Τέσσερα σενάρια για την επόμενη μέρα στη Ρώμη

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Των Peter Spiegel (Βρυξέλλες), Rachel Sanderson (Μιλάνο)

Οι αγορές έχουν πιέσει την Ιταλία και την ευρωζώνη σε ένα σημείο που πολλοί επενδυτές θεωρούν κομβικό, αλλά οι αξιωματούχοι της Ευρωπαϊκής Ένωσης δηλώνουν ότι περιμένουν από την Ιταλία να αποφασίσει για νέα κυβέρνηση, αντί να προγραμματίζουν έκτακτα μέτρα για να μεταστρέψουν το κλίμα.

Η απόφαση της ακινησίας δείχνει να είναι αφενός βαρόμετρο για την πεποίθηση της ευρωζώνης ότι μόνο η Ιταλία μπορεί να αλλάξει την ψυχολογία της αγοράς και αφετέρου έμμεση αναγνώριση πως τα πυρομαχικά στο διεθνές οπλοστάσιο λιγοστεύουν όλο και περισσότερο.


Η προοπτική να αναλάβει ταχέως μια τεχνοκρατική κυβέρνηση από τον Silvio Berlusconi, που... τρεκλίζει, και να προωθήσει τις αναμενόμενες μεταρρυθμίσεις, σε συνδυασμό με την επιστροφή της τάξης στην Ελλάδα και τη διεύρυνση του ταμείου διασώσεων των 440 δισ. ευρώ, είναι η καλύτερη ελπίδα για να σταματήσει η κρίση.

«Οι ηγέτες της Ευρώπης ουσιαστικά δεν μπορούν να κάνουν τίποτε αυτήν τη στιγμή. Πρέπει να αφήσουν τις καταστάσεις να εξελιχθούν στην Ιταλία», δήλωσε ο κ. Sony Kapoor, επικεφαλής της συμβουλευτικής Re Define.

Όμως, αν τα τρέχοντα σχέδια δεν αποδώσουν, τα σενάρια θα γίνουν ταχύτατα πολύ πιο περίπλοκα.


1. Το τρέχον σχέδιο: μείωση του χρέους και τόνωση της ανάπτυξης τώρα

Οι αξιωματούχοι της Ε.Ε. και η πλειονότητα των αναλυτών θεωρούν ότι η θεμελιώδης οικονομική κατάσταση στην Ιταλία, αν και δεν είναι ρόδινη, είναι πολύ καλύτερη από αυτήν της Ελλάδας ή άλλων κρατών που έχουν δεχτεί βοήθεια. Το ιταλικό δημόσιο χρέος είναι μεγάλο, αλλά τα ετήσια ελλείμματα μικρά, ο τραπεζικός κλάδος κραταιός και η οικονομία μεγάλη και με διασπορά.

Έτσι, μεταρρυθμίσεις που μπορούν αμέσως να μειώσουν το βάρος του χρέους και να τονώσουν την ανάπτυξη θα έχουν πανίσχυρη επίδραση. Για να διασφαλίσουν ότι η Ιταλία προωθεί αυτούς τους στόχους, οι αξιωματούχοι πίεσαν τη Ρώμη να αποδεχτεί τους επιθεωρητές της Ε.Ε. και του ΔΝΤ.

Σε επιστολή που στάλθηκε εν όψει της έλευσης των επιθεωρητών, σήμερα, και εξασφάλισαν οι F.T., φαίνεται ότι η αποστολή τους έχει στόχο να είναι επιθετική. Οι Βρυξέλλες ζητούν συγκεκριμένη λίστα με κρατικά ενεργητικά που θα μπορούσε να πουλήσει η Ρώμη για να αντλήσει 5 δισ. ευρώ τον χρόνο για μείωση του χρέους.

Ζητούνται επίσης μέτρα «πέρα και παραπάνω» από το σχέδιο ιδιωτικοποιήσεων. Επιπλέον, οι επιθεωρητές γράφουν ότι πιστεύουν πως η Ιταλία δεν θα επιτύχει τους στόχους των προϋπολογισμών για τα έτη 2012 και 2013 και ζητούν από τη Ρώμη πρόσθετα μέτρα για την εξισορρόπηση του προϋπολογισμού του 2013.

Οι Ευρωπαίοι έχουν λόγο να πιστεύουν ότι αυτά τα μέτρα μπορούν να αποδώσουν, όπως στο παράδειγμα της Ιρλανδίας, που είδε τα επιτόκια στα ομόλογά της να μειώνονται στο ήμισυ (από το 14% και πλέον στο 7,6%), ύστερα από δύο τρίμηνα καλής εξαγωγικής ανάπτυξης.


2. Παροχή προληπτικής γραμμής πίστωσης

Αυτή προσφέρθηκε στον κ. Berlusconi στη σύνοδο του Group of 20 στις Κάννες, αλλά την απέρριψε. Μια τέτοια πιστωτική γραμμή θα προερχόταν από το ΔΝΤ, το οποίο τις διαθέτει συχνά σε χώρες που είναι αξιόχρεες, αλλά δυσκολεύονται να αντλήσουν ρευστό. Και το EFSF απέκτησε τέτοιες δυνατότητες πρόσφατα και φημολογείται ότι τώρα είναι έτοιμο να παρέμβει.

