Η ελληνική Πομπηία

Από Το Ποντίκι 22.9.2011 (απ' όπου και το σκίτσο του Πάνου)

Του Δημήτρη Καζάκη
οικονομολόγου - αναλυτή

Οι τελευταίες ημέρες της Πομπηίας ήταν ένα πολυδιαβασμένο ιστορικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα, που δημοσίευσε το 1835 ο Έντουαρντ Μπούλγουερ Λίτον. Σ' αυτό ο συγγραφέας προσπάθησε να αποδώσει όχι απλά τον χαμό της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης κάτω από τις στάχτες και τη λάβα του Βεζούβιου, αλλά και το τέλος ενός ολόκληρου κοινωνικού συστήματος βυθισμένου στην πιο απόλυτη παρακμή και διαφθορά.


Τις τελευταίες ημέρες της ζει και η ελληνική Πομπηία, καθώς οι πιο ασυνείδητοι και πωρωμένοι εκπρόσωποι ενός βαθύτατα παρηκμασμένου συστήματος αδυνατούν να βρουν άλλη λύση εκτός από την επίσημη ελεγχόμενη πτώχευση της χώρας και του λαού της, η οποία ισοδυναμεί με καταστροφή ανάλογη με εκείνη που έσπειρε ο Βεζούβιος.



Χρέη 2,8 τρισ. ευρώ

Στο 99,9% έχουν ανέλθει οι πιθανότητες χρεοκοπίας της Ελλάδας, σύμφωνα με τους αναλυτές της αγοράς ασφάλισης κινδύνου, έναντι αθέτησης πληρωμών (credit default swap - CDS) που επικαλείται σε δημοσίευμά του το CNN (20.9). Σύμφωνα με το δημοσίευμα, οι επενδυτές που συνομολογούν συμφωνίες ανταλλαγής κινδύνου έναντι αθέτησης πληρωμών, στοιχήματα δηλαδή για το αν θα υπάρξει ή όχι πτώχευση μιας χώρας, τιμολογούν σε σχεδόν 100% (99,9%) την πιθανότητα αθέτησης των υποχρεώσεων του ελληνικού χρέους.

Στοιχεία της εταιρείας ερευνών Markit που παραθέτει το CNN δείχνουν πως η πιθανότητα αθέτησης των υποχρεώσεων του πορτογαλικού χρέους ανέρχεται στο 62%, του ιρλανδικού χρέους στο 51%, του ιταλικού χρέους στο 33% (πριν από την ανακοίνωση της υποβάθμισης από την S&P) και του ισπανικού χρέους στο 28%. Όπως αναφέρει το CNN, η πτώχευση της Ελλάδας θα μπορούσε να οδηγήσει τους επενδυτές να εγκαταλείψουν το χρέος και των άλλων προβληματικών ευρωπαϊκών οικονομιών, συμπεριλαμβανομένης της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας, της Ιταλίας και της Ισπανίας.

Έτσι, ενώ η Ελλάδα έχει εξωτερικό χρέος 300 δισ. ευρώ, που πιστεύεται ότι είναι ως επί το πλείστον στα χέρια των ευρωπαϊκών τραπεζών, αθροιστικά το χρέος και των πέντε ανωτέρω κρατών ανέρχεται σε 2,8 τρισ. ευρώ.

Αν λοιπόν υποθέσουμε ότι τα ομόλογα των πέντε κρατών που βρίσκονται κατά κύριο λόγο στα χαρτοφυλάκια ευρωπαϊκών τραπεζών υποστούν μια ελάχιστη δυνατή απώλεια της τάξης του 10% επί της ονομαστικής τους αξίας, τότε μιλάμε για ζημιά της τάξης τουλάχιστον των 280 δισ. ευρώ. Μια ζημιά που οι τράπεζες θα πρέπει να αναπληρώσουν με αυξήσεις κεφαλαίου. Από πού;

Βέβαια η ζημιά από τα κρατικά ομόλογα των πέντε χωρών μπορεί κάλλιστα να είναι πολύ υψηλότερη μιας και τα ελληνικά ομόλογα έχουν χάσει μέχρι σήμερα πάνω από το 50% της ονομαστικής αξίας τους, τα πορτογαλικά το 40%, τα ιρλανδικά το 35%, ενώ τα ιταλικά και ισπανικά γύρω στο 20%.

