«Παραπατάει» και βγάζει στη σέντρα τραπεζίτες

Από Το Ποντίκι 3.11.2011

Δεν χρειαζόταν να είναι κα­νείς ιδιαίτερα ψυλλιασμένος για να καταλάβει ότι ο ΓΑΠ ετοιμαζόταν από ημερών για μια στρατηγική «ηρωικής εξό­δου». Όταν ένας πρωθυπουργός που στήριξε τις τράπεζες σαν θεσμούς του κράτους, αλλά και μηχανισμούς της πολιτικής του (για να απολαμβάνει βέβαια και τη στήριξη εκείνων), αρχί­ζει να βάλλει εναντίον των τραπεζιτών (και των ΜΜΕ), αυτό σημαίνει ότι ήρθε η ώρα να τους... βγάλει και στη σέντρα ως «υπεύθυνους».

Να τους αξιοποιήσει δηλαδή καταγ­γέλλοντάς τους ως τα «συμφέροντα» που θέλουν να ρίξουν την κυβέρνηση και τον ίδιο προκειμένου να μην χά­σουν οι διοικήσεις τα προνόμια και τις προκλητικές αμοιβές τους.

Δεν είναι τυχαίο ότι ακόμη από τη Δευτέρα, με τους πανηγυρισμούς για τη συμφωνία του «κουρέματος» ακό­μη φρέσκους, επιτέθηκε σε τραπεζί­τες και «πτωχευμένες επιχειρήσεις μέσων ενημέρωσης που δεν θέλουν να επέλθει εξυγίανση στις τράπεζες» για να διασφαλίσουν ίδιον οικονομικό όφελος (δηλαδή δάνεια)...

Η επίθεση συνεχίστηκε με ομοβροντίες την Τρίτη στη δραματική συνεδρί­αση του Υπουργικού Συμβουλίου, που τα «συμφέροντα» κατονομάστηκαν. Όπως συμβαίνει πάντοτε στην Ελλάδα με τους πολιτικούς ηγέτες η θητεία των οποίων βαίνει προς... ολοκλήρωση.

Αν και πολιτικώς μάλλον πασέ, η στρατηγική καταγγελίας των «συμφε­ρόντων», που συνδυάστηκε με τη χα­οτική απόφαση για το δημοψήφισμα, είναι απολύτως βέβαιο ότι έρχεται να δώσει το έναυσμα για τη «μητέρα όλων των μαχών» που έρχεται στην ελ­ληνική οικονομία. Και η οποία δεν είναι άλλη από τη σύγκρουση που διεξάγε­ται ήδη - σε προσκήνιο και παρασκή­νιο - για την επόμενη ημέρα στις (και για τις) τράπεζες.

♦ Τι θα σημάνει το κούρεμα, ποιες τράπεζες θα κρατικοποιηθούν, ποιοι θα τις διοικούν στο μέλλον και ποια πολιτική θα ακολουθήσουν;

♦ Θα είναι η συνέχεια των υπερφία­λων τραπεζικών οργανισμών που γνω­ρίσαμε τα τελευταία χρόνια;

♦ Θα περάσουν στο κράτος και θα λει­τουργούν υπό την επίβλεψη της τρόικας με ελάχιστα περιθώρια παρέμβα­σης στις οικονομικές εξελίξεις;

♦ Θα δίνουν δάνεια ή απλώς θα ει­σπράττουν τις δόσεις των δανείων που οι Έλληνες συνήψαν την εποχή των παχιών αγελάδων.

♦ Εν τέλει θα μπορούν να συμβάλουν στην ανάπτυξη της χώρας, που είναι και το ζητούμενο;

Αυτά είμαι μόνο μερικά από τα ερω­τήματα, οι απαντήσεις των οποίων σε μεγάλο βαθμό θα εξαρτηθούν και από τις πολιτικές εξελίξεις των προσεχών ημερών. Ή και ωρών...

