«Κανείς δεν είναι ασφαλής στην κρίση»

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Maik Rodewald

Συνέντευξη του Paul Krugman, καθηγητή Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων στο Princeton University, που τιμήθηκε με το Νόμπελ οικονομικών 2008.


Ποιος από τους παρακάτω παγκόσμιους κινδύνους είναι ο χειρότερος από την πλευρά του θεσμικού επενδυτή: κατ' αρχήν οι πληθωριστικές πιέσεις;

Πιστεύω ότι είναι πάρα πολύ μακρινός κίνδυνος για τις περισσότερες χώρες. Παντού υπάρχει υπερβάλλουσα προσφορά και απλώς δεν πρόκειται να έχουμε πληθωρισμό. Μπορεί να υπάρχουν πιέσεις στις αγορές εμπορευμάτων, αλλά δεν θα μεταδοθούν σε ευρύτερο πληθωρισμό.

Αποπληθωρισμός ιαπωνικού στιλ;

Μου κάνει εντύπωση το πόσο αργά οδεύουμε προς τα εκεί. Οδεύουμε προς τα εκεί, αλλά αποδεικνύεται ότι η ονομαστική ανθεκτικότητα είναι σημαντική. Επίσης τα στοιχεία δείχνουν ότι ακόμη και μια παρατεταμένη περίοδος οικονομικής αδυναμίας συνήθως σε σπρώχνει προς το μηδέν, αλλά όχι κάτω από το μηδέν. Η Ιαπωνία πρωτοτύπησε από αυτή την άποψη. Οπότε δεν περιμένω στην πραγματικότητα αποπληθωρισμό. Αν συνεχιστεί έτσι, σε 3-4 χρόνια θα μπορούσε να συμβεί στις ΗΠΑ, αλλά δεν είναι άμεση απειλή.

Πόσο σημαντική θα ήταν μια επιβράδυνση στην Κίνα;

Δεν μου αρέσει αυτό το θέμα, γιατί δεν καταλαβαίνω την Κίνα. Δεν μπορείς να εμπιστευτείς τα οικονομικά μεγέθη που ανακοινώνουν. Όλα τα οικονομικά μεγέθη είναι επιστημονική φαντασία, αλλά οι Κινέζοι ακόμη παραπάνω.

Προσπαθώ να μάθω για την Κίνα και ρωτάω όσους γνωρίζουν, αλλά ο καθένας έχει εντελώς διαφορετική ιστορία να πει. Να πιστέψω για τις πόλεις φαντάσματα και το επικείμενο κραχ ή να πιστεύω ότι η Κίνα έχει απεριόριστες πηγές να καλύψει την κρίση; Δεν έχω ιδέα.

Εν τέλει, πάντως, στις σημερινές τιμές της αγοράς, όχι βάση αγοραστικής δυνατότητας, η οικονομία της Κίνας κινείται στα σημερινά επίπεδα της οικονομίας της Ιαπωνίας. Είναι σημαντική αλλά όχι τεράστια. Δεν είναι ακόμη αρκετά μεγάλη ώστε να «ρίξει» όλο τον πλανήτη.

Ως επενδυτής, τι πιστεύετε για τις αναδυόμενες αγορές;

Ήμουν αρκετά αισιόδοξος πριν δύο χρόνια, γιατί βασικά υπήρχαν ευκαιρίες εκεί. Τώρα πια όλα έχουν προεξοφληθεί, οπότε δεν είμαι σίγουρος ότι υπάρχουν προφανείς ευκαιρίες εκεί. Είμαι αισιόδοξος ότι θα ξεπεράσουν την κρίση χωρίς πολλά προβλήματα, Όμως στις επενδύσεις δεν έχει μόνο σημασία να καταλάβεις τι θα γίνει, αλλά και να καταλάβεις τι πιστεύεις ότι θα γίνει και δεν το πιστεύουν οι άλλοι. Δεν βλέπω κάτι τέτοιο εδώ.

Πολλοί επενδυτές θεωρούν τις αναδυόμενες αγορές ως «καταφύγια» για τις τοποθετήσεις τους.

Όχι, όχι, κανείς δεν είναι ασφαλής.

Συγκριτικά;

Πιστεύω ούτε συγκριτικά. Οι δύο ισχυρότερες οικονομίες στον πλανήτη είναι η Ευρώπη και οι ΗΠΑ. Η Ευρώπη βρίσκεται στα πρόθυρα της καταστροφής και στις ΗΠΑ υπάρχει πολιτικό πρόβλημα. Πάρα πολλά μπορεί να «στραβώσουν» στην αμερικανική πολιτική σκηνή.