Για να διαπιστώσει κανείς πόσο στημένο ήταν το όλο παιχνίδι με τα πρόσφατα «τεστ αντοχής» των τραπεζών της ευρωζώνης, αρκεί να δει ότι κανενός είδους τέτοιο σενάριο δεν συμπεριλήφθηκε και έτσι η εκτιμώμενη κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών περιορίστηκε στα 2,7 δισ. ευρώ.


Χρυσό... καταφύγιο

Η κατάσταση αυτή έχει οδηγήσει τις κεντρικές τράπεζες ανά τον κόσμο σε αυξανόμενες αγορές χρυσού. Προβλέπουν καταρρεύσεις οικονομιών και τραπεζών στην ευρωζώνη και επομένως μεγάλη αστάθεια στο δολάριο και το ευρώ. Έτσι επιχειρούν να ενισχύσουν τα αποθεματικά τους σε χρυσό για να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα αποθεματικά νομίσματα.

Οι καθαρές αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες το τελευταίο διάστημα ήταν οι μεγαλύτερες της τελευταίας εικοσαετίας. Ενώ τον αμέσως επόμενο χρόνο εκτιμάται ότι οι αγορές χρυσού από τις κεντρικές τράπεζες θα είναι οι μεγαλύτερες από την εποχή της κατάρρευσης του Bretton Woods πριν από 40 χρόνια (FT, 19.9).

Η τάση αυτή έχει εκτοξεύσει την τιμή του χρυσού σε πάνω από 1.900 δολ. η ουγγιά και οι εκτιμήσεις είναι ότι μέχρι το τέλος του χρόνου θα έχει ξεπεράσει τα 2.300 δολ. η ουγγιά. Αξίζει τον κόπο να σημειώσουμε ότι από αυτήν την τάση εξαιρείται η Τράπεζα της Ελλάδος, η οποία συνεχίζει να μειώνει τα αποθέματα σε χρυσό που διαθέτει.

Κι ενώ οι χώρες που διαθέτουν αξιοποιήσιμα κοιτάσματα χρυσού τα χρησιμοποιούν για να ενισχύσουν τη νομισματική τους θέση, η Ελλάδα έχει χαρίσει τα δικά της κοιτάσματα χρυσού σε μια ιδιωτική κοινοπραξία. Τι τα χρειάζεται η Ελλάδα; Η τύχη της υπό καθεστώς τρόικας και ευρώ είναι προγραμμένη.


«Μέσα» ή «έξω»;

Εν μέσω μιας τέτοιας τρικυμίας, η συζήτηση για το τι μπορεί να γίνει με την Ελλάδα έχει περάσει σε μια νέα φάση. Πριν από λίγο καιρό η συζήτηση στα επιτελεία της ευρωζώνης αφορούσε όχι το αν, αλλά το πότε θα πτωχεύσει επίσημα η Ελλάδα και με ποιον τρόπο. Τώρα φαίνεται ότι η συζήτηση έχει επικεντρωθεί όχι στο πότε, ούτε στο πώς θα πτωχεύσει η χώρα, αλλά στο αν και κατά πόσο θα μπορέσει να κρατηθεί εντός του ευρώ. Η σκέψη που φαίνεται να κυριαρχεί είναι ότι η Ελλάδα οφείλει να πτωχεύσει επίσημα άμεσα με ελεγχόμενο τρόπο και να κρατηθεί εντός του ευρώ πάση θυσία.

Πώς μπορεί να γίνει αυτό; Με μεταφορά του ελληνικού χρέους στο EFSF (Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας). «Η έξοδος από την ευρωζώνη θα ήταν καταστροφή», υπογραμμίζει στην Kölner Stadtanzeiger (20.9) σε συνέντευξή του για την ευρωκρίση και την Ελλάδα ο Γερμανός οικονομολόγος Λαρς Φελντ, μέλος του συμβουλίου εμπειρογνωμόνων της γερμανικής κυβέρνησης για την οικονομία.

Ο κ. Φελντ αποκρούει την άποψη ότι η ευρωβοήθεια προς την Ελλάδα είναι σαν τον πίθο των Δαναΐδων λέγοντας πως «στην παρούσα κατάσταση η μη πληρωμή των πιστώσεων συνιστά πρόβλημα για ολόκληρη την ευρωζώνη και θα οξύνει την κρίση. Γι’ αυτό μετά τη χορήγηση αυτών των πιστώσεων πρέπει να μεθοδεύσουμε την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους».

