω από το 60% της ονομαστικής αξίας τους.

Με άλλα λόγια, αν οι κάτοχοι ομολόγων διετούς διάρκειας πουλούσαν τα ομόλογά τους στη δευτερογενή αγορά, θα έπαιρναν λιγότερο από το 40% της αρχικής αξίας που είχαν πληρώσει.

Η κατάσταση της Ελλάδας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Ολόκληρο το οικοδόμημα της ευρωζώνης έχει γεμίσει τέτοιες ρηγματώσεις, που κανείς πια δεν είναι βέβαιος για το μέλλον του.

Ύψος ρεκόρ έπιασε ο δείκτης που μετρά το κόστος προστασίας από πτώχευση για 15 ευρωπαϊκά κράτη. Το ίδιο και ο δείκτης επικινδυνότητας για άμεση κατάρρευση των μεγάλων ευρωπαϊκών τραπεζών. Πιο συγκεκριμένα, ο δείκτης Markit iTraxx SovX Δυτικής Ευρώπης για CDS κρατικών ομολόγων έφτασε στις 354 μονάδες βάσης, που αποτελεί ρεκόρ όλων των εποχών.

Ο δείκτης Markit iTraxx Financial , που συνδέεται με το ομολογιακό χρέος 25 τραπεζών και ασφαλειών, έφτασε αισίως στις 316 μονάδες βάσης, ενώ σύμφωνα με την JP Morgan Chase ο δείκτης επικινδυνότητας για το χρέος μειωμένης εξασφάλισης έχει εκτιναχθεί στις 557 μονάδες βάσης.

Όλα αυτά σημαίνουν ότι η πιθανότητα να δεχτούν ισχυρά πλήγματα τα υπόλοιπα κράτη της ευρωζώνης, αλλά και οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες, από μια άμεση πτώχευση της Ελλάδας έχει αυξηθεί σημαντικά.

«Ο αντίκτυπος μετάδοσης μιας πτώχευσης θα είναι σοβαρός, επειδή επόμενοι στη γραμμή του πυρός θα είναι η Ιταλία, η Ισπανία και θα συμπεριληφθεί το σύνολο του ευρωπαϊκού τραπεζικού τομέα επίσης», δήλωσε ο Σούκι Μαν, υπεύθυνος στρατηγικής της Societe Generale S.A. στο Λονδίνο. «Αυτό το τρίο είναι ήδη κάτω από έντονη πίεση, που θα γίνει ακόμη χειρότερη».

Τα CDS για την Πορτογαλία, την Ιταλία και τη Γαλλία έφτασαν σε επίπεδα ρεκόρ, σύμφωνα με την εταιρεία CMA που καταρτίζει τις τιμές τους. Για την Πορτογαλία έχουν φτάσει στις 1.224 μονάδες βάσης, για την Ιταλία στις 510 και για τη Γαλλία πάνω από τις 196.

Να θυμίσουμε εδώ ότι οι μονάδες βάσης των ελληνικών CDS που υποτίθεται ότι εξανάγκασαν την κυβέρνηση το 2010 να απευθυνθεί στον «μηχανισμό στήριξης» ήταν λίγο πάνω από τις 400. Σήμερα βρίσκονται αρκετά πάνω από τις 3.000 μονάδες βάσης, σε ύψος ρεκόρ όλων των εποχών!


Τριγμοί στο σύστημα

Η ανησυχία όλων επικεντρώνεται στο τραπεζικό σύστημα της ευρωζώνης και στη δυνατότητά του να αντέξει μια άμεση πτώχευση της Ελλάδας. Οι αγορές εκτιμούν πως όχι, και οι επενδυτές τρέχουν να ξεφορτωθούν τις μετοχές εκείνων των τραπεζών που θεωρούν ότι θα δεχτούν τα πιο καίρια πλήγματα.

Έτσι τα CDS για τις μεγαλύτερες γαλλικές τράπεζες, BNP Paribas S.A., Societe Generale S.A. και Credit Agricole S.A., εκτοξεύθηκαν σε ύψη ρεκόρ όλων των εποχών στη βάση εκτιμήσεων ότι η Moody’s Investors Service θα υποβαθμίσει τον βαθμό πιστοληπτικής τους ικανότητας έως το τέλος αυτής της εβδομάδας λόγω κυρίως της έκθεσής τους στο ελληνικό δημόσιο χρέος και της εμπλοκής τους με το ελληνικό τραπεζικό σύστημα.

Έτσι τα CDS της Societe Generale S.A. έφτασαν πάνω από τις 448 μονάδες βάσης, της Credit Agricole S.A. πάνω από τις 331 μονάδες βάσης και της BNP Paribas S.A. τις 321 μονάδες βάσης, σύμφωνα με την CMA.

