Βερολίνο - Παρίσι ετοιμάζουν την «Ευρώπη των δύο ταχυτήτων»

Ο σκληρός πυρήνας της Ε.Ε. επιδιώκει τη «δημοσιονομική ολοκλήρωση» των «17», αφήνοντας έξω τους υπόλοιπους

Από Το Βήμα

Του Άγγελου Αθανασόπουλου

Ποιος θα μπορούσε να φανταστεί ως και πριν από δύο χρόνια ότι η μικρή Ελλάδα θα γινόταν η θρυαλλίδα για τα επόμενα βήματα της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης; Ποιος θα σκεφτόταν ότι το ενδεχόμενο ελληνικής χρεοκοπίας θα ανάγκαζε τον υπουργό Οικονομικών των Ηνωμένων Πολιτειών να συμμετάσχει σε ένα από τα σημαντικότερα Eurogroup στην ιστορία της ευρωζώνης;

Και ποιος θα πίστευε ότι θα υπήρχαν μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία που θα προσέτρεχαν στην Κίνα αναζητώντας αγοραστές των κρατικών ομολόγων τους;


Μάλλον κανείς. Σήμερα όμως τα πράγματα έχουν αλλάξει. Οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν την Ελλάδα εκτός ευρώ, παρά τα όσα κατά καιρούς λέγονται και γράφονται. Το κόστος μιας τέτοιας επιλογής θα ήταν πολύ βαρύ για όλους.


Οι εταίροι μας στην Ε.Ε. μπορεί να μην επιθυμούν την έξοδό μας από το ευρώ, η πιθανότητα όμως ελεγχόμενης χρεοκοπίας της Ελλάδας εντός της ευρωζώνης είναι ένα ταμπού που έχει πλέον ξεπεραστεί. Στα υπουργεία Οικονομικών και στις καγκελαρίες της Ευρώπης δεν υπάρχει απλώς «Σχέδιο Β» αλλά προχωρημένες συζητήσεις για διάφορα ενδεχόμενα.

Όπως είναι αναμενόμενο, ουδείς θα εμφανιστεί ευθέως και δημοσίως να παραδεχθεί ότι αυτά τα σενάρια είναι πάνω στο τραπέζι. Την ίδια στιγμή όμως στην έδρα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ε.Ε.) στις Βρυξέλλες διεξάγονται πυρετώδεις διαβουλεύσεις για το μέλλον της.


Η αναβάθμιση Ρομπάι και το νέο Eurogroup

Ο Χέρμαν βαν Ρομπάι περνάει συνήθως απαρατήρητος όταν διεξάγονται οι σύνοδοι κορυφής στις Βρυξέλλες. Αυτή τη στιγμή όμως είναι ένας από τους ισχυρότερους πολιτικούς στη Γηραιά Ήπειρο. Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου απολαμβάνει την πλήρη εμπιστοσύνη της Άνγκελα Μέρκελ.

Η Γερμανίδα καγκελάριος, η οποία, παρά τα όσα της καταμαρτυρούνται, παραμένει η ισχυρότερη πολιτικός αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, επιθυμεί την ενίσχυση του ρόλου του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου ώστε κατά κάποιον τρόπο να αναλάβει και «πρόεδρος της ευρωζώνης». Αυτό σημαίνει ότι θα αποχωρήσει από τη θέση του επικεφαλής του Eurogroup ο Ζαν-Κλοντ Γιούνκερ.

Δεν έχει όμως αποσαφηνιστεί ακόμη αν ο κ. Βαν Ρομπάι θα ηγείται εκείνος των συναντήσεων των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης ή θα έχει τη γενική εποπτεία και ο διάδοχος του κ. Γιούνκερ θα είναι κάποιος πρώην υπουργός Οικονομικών.