Στην ερώτηση της εφημερίδας εάν αναδιάρθρωση σημαίνει απλά «παραγραφή χρέους», ο Γερμανός οικονομολόγος απαντά καταφατικά και εξηγεί:

«Το συμβούλιο εμπειρογνωμόνων για την οικονομία (της γερμανικής κυβέρνησης) έχει μια συγκεκριμένη πρόταση: Να μεταφερθούν τα χρέη της Ελλάδας από τους κρατικούς πιστωτές, αλλά και τους ιδιώτες - πιστωτές στο ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης EFSF. Ως αντάλλαγμα να λάβουν όλοι οι πιστωτές άλλα ασφαλή ομόλογα του ταμείου, αλλά στο ήμισυ της ονομαστικής αξίας των ελληνικών κρατικών ομολόγων.

Αυτό σημαίνει ότι οι πιστωτές θα παραιτηθούν από το 50% των απαιτήσεών τους. Το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF) μπορεί κατόπιν ως βασικός πιστωτής της Ελλάδας να ασκήσει πιέσεις προς την Αθήνα για τη δρομολόγηση των απαραίτητων μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της».

Στην παρατήρηση της εφημερίδας ότι μια αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους κατά 50% συνιστά καταστροφή για τις ελληνικές τράπεζες ο Λαρς Φελντ υπογραμμίζει πως θα πρέπει το EFSF να διαθέσει γύρω στα 20 δισεκατομμύρια για τη διάσωσή τους.

Ο Γερμανός οικονομολόγος εκτιμά επίσης ότι το ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης (EFSF) θα πρέπει να μετατραπεί σε χρηματοπιστωτικό ινστιτούτο για να μπορεί να δανείζει, αλλά και να παίζει σωστά τον ρόλο του πυροσβέστη σε περιπτώσεις κρίσεων και καταλήγει ότι η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη «θα συνιστούσε καταστροφή», διότι «το κούρεμα του χρέους θα άγγιζε όχι πια το 50%, αλλά το 80 ή και το 90%. Η ελληνική οικονομία και το δημοσιονομικό σύστημα της χώρας θα βυθίζονταν στο χάος, ενώ θα άνοιγε ο δρόμος για κερδοσκοπικές επιθέσεις κατά του ευρώ και της ευρωζώνης. Όποιος εκτιμά ότι η έξοδος της Ελλάδας από την ευρωζώνη συνιστά λύση είναι, στην καλύτερη περίπτωση, άσχετος».


Αληθινή καταστροφή χωρίς επιστροφή

Αυτό είναι το «σχέδιο Β» της Γερμανίας για την Ελλάδα, όπως το έχουν ονομάσει οι ντόπιοι προπαγανδιστές του σύγχρονου δωσιλογισμού. Πριν πάμε στην ουσία, θα πρέπει να πούμε πως άσχετος είναι εκείνος που εξ αρχής προπαγάνδιζε ότι το ευρώ αποτελεί λύση ειδικά για μια χώρα σαν την Ελλάδα.

Τώρα οι ίδιοι που μας παραμύθιαζαν για χρόνια με τη θεωρία του «ισχυρού ευρώ» μας λένε ότι το να φύγει κανείς από δαύτο θα σημάνει καταστροφή. Πολύ σύντομα, πολύ πιο σύντομα απ' ό,τι νομίζουν ορισμένοι, θα ανακαλύψει ακόμη και ο πιο δύσπιστος τι σημαίνει επίσημη ελεγχόμενη πτώχευση εντός της ευρωζώνης. Τι σημαίνει, δηλαδή, αληθινή καταστροφή χωρίς επιστροφή.


Το... «Σχέδιο Σόρος»

Ποιον εξυπηρετεί το συγκεκριμένο σχέδιο; Μας το ξεκαθαρίζει ο μέγας και πολύς Τζορτζ Σόρος, ο οποίος σε πρόσφατο άρθρο του υποστηρίζει:

«Δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική λύση εκτός από την εισαγωγή του συστατικού που λείπει: ένα ευρωπαϊκό ταμείο με τη δύναμη να φορολογεί και ως εκ τούτου να δανείζεται. Αυτό θα απαιτούσε μια νέα συνθήκη και τη μετατροπή του EFSF σε ένα ολοκληρωμένο Ταμείο...

Το γεγονός ότι υπάρχει πρόβλεψη για μια πιθανή πτώχευση ή αποστασία των τριών μικρών χωρών (Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία) δεν σημαίνει ότι οι χώρες αυτές θα πρέπει να εγκαταλειφθούν. Αντίθετα, η δυνατότητα ομαλής πτώχευσης – που θα πληρώσουν οι άλλες χώρες της ευρωζώνης και το ΔΝΤ – θα προσφέρει στην Ελλάδα και την Πορτογαλία επιλογές πολιτικής.

