Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα απειλεί τον πλανήτη

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Των Patrick Jenkins, Tom Braithwaite και Brooke Masters

Όταν κλήθηκαν να προχωρήσουν στην αναδιάρθρωση του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος, οι ρυθμιστικές αρχές επικεντρώθηκαν στις τράπεζες. Τα παραδοσιακά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα – τα οποία είχαν ήδη αποδυναμωθεί από την κρίση της ευρωζώνης και τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 – αναγκάστηκαν σε οπισθοχώρηση.

Το «σκιώδες τραπεζικό σύστημα» όμως – ο όρος χρησιμοποιείται για μία ευρεία ομάδα οργανισμών και μηχανισμών, από τα hedge funds μέχρι τις αγορές «repo» – ανακάμπτει ταχύτατα και εκτιμάται ότι θα σφετεριστεί τις τράπεζες με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους. Οι ρυθμιστικές αρχές πρέπει τώρα να βρουν πώς θα χειριστούν τον ευρύ κλάδο που έχει ελάχιστη, αν όχι μηδαμινή, εποπτεία.

«Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις έναν συστημικό κίνδυνο εάν δεν καταπιαστείς και με τους άλλους οργανισμούς εκτός των τραπεζών», υποστηρίζει ο Vikram Pandit, διευθύνων σύμβουλος της Citigroup, που στο παρελθόν διετέλεσε διευθυντής hedge fund. «Έχει αλλάξει η δομή του συστήματος. Μέχρι πρότινος όλα γίνονταν μέσω των μεγάλων χρηματοοικονομικών ιδρυμάτων, ενώ τώρα υπάρχει ένα δίκτυο εκατομμυρίων σημείων επαφής» εξηγεί και συμπληρώνει: «Χρειάζεται διαφορετική προσέγγιση στο ζήτημα»

Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα δεν δημιουργήθηκε από την κρίση, αλλά ήταν θεμελιώδης αιτία της. Δεν αποτελεί ξεχωριστό φαινόμενο από τον τραπεζικό τομέα. Τα δύο σχετίζονται βαθιά. Μέχρι το 2008 η Countrywide, ένας ελάχιστα ελεγχόμενος οργανισμός ενυπόθηκων δανείων, έδινε επισφαλή δάνεια, τα οποία στη συνέχεια πουλούσε σε αγοραστές, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν και τράπεζες.

Η AIG, ο δήθεν ασφαλιστικός οργανισμός, εξέδιδε CDS έναντι ενυπόθηκων τίτλων που διατηρούσαν οι τράπεζες. Οι τράπεζες, παράλληλα, χρησιμοποιούσαν τις αγορές repo για τη μόχλευση και τη χρηματοδότηση των επενδύσεών τους όσο μπορούσαν.

Μετά την κρίση, το τοπίο έχει αλλάξει. Τράπεζες πωλούν περιουσιακά τους στοιχεία σε μη τραπεζικούς χρηματοοικονομικούς ομίλους ώστε να βελτιώσουν την κεφαλαιακή τους βάση, να ανταποκριθούν στους νέους κανόνες των εποπτικών αρχών και να διαβεβαιώσουν τους δικούς τους δανειστές – όπως τα αμοιβαία κεφάλαια, που επίσης παίζουν ουσιώδη ρόλο στο σκαιώδες τραπεζικό σύστημα – ότι αντέχουν.

«Μία από τις πολλές ακούσιες επιπτώσεις της βάναυσης επίθεσης των αρχών εναντίον των τραπεζών ήταν να δημιουργηθεί μεγάλο κίνητρο στροφής στις σκιώδεις τράπεζες» δηλώνει διευθύνων σύμβουλος μεγάλης ευρωπαϊκής τράπεζας.

Η εξέλιξη αυτή έχει δώσει αναπτυξιακή ώθηση σε ορισμένους μικρούς τομείς χρηματοδότησης, ειδικότερα στην Ευρώπη και στην Ασία. Στην Ευρώπη μεγάλες εταιρείες λιανικού εμπορίου και βιομηχανικοί όμιλοι άρχισαν να παρέχουν χρηματοδότηση σε μικρότερες επιχειρήσεις, εκ των οποίων και οι ίδιοι οι προμηθευτές τους.

Παρόμοια τάση απομάκρυνσης από χρηματοδότηση μέσω τραπεζών έχει ευνοήσει τα πιστωτικά hedge funds, ενώ παράλληλα έχουν αναδυθεί νέες α λα καρτ πηγές χρηματοδότησης, ειδικότερα στις αγορές όπου καταγράφεται σημαντική μόχλευση του τραπεζικού κλάδου.