Στο γραφείο του κ. Βαν Ρομπάι επικρατεί αυτή την περίοδο πανικός. Ο Βέλγος πολιτικός και το επιτελείο του ετοιμάζουν συγκεκριμένη έκθεση για την οικονομική διακυβέρνηση που θα παρουσιαστεί τον Οκτώβριο. Και δεν αποκλείεται να λάβει περαιτέρω εντολή από τα κράτη - μέλη της ευρωζώνης ώστε να προετοιμάσει το έδαφος για το επόμενο μεγάλο στοίχημα που ακούει στο όνομα «δημοσιονομική ολοκλήρωση».


Ασπίδα η στενότερη ένωση

Σύμφωνα με απόλυτα εξακριβωμένες πληροφορίες του «Βήματος» από τις Βρυξέλλες αλλά και από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, ο κύβος για στενότερη οικονομική ένωση έχει ριφθεί. Την επιθυμούν τόσο το Βερολίνο όσο και το Παρίσι.

Το μόνο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί είναι αν οι σχεδιαζόμενες αλλαγές θα λάβουν χώρα μέσα στο «κοστούμι» της Συνθήκης της Λισαβόνας ή αν θα χρειαστεί νέα συνθήκη που μακροπρόθεσμα θα επιτρέψει και την έκδοση ευρωομολόγου. Ο στόχος είναι να προστατευθεί η ευρωζώνη με κάθε κόστος, ακόμη και αν ένα κράτος-μέλος όπως η Ελλάδα μετατραπεί σε παρία.

Η στενότερη ένωση θεωρείται ο μόνος τρόπος για να παραμείνει η Ευρώπη ισχυρός παίκτης στο ρευστό διεθνές οικονομικό σκηνικό.

Ο κ. Βαν Ρομπάι βρίσκεται σε αγαστή συνεργασία τόσο με την κυρία Μέρκελ όσο και με τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, ο οποίος ήδη από το 1994 είχε μιλήσει για την ανάγκη δημιουργίας «σκληρού πυρήνα» στην Ε.Ε., έχει αναλάβει πρωταγωνιστικό ρόλο το τελευταίο διάστημα.

Το Βερολίνο αλλά και το Παρίσι φαίνεται ότι πλέον έχουν ξεπεράσει το ταμπού δημιουργίας μιας «Ευρώπης δύο ταχυτήτων». «Δεν θέλουν να καθηλώνονται από την κωλυσιεργία των υπολοίπων και τις φιλοδοξίες της Επιτροπής» σχολιάζει με νόημα στο «Βήμα» κοινοτική πηγή.

Η έκθεση Ρομπάι τον Οκτώβριο θα είναι το πρώτο λιθαράκι για το επόμενο βήμα, επιμένει. Ήδη στις Βρυξέλλες κυκλοφορούν non papers από τους Γερμανούς, καθώς και άλλους Ευρωπαίους, με διάφορες ιδέες (π.χ., για εναρμόνιση των φορολογικών συντελεστών).

Οι Γερμανοί προχωρούν και παραπέρα εξετάζοντας ακόμη και την εισαγωγή του δικαιώματος προσφυγής στο Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων εναντίον όσων κρατών παραβιάζουν το Σύμφωνο Σταθερότητας ή την αφαίρεση του δικαιώματος ψήφου στο Συμβούλιο για τους «αμαρτωλούς» που παραβιάζουν τα όρια του ελλείμματος και του χρέους.

Κάτι τέτοιο, πάντως, όπως και η έκδοση ευρωομολόγων (που για τους Γερμανούς θα είναι το «κερασάκι» στην τούρτα της στενότερης οικονομικής διακυβέρνησης), θα απαιτούσε αλλαγή της Συνθήκης της Λισαβόνας. Άλλοι μιλούν για τη δυνατότητα οι «17» της ευρωζώνης να ακολουθήσουν το μοντέλο της Συνθήκης του Σένγκεν, που θα αφήνει ανοιχτή την πόρτα για όσους αργότερα θα θέλουν να συμμετάσχουν.