Οι επενδυτές αποτιμούν τις ευρωπαϊκές τράπεζες σε επίπεδα που δεν έχουμε δει από την περίοδο της πιστωτικής κρίσης που ακολούθησε την κατάρρευση της Lehman Brothers Holdings In c. το φθινόπωρο του 2008. Ο δείκτης Bloomberg δείχνει ότι οι μετοχές 46 τραπεζών διαπραγματεύονται στο 56% της λογιστικής αξίας τους. Δηλαδή στη χαμηλότερη τιμή που κινήθηκαν μετά τον πάτο που έπιασε τον Μάρτιο του 2009, λόγω του κραχ.

Το γεγονός αυτό σημαίνει πως οι επενδυτές εκτιμούν ότι το καθαρό ενεργητικό των τραπεζών κυρίως της ευρωζώνης αξίζει πολύ λιγότερο από τη λογιστική του αποτίμηση. Οι εκτιμήσεις αυτές αντανακλούν τις επιπτώσεις μιας πιθανής χρεοκοπίας για ορισμένες τράπεζες, σύμφωνα με τον επικεφαλής των αναλυτών στην Barclays Capital, τον Τζέρεμι Σίγκι.

Αυτό σημαίνει ότι οι τράπεζες της ευρωζώνης βρίσκονται στην εντατική ήδη και χρειάζονται για να επιβιώσουν ενέσεις ρευστότητας άνω των 2 τρισ. ευρώ. Πού θα βρεθούν αυτά τα χρήματα; Αυτό εναπόκειται στους πολιτικούς.

«Οι πολιτικοί πρέπει να βρουν τρόπο για να αντιμετωπίσουμε το αναπόφευκτο: μια ελληνική πτώχευση και μια επανακεφαλαιοποίηση ορισμένων τραπεζών», δήλωσε ο Πίτερ Θορν της Helvea Ltd με έδρα το Λονδίνο. «Θα πρέπει να κάνουν τις τράπεζες να φαίνονται οικονομικά σταθερές και ασφαλείς, έτσι ώστε οι άνθρωποι να είναι έτοιμοι να καταθέσουν τα χρήματά τους σ’ αυτές για περισσότερες από 24 ώρες».

Μια από τα ίδια. Οι πολιτικοί πρέπει να βρούνε κι άλλα λεφτά για τις τράπεζες που καταρρέουν. Πρέπει να εξασφαλίσουν τα συμφέροντα των τραπεζών και να τις κάνουν ελκυστικές στους επενδυτές. Και ποιος θα πληρώσει για όλα αυτά; Το γνωστό υποζύγιο.


Γενίκευση πανικού

Μόνο που αυτή τη φορά το γνωστό υποζύγιο έχει στερέψει. Τι θα συμβεί; Κανείς δεν γνωρίζει. Γι' αυτό και όλοι οι μεγάλοι επενδυτές τρέχουν στα καταφύγιά τους και οι χρηματιστικές αγορές βρίσκονται σε πτώση.

Ο πανικός αυτός των αγορών έφερε και τον πανικό των ηγετών της ευρωζώνης. Οι απανωτές δηλώσεις και πιέσεις να τηρηθούν οι δεσμεύσεις, να παρθούν νέα εισπρακτικά μέτρα, να επιταχυνθεί η εκποίηση της χώρας, ενώ ξέρουν ότι με όλα αυτά θα επιδεινωθεί η όλη κατάσταση της οικονομίας, σημαίνει μόνο ένα πράγμα: ετοιμάζονται να αντιμετωπίσουν μια άμεση πτώχευση της Ελλάδας. Αρκεί αυτή η πτώχευση να είναι «ελεγχόμενη».

Η τακτική αυτή απηχεί μια απελπισμένη προσπάθεια της τρόικας και της ευρωζώνης να αποσείσει από πάνω της τις ευθύνες για το ενδεχόμενο μιας άμεσης πτώχευσης της Ελλάδας και να το μεταθέσει στους κακούς Έλληνες που δεν τήρησαν τις δεσμεύσεις τους για να έχουν επιτυχία τα προγράμματα που αυτοί επέβαλαν. Με αυτόν τον τρόπο σκοπεύουν επίσης να δικαιολογήσουν την απευθείας ανάληψη της διακυβέρνησης της χώρας από τους ίδιους αφού πρώτα συμβεί το μοιραίο.

Σε άρθρο του στην Die Welt του Βερολίνου τη Δευτέρα (11.9) ο Φίλιπ Ρέσλερ, αντικαγκελάριος της γερμανικής κυβέρνησης και εμπνευστής των μεγαλεπήβολων επενδυτικών σχεδίων του κ. Χρυσοχοΐδη για την Ελλάδα, δεν αποκλείει μια ελεγχόμενη πτώχευση της Ελλάδας, προκειμένου να σωθεί το ευρώ.

