Αλεπούδες και λύκοι στην ευρωπαϊκή πολιτική

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του John Kay

Πιστεύω ότι, αν η Βασίλισσα μου ζητούσε να συστήσω κυβέρνηση, θα ένοιωθα υποχρεωμένος να της απαντήσω «ναι», αλλά μόνο αφού θα προσπαθούσα επίμονα να την πείσω ότι κάνει λάθος. Συμπονώ τους Mario Monti και Λουκά Παπαδήμο, αλλά δεν τους ζηλεύω.

Στην πολιτική, όπως σε όλα τα επαγγέλματα, οι καλύτεροι είναι εκείνου που έχουν μάθει την δουλειά μέσα από την δουλειά. Τα επιχειρηματικά επιτεύγματα του κ. Silvio Berlusconi είναι αξιοθαύμαστα, αλλά ως πρωθυπουργός ήταν απαράδεκτος, ακόμη και για τα περιορισμένα στάνταρ της ιταλικής πολιτικής.

Αν ο κ. Michael Bloomberg είναι η πιο επιτυχημένη εξαίρεση στον κανόνα ότι οι επιτυχημένοι πολιτικοί είναι πολιτικοί, αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η δουλειά του δημάρχου της Νέας Υόρκης μπορεί να γίνει αποδοτικά από κάποιον που βλέπει την θέση ως θέση διευθύνοντος συμβούλου.


Οι δεξιότητες του πολιτικού (σ.σ.: statesman στο κείμενο, «πολιτικός» σε αντιπαράθεση με το politician, που θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «πολιτικάντης) είναι διαφορετικές και σε καμία περίπτωση δεν είναι συμβατές, με τις δεξιότητες του τεχνοκράτη. Κάποιος που έχει κάνει όνομα στην πολιτική, δύσκολα θα έχει ενδιαφέρουσες πρωτογενείς απόψεις για την μετάδοση των μηχανισμών της ποσοτικής χαλάρωσης ή νέες ιδέες για την πολιτική φιλοσοφία.


Η αποδοτική διακυβέρνηση απαιτεί τα πολλαπλά ταλέντα που μπορούν να βρεθούν μόνο σε ομάδες. Οι ομάδες δεν πρέπει να συγχέονται με τις επιτροπές: ομάδες λαμβάνουν καλύτερες αποφάσεις όταν τα μέλη τους είναι διαφορετικά παρά όταν έχουν κοινό έδαφος.

Όταν οι πολιτικοί ηγέτες φαντάζονταν ότι η εξουσία τους εκπορεύεται από θεϊκό δικαίωμα, έτειναν να πιστεύουν ότι είχαν όλα τα απαραίτητα ταλέντα: ότι συνδύαζαν την σοφία του Σωκράτη και τις στρατιωτικές ικανότητες του Αλεξάνδρου μαζί με τις ρητορικές δεινότητες του Κικέρωνα.

Η βασική αρχή αυτής της άποψης ήταν ότι είχαν το δικαίωμα να κόβουν τα κεφάλαια όσων αντιμιλούσαν. Η ανάδειξη του δημοκρατικού πολιτεύματος και την εξουσίας του νόμου, υπονόμευσε την ανωτερότητα του βασιλέα, όμως τελευταία βλέπουμε μια αναγέννηση: Όχι μόνο στην πολιτική αλλά και (ιδιαίτερα) στις επιχειρήσεις, όπου η κουλτούρα των ηρωικών CEO συναντά ευρεία αποδοχή – ειδικά ανάμεσα στους CEO.

Όμως οι δυνατότητες τέτοιων προσώπων, συνήθως δεν φτάνουν σε εκείνες που απαιτούνται ώστε να εκτελεστούν όλες οι λειτουργίες που σχετίζονται με μια ορθή απόφαση. Ακόμη χειρότερα η συντήρηση αυτής της αυτοπεποίθησης απαιτεί να έχουν γύρω τους όχι έμπιστους συμβούλους με ποικιλία τεχνοκρατικών δεινοτήτων, αλλά κόλακες, που θα υποκλιθούν στην εξαιρετική τους σοφία.

Έτσι, ο ηγέτης αυτόματα αποκλείεται από την παροχή της ανάλυσης και των πληροφοριών που είναι απαραίτητες για την λήψη μιας σημαντικής απόφασης.

Έτσι έχουν τα πράγματα, όχι μόνο στους διαδρόμους της εξουσίας του Kim Il Sung και του κ. Berlusconi, αλλά επίσης του Dick Fuld και του Gordon Brown. Στις παραμονές του Πολέμου του Ιράκ οι συμβουλές των συμβούλων αποτιμούνταν με βάση το πώς ηχούσαν στα αυτιά των ηγετών ή τη δουλοπρέπεια του αγγελιαφόρου.

Ειδικοί σύμβουλοι εμφανίστηκαν στη βρετανική πολιτική σκηνή, με τον απαραίτητο σκοπό να παράσχουν στους υπουργούς τις ειδικεύσεις που οι ίδιοι δεν είχαν. Τώρα όμως αυτές τις θέσεις κατέχουν κυρίως εκπαιδευμένοι πολιτικοί. Αποτελώντας τμήμα του βασιλικού περίγυρου αντί του συμβουλίου του κράτους, η επιρροή τους έχει απαξιώσει, αντί να ενισχύσει, την ποιότητα και την ποικιλότητα των συμβουλών που δίνονται στους ηγέτες μας.

Ο Μακιαβέλι γνώριζε πολύ καλά ότι ο ηγεμόνας και ο εξ απορρήτων του έχουν διαφορετικούς ρόλους και ότι ο ένας έχει ανάγκη τον άλλον. Έγραφε ότι σε μια κυβέρνηση είναι απαραίτητη μια αλεπού για να εντοπίζει τις παγίδες κι ένα λιοντάρι για να τρομάζει τους λύκους. Συμπάσχω λοιπόν με τους κ. Παπαδήμο και Μόντι – αλεπούδες ντυμένες λιοντάρια, ελπίζοντας να βάλουν τους λύκους να φαγωθούν μεταξύ τους.

* Ο κ. John Kay είναι κορυφαίος Βρετανός οικονομολόγος, με εβδομαδιαία στήλη στους Financial Times