Ουδείς πάντως μιλάει προς το παρόν για το πώς αυτές οι ριζοσπαστικές αλλαγές θα περάσουν από τα εθνικά κοινοβούλια, ιδιαίτερα σε χώρες δύσκολες όπως η Φινλανδία ή η Ολλανδία. Και επιπλέον, αναμένονται αντιδράσεις από χώρες εκτός ευρωζώνης που θα θεωρήσουν ότι περιθωριοποιούνται ή ότι μειώνονται οι αρμοδιότητες της Επιτροπής.

Ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα ήθελε η αναθεώρηση των κοινοτικών συνθηκών να μην αφορά μόνο τους «17» της ευρωζώνης αλλά και τους «27» ώστε να αποφευχθούν οι κατηγορίες για έλλειψη δημοκρατικής νομιμοποίησης.

Ορισμένες πληροφορίες λένε ότι στο επιτελείο του εξετάζονται δύο σενάρια: είτε η δημιουργία μιας ειδικής κοινοβουλευτικής επιτροπής με μέλη των εθνικών κοινοβουλίων που θα επιβλέπει την οικονομική διακυβέρνηση είτε την ανάληψη του ρόλου αυτού από το ίδιο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.

Τρίτο βασικό πρόβλημα θεωρείται η δυσκολία του να προωθηθούν οι αλλαγές γρήγορα από άποψη χρόνου. Η προϊστορία με την απόρριψη του ευρωπαϊκού Συντάγματος αλλά και η «αγχώδης» έγκριση της Συνθήκης της Λισαβόνας δεν αποτελούν καλούς οιωνούς. Ορισμένοι αναλυτές μιλούν ακόμη και για πέντε χρόνια ώσπου να γίνουν αυτές οι αλλαγές.


Το «κλειδί» του μηχανισμού σταθερότητας

Το ερώτημα για την Ε.Ε. είναι τι γίνεται βραχυπρόθεσμα. Το «κλειδί» ακούει στο όνομα Προσωρινός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (EFSF). Η έγκριση των νέων αρμοδιοτήτων του, ιδιαίτερα της αύξησης των χρημάτων που μπορεί να διαθέτει και της παρέμβασής του στη δευτερογενή αγορά ομολόγων, από τα εθνικά κοινοβούλια αναμένεται ασμένως.

Το θέμα της λειτουργίας του EFSF θα είναι αντικείμενο και της έκθεσης Ρομπάι. Σύμφωνα με ορισμένες πληροφορίες, στο επιτελείο του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου εξετάζονται ιδέες όπως π.χ. να μπορεί να αποφασίζει και να παρεμβαίνει χωρίς να απαιτείται ομοφωνία αλλά ενισχυμένη πλειοψηφία. Το EFSF σχεδιάζεται επίσης να εξοπλιστεί με δικό του κέντρο ανάλυσης των οικονομικών στοιχείων και των δυνατοτήτων παρέμβασής του.

Ωστόσο κανείς δεν ξέρει ακόμη τι θα συμβεί με την αύξηση των κονδυλίων του EFSF. Και αυτό καθώς πολλοί θεωρούν το ποσό των 440 δισ. ευρώ που προς το παρόν προβλέπεται να συγκεντρωθεί ανεπαρκές αν η κρίση χρέους χτυπήσει την Ισπανία και την Ιταλία, ακόμη και τη Γαλλία. Και αυτό διότι τότε οι πληγείσες χώρες δεν θα μπορούν να χρηματοδοτούν το EFSF.

Μια πρόταση η οποία έχει εσχάτως κυκλοφορήσει αλλά προς το παρόν δεν ενθουσιάζει την Bundesbank είναι να μετατραπεί το EFSF σε τράπεζα ώστε να μπορεί να δανείζεται στη συνέχεια από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), όπως πράττει π.χ. η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων. Τη συγκεκριμένη πρόταση κατέθεσαν ο Ντάνιελ Γκρος του Ινστιτούτου CEPS και ο επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank Τόμας Μάγερ.