Αν αφαιρέσουμε Ασία, ΗΠΑ και Ευρώπη, πού αλλού θα βάζατε τα στοιχήματά σας;

Θα έβαζα ορισμένα στις ΗΠΑ, γιατί στην Αμερική υπάρχει τρελή πολιτική αλλά μεγάλη θεμελιώδης δύναμη. Η Ασία προσφέρει αρκετές ευκαιρίες, αλλά μάλλον όχι η Κίνα, γιατί η Κίνα δεν σέβεται τους νόμιμους κανόνες. Αλλού όμως στην Ασία, ειδικά σε ορισμένες «β’ διαλογής» υπάρχουν ευκαιρίες. Η Ευρώπη μου προκαλεί μεγάλη νευρικότητα. Βρισκόμαστε στα πρόθυρα πιθανής καταστροφής του ευρώ και δεν θα είναι καλά τα πράγματα, όταν συμβεί.

Αν συμβεί ποιος θα πληγεί περισσότερο – οι ΗΠΑ ή η Ασία;

Πιθανότατα οι ΗΠΑ. Οι εμπορικοί δεσμοί είναι σχεδόν εξίσου ισχυροί, αλλά οι χρηματοπιστωτικοί δεσμοί είναι ισχυρότεροι. Ενας συνάδελφός μου μού είπε πρόσφατα ότι το γκρίζο τραπεζικό σύστημα στις ΗΠΑ, είναι κυρίως οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Κάθε μεγάλη αναταραχή στην Ευρώπη, θα φέρει αναταραχή και στις ΗΠΑ.

Ας υποθέσουμε ότι είστε θεσμικός επενδυτής με υποχρεώσεις σε ευρώ. Θα αγοράζατε eurobonds;

Πολλά θα εξαρτιούνταν από τα υπόλοιπα. Αν υπάρχουν eurobonds σε συνδυασμό με πολύ πιο φιλελεύθερη ΕΚΤ, τότε ναι. Αλλιώς, όχι. Εχουν το ίδιο πρόβλημα που είχαν εξαρχής: Ποιος ακριβώς τους κάνει πλάτες;

Θέλετε να έχει η ΕΚΤ status δανειστή έσχατης ανάγκης;

Ακριβώς. Θα πρέπει να γίνει έτσι. Το κοινό ευρωομόλογο χωρίς αυτό, είναι απλώς ένα ευρωομόλογο με «πλάτες» τις οικονομίες της Ευρώπης με ΑΑΑ, που στην πραγματικότητα αυτήν τη στιγμή είναι μόνο η Γερμανία και η Ολλανδία.

Πιστεύετε ότι η Γερμανία θα χάσει το ΑΑΑ;

Όχι, δεν πιστεύω ότι θα γίνει αυτό. Ή το ένα θα γίνει ή το άλλο: Ή θα διαλύσει το ευρώ και θα μείνει μόνο η Γερμανία ή θα παρέμβει η ΕΚΤ και θα αρχίσει να κάνει αυτά που θα ήθελα να κάνει, οπότε δεν θα υπάρχει πρόβλημα. Υπάρχει ένα μακροχρόνιο θέμα με τον προϋπολογισμό εξαιτίας της δημογραφικής κατανομής, αλλά πιστεύω ότι μπορούν να το διαχειριστούν.

Στη Γερμανία δεν επικρατεί η πολιτική παράλυση που υπάρχει στις ΗΠΑ και η χώρα έχει τις απαραίτητες δυνατότητες να σώσει τους γείτονές της, αλλά δεν νομίζω ότι θα πάει πολύ μακριά. Είτε θα συμβεί μέσω της ΕΚΤ, είτε θα καταρρεύσει.

Έχετε καμία αμφιβολία ότι τα καινοτομικά χρηματοπιστωτικά προϊόντα βελτίωσαν τη ζωή των ανθρώπων;

Έχω σοβαρές αμφιβολίες. Θα μπορούσε να γίνει ανέκδοτο, αλλά η μόνη χρηματοπιστωτική καινοτομία των τελευταίων 30 χρόνων που είχε πραγματικά οφέλη για τους ανθρώπους, ήταν τα ΑΤΜ. Όλα τα άλλα είναι επίφοβα. Αμφιβάλλω πολύ για όσους πιστεύουν ότι οι χρηματοπιστωτικές οικονομίες πραγματικά βελτίωσαν την ανθρώπινη ζωή. Πιστεύω ότι απλώς έδωσαν με εσφαλμένη αίσθηση ασφάλειας.

Τα Collateralised Debt Obligations (CDO) ήταν ξεκάθαρα καταστροφικά. Απλώς κορόιδευαν τον κόσμο ότι το ρίσκο ήταν μικρότερο απ’ όσο πραγματικά ήταν. Η AIG δημιούργησε την εσφαλμένη αίσθηση της ασφάλειας μέσω Credit Default Swaps (CDS) που αποδείχθηκε ότι ήταν τελείως άχρηστη.

Πρόκειται για συγκεκριμένα παραδείγματα, και θα μπορούσατε να αντιτάξετε ότι υπάρχουν είναι παραπλανητικά, αλλά στην πραγματικότητα αυτά που σας ανέφερα ήταν ένα πολύ μεγάλο κομμάτι από τις ασχολίες του κλάδου τα τελευταία 10-15 χρόνια.