Παρ' όλα αυτά, η ανάδειξη των μη τραπεζικών χρηματοοικονομικών οργανισμών περιορίζεται από το δύσκολο κλίμα στις αγορές. «Έχουμε δημιουργήσει τις προϋποθέσεις που επιτρέπουν την ανάδειξη του σκιώδους τραπεζικού συστήματος» δηλώνει ο κ. Pandit, σπεύδοντας ωστόσο να συμπληρώσει: «Ορισμένες ήδη υλοποιούνται. Ορισμένες θέλουν περισσότερο χρόνο γιατί το σκιώδες τραπεζικό σύστημα χρειάζεται χρηματοδότηση. Γεγονός είναι ότι, εάν οι αγορές ήταν κανονικές, τότε θα είχε αναπτυχθεί ταχύτατα».

Οι επικριτές της αλλαγής του τοπίου στον χρηματοοικονομικό κλάδο υποστηρίζουν ότι οι ρυθμιστικές αρχές υποτίμησαν τη στρέβλωση που δημιουργείται από την επιβολή αυστηρότερων κανόνων στις τράπεζες. Αυτό θα μπορούσε να είναι αιτία της επόμενης κρίσης.

Ορισμένοι ανησυχούν μήπως η ανάπτυξη του μη τραπεζικού δανεισμού και η πρακτική του βραχυπρόθεσμου δανεισμού έναντι του μακροπρόθεσμου προκαλέσουν φούσκες που δεν παρακολουθούνται από κανέναν, οι οποίες ίσως συμπαρασύρουν και πάλι το τραπεζικό σύστημα και την ευρύτερη οικονομία.

Το Financial Stability Board, μια διεθνής ομάδα της οποίας ηγείται ο Mark Carney, επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας του Καναδά, έχει καταπιαστεί με διάφορους συγκεκριμένους τομείς του σκιώδους τραπεζικού συστήματος και θα κοινοποιήσει σε μερικούς μήνες τα αποτελέσματα των ερευνών του.

Η Βρετανία έχει δώσει εντολή στη νέα ρυθμιστική της αρχή να εξετάσει το ενδεχόμενο επέκτασης των κανόνων, ώστε να περιληφθούν και άλλοι τομείς. Επίσης, όπως επέβαλε και η νομοθεσία Dodd - Frank στις ΗΠΑ, έτσι και στη Βρετανία υπάρχει τώρα το Financial Stability Oversight Council, που έχει την ισχύ να εποπτεύσει πολύ μεγάλους μη τραπεζικούς χρηματοοικονομικούς οργανισμούς, που ενδεχομένως να αποτελούν απειλή για το ευρύτερο σύστημα.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, από την πλευρά της, θα παρουσιάσει τις προτάσεις της στα τέλη του έτους για να τεθούν σε εφαρμογή στις αρχές του 2013. «Το σκιώδες τραπεζικό σύστημα αντιστοιχεί στο 25%-30% του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού κλάδου» δήλωσε ο αρμόδιος επίτροπος Michel Barnier στις αρχές του μήνα και συμπλήρωσε:

«Δεν επιρρίπτω υστεροβουλία σε όσους εργάζονται σε αυτόν τον παράλληλο κλάδο – μπορεί να παράσχουν χρήσιμες υπηρεσίες και χρήσιμη χρηματοδότηση. Δεν ξεκινώ πόλεμο εναντίον αυτού του συστήματος. Όπως, όμως, συμβαίνει με όλους τους παίκτες του χρηματοοικονομικού συστήματος, έτσι και εκείνοι πρέπει να υπόκεινται σε κανόνες».

Ακολουθούν ορισμένες από τις βασικότερες εξελίξεις στο σκιώδες τραπεζικό σύστημα και πώς αναπτύχθηκε από την κρίση που ξεκίνησε το 2007.

● Ο πιστωτικός βραχίονας της KKR τον προηγούμενο χρόνο διευθέτησε τη χρηματοδότηση που απαιτήθηκε για την εξαγορά της Capital Safety έναντι 1,2 δισ. δολ.

● Ο βραχίονας GSO της Blackstone εξαγόρασε τη Harbourmaster Capital, εταιρεία χρηματοδοτήσεων μέσω μόχλευσης με υπό διαχείριση κεφάλαια, ύψους 7,6 δισ. ευρώ.

● Ο αριθμός των εγγεγραμμένων στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ χρηματιστών μειώθηκε στους 5.357 το 2010 από 5.748 το 2008.

● Τα υπό διαχείριση κεφάλαια των αμοιβαίων κεφαλαίων μειώθηκαν στα 2,6 τρισ. δολ. από 3,9 τρισ. δολ. τον Ιανουάριο του 2009.

● Η Fidelity, η JPMorgan και η Federated Investors διαχειρίζονται περισσότερο από το ένα τρίτο αυτών των κεφαλαίων.

● Δύο από τους μεγαλύτερους βιομηχανικούς ομίλους στον κόσμο – η General Electric και η Siemens – έχουν δημιουργήσει μεγάλους χρηματοοικονομικούς βραχίονες.

● Στην Κίνα σημαντικές κρατικές επιχειρήσεις στον ενεργειακό κλάδο, στη ναυτιλία, στον κλάδο τροφίμων και στις τηλεπικοινωνίες δανείζουν οι ίδιες απευθείας τις δραστηριότητές τους.