«Προκειμένου να σταθεροποιήσουμε το ευρώ δεν επιτρέπεται να υπάρχουν πλέον απαγορευτικές σκέψεις. Και σε αυτές ανήκει εν ανάγκη μια ελεγχόμενη πτώχευση της Ελλάδας, εφόσον έχουμε στη διάθεσή μας τα κατάλληλα εργαλεία». Και ο Ρέσλερ συνεχίζει: «Σε χώρες όπως η Ελλάδα σημειώνονται μέχρι σήμερα μόνο επαρκείς προσπάθειες σταθεροποίησης. Αυτό υπονομεύει την εμπιστοσύνη των ανθρώπων και των αγορών στο κοινό νόμισμα».

Και κατέληγε γράφοντας ότι μια τέτοια πτώχευση θα σήμαινε «την αποκατάσταση της ικανότητας του πληγέντος κράτους να λειτουργήσει, ίσως με ένα προσωρινό περιορισμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων του».


Αποικιακή κηδεμονία

Καταλάβατε τώρα τι σημαίνει «ελεγχόμενη» πτώχευση. Σημαίνει σε απλά ελληνικά μια πτώχευση όπου το κράτος, προκειμένου να λειτουργήσει ξανά, θα τεθεί υπό αποικιακή κηδεμονία, δηλαδή θα τεθεί υπό «προσωρινό» περιορισμό των κυριαρχικών δικαιωμάτων του.

Τι σημαίνει αυτό; Θα αναλάβουν τη διακυβέρνηση της χώρας οι δανειστές και η τρόικα για να μας σώσουν ακόμη μια φορά. Μήπως αυτό εννοούσε και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας όταν έλεγε «να περάσουμε πρώτα στην απέναντι όχθη και έπειτα να τα βρούμε»; Με άλλα λόγια ας υποστούμε πρώτα την ελεγχόμενη πτώχευση και έπειτα τα βρίσκουμε υπό καθεστώς ύπατης αρμοστείας.

Τα σχόλια του κ. Ρέσλερ έρχονται ως απάντηση στο δημοσίευμα του «Der Spiegel» (9/9), όπου υπήρχε η είδηση ότι ο υπουργός Οικονομικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έχει δώσει εντολή να γίνουν προετοιμασίες για μια άμεση ελληνική χρεοκοπία. Σύμφωνα με το γερμανικό περιοδικό, η γερμανική κυβέρνηση ετοιμάζεται για δύο σενάρια σε περίπτωση άμεσης πτώχευσης της Ελλάδας: η Ελλάδα να παραμείνει στη ζώνη του ευρώ ή να φύγει και να επανέλθει στη δραχμή «υπό ειδικό καθεστώς».


Είναι αναπόφευκτη - θέλουν να προλάβουν ντόμινο

Η καγκελάριος Μέρκελ μίλησε σχετικά στο ραδιοφωνικό δίκτυο του Βερολίνου RBB (13/9) διαβεβαιώνοντας ότι θα κάνει ό,τι είναι δυνατόν να αποτραπεί μια ανεξέλεγκτη πτώχευση της Ελλάδας: «Εργαζόμαστε με όλα τα μέσα για να μην συμβεί αυτό. Θα πρέπει να αποφύγουμε ανεξέλεγκτες καταστάσεις στο πεδίο του ευρώ. Και για τον λόγο αυτόν είναι η συνέπεια και η εμπιστοσύνη των αγορών σημαντικές.

Γι' αυτό θα πρέπει η Ελλάδα να ανταποκριθεί στους όρους που συμφώνησε από κοινού με την τρόικα. Ήταν δυσάρεστο το γεγονός της αποχώρησης της τρόικας, η οποία θα επιστρέψει πάλι στην Ελλάδα αυτή την εβδομάδα. Και αυτό που ακούω από την Ελλάδα είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση έχει λάβει τα μηνύματα των καιρών και κάνει τα πράγματα που προβλέπονται στην ημερήσια διάταξη».

«Η πρώτη προτεραιότητα είναι να αποφευχθεί μια ανεξέλεγκτη πτώχευση, γιατί αυτό δεν θα χτυπήσει μόνο την Ελλάδα, αλλά συνιστά μεγάλο κίνδυνο για όλους, ή τουλάχιστον για μια σειρά άλλες χώρες», είπε η Μέρκελ. «Έχω κάνει τη θέση μου πολύ σαφή: ότι πρέπει να κάνουμε τα πάντα για να κρατηθεί η ζώνη του ευρώ ενωμένη πολιτικά, γιατί πολύ γρήγορα θα αντιμετωπίσουμε το φαινόμενο του ντόμινο».