Επιπλέον, θα έδινε τέλος στον φαύλο κύκλο που τώρα απειλεί όλες τις ελλειμματικές χώρες της ευρωζώνης, σύμφωνα με τον οποίο η λιτότητα αποδυναμώνει τις προοπτικές ανάπτυξής τους, οδηγώντας τους επενδυτές να απαιτούν απαγορευτικά υψηλά επιτόκια και, συνεπώς, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις τους να μειώσουν τις δαπάνες περαιτέρω. Φεύγοντας από το ευρώ θα καταστήσει ευκολότερο για αυτούς να ανακτήσουν την ανταγωνιστικότητά τους.

Αλλά, αν είναι πρόθυμοι να κάνουν τις απαραίτητες θυσίες, θα μπορούσαν επίσης να παραμείνουν. Σε κάθε περίπτωση, με το EFSF θα προστατευτούν οι τραπεζικές καταθέσεις και το ΔΝΤ θα βοηθήσει την ανακεφαλαιοποίηση του τραπεζικού συστήματος. Αυτό θα βοηθήσει τις χώρες αυτές να ξεφύγουν από την παγίδα στην οποία βρίσκονται σήμερα. Θα ήταν εις βάρος των συμφερόντων της Ευρωπαϊκής Ένωσης να επιτρέψει στις χώρες αυτές να καταρρεύσουν και να σύρουν μαζί τους προς τα κάτω το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα» (Τhe New York Review of Books, 15.9).

Πλήρης η απώλεια της ανεξαρτησίας

Με λίγα λόγια ο Σόρος, ίσως ο πιο χαρακτηριστικός εκπρόσωπος των κερδοσκόπων νομισμάτων, ενδιαφέρεται να διασωθεί το ευρώ, με την Ελλάδα είτε εντός είτε εκτός της ευρωζώνης. Αυτό που προτείνει είναι η μετατροπή του EFSF σε μόνιμο δημόσιο ταμείο για ολόκληρη την ευρωζώνη με τη δυνατότητα να φορολογεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και ταυτόχρονα να δανείζεται εκδίδοντας δικά του ομόλογα. Η πρότασή του δεν διαφέρει ουσιαστικά από αυτήν του «σχεδίου Β» της γερμανικής κυβέρνησης ούτε με τις προτροπές και τις πιέσεις του Γκάιτνερ προς τους Ευρωπαίους εταίρους.

Μόνο που μια τέτοια λύση δεν αφήνει περιθώρια ούτε για την έστω και τυπικά ανεξάρτητη άσκηση δημοσιονομικής και γενικότερα οικονομικής πολιτικής σε κανένα από κράτη - μέλη της ευρωζώνης. Με εξαίρεση βέβαια τη Γερμανία και ενδεχομένως τη Γαλλία.

Η Ευρώπη θα πρέπει να σκεφθεί το ενδεχόμενο, μεσοπρόθεσμα, να μπορεί να παρεμβαίνει στα εσωτερικά των κρατών που παραβιάζουν τους κανόνες δημοσιονομικής πειθαρχίας, δήλωσε την Παρασκευή (16.9) η Γερμανίδα καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ.

«Πρέπει να σκεφτούμε τη μεσοπρόθεσμη πιθανότητα παρέμβασης της Ευρώπης στις χώρες που δεν ανταποκρίνονται στο καθήκον τους», είπε η Γερμανίδα καγκελάριος, προσθέτοντας ότι αυτό που έχει σημασία είναι η σταθερότητα του ευρώ.

«Ό,τι λειτουργεί αντίθετα προς αυτό τον στόχο θα πρέπει να παραμεριστεί» τόνισε. Η Γερμανία έχει καθήκον να βοηθήσει ώστε να διασφαλιστεί το μέλλον του ευρώ, καθώς το κοινό νόμισμα έχει ενισχύσει τις γερμανικές εξαγωγές, σημείωσε. Η υπέρβαση της ευρωπαϊκής κρίσης χρέους «είναι μία ελεγχόμενη διαδικασία διαδοχικών βημάτων» που θα απασχολεί τους πολιτικούς για χρόνια, επισήμανε.


«Ήδη άρχισε»!