Ουσιαστικά, το EFSF ή το ΔΝΤ θα δώσουν στην Ιταλία ένα ποσό σε πίστωση, μεταξύ των 50 και των 60 δισ. ευρώ, με αυστηρές προϋποθέσεις. Έτσι, θα προσφέρουν αξιοπιστία στην προσπάθεια μεταρρυθμίσεων και θα λύσουν το πιο άμεσο πρόβλημα: την αδυναμία της χώρας να δανειστεί με ανεκτά επιτόκια.

Όμως, κάτι τέτοιο ίσως αλαφιάσει χειρότερα τους επενδυτές - και εν τέλει τα κεφάλαια μπορεί να μη φτάσουν. Η Ιταλία πρέπει να αντλήσει 300 δισ. ευρώ του χρόνου και αυτά τα κεφάλαια φτάνουν «για τρεις μήνες… Μετά τι θα γίνει;», σημειώνει ο κ. Kapoor.


3. Τελευταία λύση: πλήρης διάσωση

Αν η Ιταλία αποδειχθεί ανήμπορη να επιστρέψει στις αγορές με την πιστωτική γραμμή, το επόμενο βήμα θα είναι μια κανονική διάσωση, που θα αποσύρει εντελώς τη Ρώμη από τις αγορές ομολόγων.

Το πρόβλημα είναι το μέγεθος. Ενώ μια μικρή χώρα όπως η Ελλάδα χρειάζεται περίπου 130 δισ. ευρώ για να καλύψει τις δανειακές της ανάγκες για τρία χρόνια, η Ιταλία θα τα χρειαστεί για να καλύψει μόλις έξι μήνες.

Στο EFSF, που ξεκίνησε με 440 δισ. ευρώ, σήμερα έχουν μείνει 250 δισ. ευρώ για να δανείσει και το ποσό θα πέσει στα 110 δισ. ευρώ αν διασωθεί η Ιταλία, η οποία συμβάλλει με 139 δισ. ευρώ στο ταμείο. Οπότε θα εξαρτηθεί από το ΔΝΤ.

Όμως, το ΔΝΤ δηλώνει ότι διαθέτει μόνο 400 δισ. δολ. ή περίπου 300 δισ. ευρώ, που καλά - καλά δεν φτάνουν για να συντηρηθεί η Ιταλία τον επόμενο χρόνο. Και σίγουρα οι αναπτυσσόμενες οικονομίες θα έχουν αντιρρήσεις να δώσει το ΔΝΤ τόσα κεφάλαια για άλλη μία ευρωδιάσωση.


4. Ή εξαγορά από την ΕΚΤ

Ορισμένες κυβερνήσεις της ευρωζώνης, με οδηγό τη Γαλλία, ισχυρίζονται ότι η ΕΚΤ πρέπει να γίνει πιστωτής εσχάτης ανάγκης, ώστε να σταματήσει το ξεπούλημα στα ομόλογα της περιφέρειας. Αν χρειαζόταν να εγγυηθεί για όλο το ιταλικό χρέος, το ατελείωτο οπλοστάσιο της ΕΚΤ – μπορεί να τυπώσει χρήμα – θα της δώσει τη δυνατότητα να αγοράσει όλα τα ιταλικά ομόλογα και να εξασφαλίσει ότι η Ρώμη θα μπορεί να δανειστεί με χαμηλά επιτόκια στο άμεσο μέλλον.

Οι κεντρικές τράπεζες των ΗΠΑ και της Βρετανίας ήδη το κάνουν αυτό σταθερά. Όμως, η Γερμανία αντιστέκεται στην αποκαλούμενη νομισματική τροφοδοσία και εξασφάλισε την απαγόρευσή της στη Συνθήκη της Λισαβόνας. Καθώς όμως διαθέτει μόνο δύο ψήφους στο συμβούλιο της ΕΚΤ, η γερμανική αντίθεση μπορεί να ξεπεραστεί.

«Μπορεί να καταλήξουν με μια διχασμένη ΕΚΤ, με την πλειονότητα να δηλώνει ότι αντιμετωπίζεται κρίση επιβίωσης», δηλώνει ο κ. Kapoor.

Κάποιοι όμως φοβούνται ότι ίσως ούτε οι τεράστιες τσέπες της ΕΚΤ φτάσουν για να σταματήσει ο πανικός, όταν υπάρχει μία θηλιά 1.900 δισ. ευρώ στον λαιμό της ιταλικής αγοράς ομολόγων.

«Η κατάσταση έχει επιδεινωθεί τόσο δραματικά που και η ΕΚΤ ακόμη μπορεί να μην είναι πανάκεια… Δεν νομίζω ότι η ΕΚΤ μόνη της μπορεί να επαναφέρει τις αγορές στο σημείο όπου ήταν πριν από την ιταλική κατάρρευση», εκτιμά ο οικονομολόγος της RBS κ. Alberto Gallo.