Ωστόσο ξεκαθάρισε ότι «δεν αποκλείει εντελώς μια ελεγχόμενη πτώχευση» της Ελλάδας. Αυτό όμως πρέπει να συμβεί, πάντα κατά την κ. Μέρκελ, όταν θα στηθεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης (ΕΜΣ) που επιτρέπει την ομαλή πτώχευση και προβλέπεται να λειτουργήσει από το 2013. Γι’ αυτό και θεωρεί ότι «δεν αναμένει την πτώχευση της Ελλάδας τώρα».


Η χώρα στη διάθεσή τους

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Ότι για τους Γερμανούς και την ευρωζώνη η πτώχευση της Ελλάδας είναι αναπόφευκτη. Απλά προτιμούν να είναι ελεγχόμενη και εντός του ΕΜΣ, που θα λειτουργήσει από το 2013. Άλλο όμως τι προτιμούν και άλλο τι μπορεί να γίνει. Αν δεν μπορέσουν να αποφύγουν έως τότε την πτώχευση της χώρας, τότε θέλουν να γίνει «ελεγχόμενα». Δηλαδή να τεθεί ολόκληρη η χώρα στη διάθεση των δανειστών της. Κι αυτό συμβαίνει με τα μέτρα που παίρνονται.


Συνταγή καταστροφής υπό τον έλεγχο των πιστωτών

Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι μια «ελεγχόμενη» πτώχευση μπορεί να είναι πιο ευνοϊκή για τους δανειστές μιας χώρας, δεν είναι όμως ποτέ για τον πληθυσμό της. Σε «ελεγχόμενη» πτώχευση βρίσκονται μια σειρά χώρες της Λατινικής Αμερικής, της Αφρικής και της Ασίας από τη δεκαετία του 1980 έως σήμερα. Στην ίδια κατάσταση βρίσκεται και η γειτονική μας Βουλγαρία από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 που πτώχευσε επίσημα μέχρι σήμερα. Δείτε την κατάστασή της και θα αντιληφθείτε για τι μιλάνε.

Μπροστά σε μια τέτοια επιλογή, ακόμη και η ανεξέλεγκτη μονομερής πτώχευση μοιάζει καλύτερη διέξοδος. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Μάριο Μπλεγέρ, που διατέλεσε διοικητής της κεντρικής τράπεζας της Αργεντινής στον απόηχο της μεγαλύτερης χρεοκοπίας παγκόσμια των δυο τελευταίων δεκαετιών, είπε ότι η Ελλάδα θα πρέπει να σταματήσει τις πληρωμές για το χρέος της, ώστε να σταματήσει την επιδείνωση της οικονομίας που απειλεί και την Ευρωπαϊκή Ένωση.


«Πλήρης παύση πληρωμών»

«Αυτό το χρέος είναι ανεξόφλητο», είπε ο Μπλεγέρ, ο οποίος ήταν επίσης σύμβουλος του διοικητή της Τράπεζας της Αγγλίας Μέρβιν Κινγκ την περίοδο 2003 - 2008, σε συνέντευξή του στο Μπουένος Άιρες (14/9). «Η Ελλάδα θα πρέπει να πτωχεύσει και μάλιστα να πτωχεύσει ολοκληρωτικά. Μια μικρή πτώχευση είναι χειρότερη από μια μεγάλη πτώχευση και πολύ χειρότερη από καμία πτώχευση».

Αυτό που εννοεί ο Μπλεγέρ όταν μιλά για πτώχευση είναι η πλήρης παύση πληρωμών προς τους δανειστές. Πιστεύει δηλαδή ότι δεν αρκεί μόνο μια μερική παύση πληρωμών για μέρος του χρέους, αλλά μια πλήρης παύση πληρωμών για το σύνολο του ελληνικού χρέους. Δεν υπάρχει άλλη λύση. «Είναι εντελώς γελοίο αυτό που συμβαίνει», είπε ο Μπλεγέρ.

«Ας υποθέσουμε ότι αυτές οι χώρες (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία) κάνουν ό,τι είναι στο πρόγραμμα, με βάση το οποίο κάνουν όλες αυτές τις προσαρμογές και τις ιδιωτικοποιήσεις, στο τέλος του 2012 το χρέος προς το ΑΕΠ θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το τρέχον έτος».

Και χαρακτήρισε τις προσπάθειες της ευρωζώνης να οδηγήσουν την Ελλάδα και τις άλλες υπό χρεοκοπία χώρες σε ακόμη μεγαλύτερη ύφεση μια «σίγουρη συνταγή καταστροφής». Τα υπόλοιπα είναι υπόθεση των λαών. Οι μόνοι επίδοξοι σωτήρες που μπορούν να υπάρξουν είναι όσοι ετοιμάζονται στους διαδρόμους της «οικονομικής διακυβέρνησης» της ευρωζώνης.