Βέβαια η αλήθεια είναι ότι η ελεγχόμενη πτώχευση της Ελλάδας έχει ήδη αρχίσει. Αυτό υποστηρίζει ο καθηγητής οικονομίας της Οξφόρδης, ο Γερμανός Κλέμενς Φουστ, σύμβουλος του υπουργού Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Μιλώντας στην DW (20.9) πρόβαλε τα παρακάτω επιχειρήματα:

«Βασίζω την άποψή μου στο γεγονός ότι η Ελλάδα σε συνεργασία με τις κυβερνήσεις της ευρωζώνης έχει ήδη διαπραγματευτεί τη μερική αναδιάρθρωση του χρέους της, όπως π.χ. την επιμήκυνση της διάρκειας αποπληρωμής των δανείων. Αυτό είναι χαρακτηριστικό δείγμα μιας διαδικασίας πτώχευσης, όπως επίσης η μείωση των τόκων και η αναδιαπραγμάτευση των δανειακών όρων».

Ο κ. Φουστ δεν δίνει ιδιαίτερη σημασία στη διένεξη που έχει ξεσπάσει στους κόλπους του κυβερνητικού συνασπισμού στη Γερμανία μετά τις δηλώσεις του προέδρου των Φιλελευθέρων και υπουργού Οικονομικών Φίλιπ Ρέσλερ για την αναγκαιότητα συντεταγμένης χρεοκοπίας της Ελλάδας. Πιστεύει ότι διεξήχθη στα πλαίσια του προεκλογικού αγώνα. «Υπό το φως των δεδομένων», υποστηρίζει, «η διαδικασία της ελληνικής πτώχευσης έχει ήδη ξεκινήσει και θα συνεχιστεί».


«Επιβίωση με εξαθλίωση»

Όπως επισημαίνει ο κ. Φουστ, η περικοπή του ελληνικού χρέους θα πρέπει να είναι της τάξεως του 50% με 60%. «Μόνο σε αυτήν την περίπτωση», τονίζει, «θα είχε η χώρα μια προοπτική». Αλλά και τότε η Ελλάδα θα χρειαστεί μια δεκαετία για να «ευημερήσει». Πώς θα ευημερήσει; Μα με περισσότερη λιτότητα, περισσότερες περικοπές και όποιος αντέξει.

Το ενδιαφέρον είναι ότι όλα αυτά λέγονται, σχεδιάζονται και επιβάλλονται καταμεσής της πιο καθολικής και παγκόσμιας κρίσης, η οποία οι πάντες παραδέχονται ότι οφείλεται πρώτα και κύρια σε μια τρομακτική ανισότητα εισοδήματος και πλούτου. Ιδίως στο εσωτερικό των ανεπτυγμένων χωρών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μια πρόσφατη μελέτη του ΔΝΤ καταλήγει στο συμπέρασμα ότι:

«Οι υψηλότερες εισοδηματικές ανισότητες στις ανεπτυγμένες χώρες σχετίζονται με την αύξηση του εγχώριου και εξωτερικού χρέους... Το κοινό στοιχείο από τις εμπειρίες των κύριων ελλειμματικών χωρών είναι μια απότομη αύξηση της εισοδηματικής ανισότητας κατά τις τελευταίες δεκαετίες, όπως αυτή μετράται από το μερίδιο του εισοδήματος που καρπώνεται το πλουσιότερο 5% της κατανομής του εισοδήματος της χώρας...

Αυτή η αύξηση της ανισότητας συνέβαλε στην επιδείνωση των συνολικών ισοζυγίων αποταμίευσης - επένδυσης στις πλουσιότερες χώρες, καθώς οι φτωχοί και η μεσαία τάξη δανείστηκαν από τους πλούσιους και από ξένους δανειστές. Αυτό, μαζί με τους άλλους παράγοντες που αναφέρονται παραπάνω, μπορεί να τροφοδοτήσει τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών» (IMF, Finance & Development, September 2011, Vol. 48, No. 3).

Τι συμπέρασμα βγάζουν οι μελετητές του ΔΝΤ από αυτή τη συσχέτιση άνισης κατανομής εισοδήματος, χρέους και κρίσης;

«Η αποκατάσταση της ισότητας με την ανακατανομή του εισοδήματος από τους πλούσιους στους φτωχούς δεν θα ικανοποιούσε μόνο τους Ρομπέν των Δασών αυτού του κόσμου, αλλά θα μπορούσε επίσης να συμβάλει στη διάσωση της παγκόσμιας οικονομίας από μια άλλη μεγάλη κρίση» (IMF, Finance & Development, December 2010, Vol. 47, No. 4).

Βέβαια, στην πράξη το ΔΝΤ επιμένει στις περίφημες «διαρθρωτικές αλλαγές» που εκτινάσσουν ανισοκατανομή εισοδήματος και χρέος στα ουράνια. Με θύματα λαούς και χώρες.