Το τηλεφώνημα

Οι ομοβροντίες άρχισαν λίγο μετά την ανακοίνωση του ΓΑΠ για το δη­μοψήφισμα. Ο Σαρκοζί και η Μέρκελ δήλωσαν «αποφασισμένοι» να εφαρ­μόσουν το σχέδιο «σωτηρίας» της Ελ­λάδας και ανακοίνωσαν πως έχουν «πλήρη εμπιστοσύνη» ότι η Ελλάδα θα τιμήσει τις δεσμεύσεις που ανέ­λαβε ενώπιον της ευρωζώνης και της διεθνούς κοινότητας. Η εξέλιξη αυτή έδωσε την ευκαιρία στον επικεφαλής του IIF (Διεθνές Ινστιτούτο Χρηματοοι­κονομικής) Τσαρλς Νταλάρα να δηλώ­σει ότι το κούρεμα του 50% θα εφαρ­μοστεί σε κάθε περίπτωση.

Η δήλωση έκλεισε τα στόματα των Ελλήνων τραπεζιτών, που εκμεταλ­λευόμενοι την αναμπουμπούλα από το δημοψήφισμα άρχισαν να διαρρέουν ότι το νέο haircut βρίσκεται στον αέ­ρα. Όχι ότι είχαν άδικο βέβαια... Όπως υποστήριζαν, ποια τράπεζα επρόκειτο να διαπραγματευτεί και να συμφωνή­σει για κάτι που πιθανότατα θα ανα­τραπεί στο μέλλον; Αυτός ήταν ο λόγος τελικά που έκανε τους τραπεζίτες να πιστεύουν ότι η συμφωνία που προχώ­ρησε στο τέχνασμα του δημοψηφίσμα­τος έγινε για να ρίξει την μπάλα στην κερκίδα...

Αρχή με κρατικοποίηση

Η πρώτη μάχη αφορά την κρατικο­ποίηση του τραπεζικού συστήματος. Όπως είναι γνωστό, πριν από μερικές ημέρες παίχτηκε το παιχνίδι με τις προνομιούχες μετοχές ως μέσο για την κεφαλαιακή ενίσχυση των τραπεζών. Η κυβέρνηση έβαλε το θέμα στη σύνο­δο της 26ης Οκτωβρίου, αλλά η Γερμα­νία και άλλες χώρες διαφώνησαν.

Νωρίτερα το παράθυρο φαινόταν ανοικτό καθώς το IIF είχε αποστείλει στις τράπεζες επιστολές στις οποίες περιλαμβανόταν το ενδεχόμενο έκ­δοσης των προνομιούχων μετοχών ως μεθόδου κεφαλαιακής ενίσχυσης. Τε­λικά, το βράδυ της Δευτέρας ο ΓΑΠ το ξέκοψε (ή του το ξέκοψαν) και επα­νέλαβε ότι οι κεφαλαιακές ενισχύσεις των τραπεζών θα πραγματοποιηθούν με κοινές μετοχές. Τι σημαίνει αυτό;

Πρακτικά ότι η Ευρώπη αφήνει ανοι­κτό το ενδεχόμενο «ασφαλούς» κρατικοποίησης των τραπεζών, αλλά όχι την εξασφάλιση καθ’ οιονδήποτε τρόπο των μετόχων τους. Αυτή είναι και μια βασική διαφορά μεταξύ της έκδοσης κοινών και προνομιούχων μετοχών: Με τις κοινές μετοχές οι μέτοχοι (μικροί και μεγάλοι) χάνουν σχεδόν τα πάντα, ενώ με τις προνομιούχες η κατάσταση είναι κάπως πιο προστατευμένη.

Και εδώ οι χειρισμοί αφήνουν έκ­θετη την κυβέρνηση, η οποία διά του Βενιζέλου, στη διάρκεια της δημόσιας συζήτησης για την έκδοση προνομιού­χων μετοχών, όχι μόνο είχε αρνηθεί οποιαδήποτε διαπραγμάτευση, αλλά με νόμο απενεργοποίησε αυτή τη δυ­νατότητα από το Ταμείο Σωτηρίας και τις τράπεζες.

Αποτέλεσμα, ο τελευταίος γύρος χρηματιστηριακής συντριβής των τρα­πεζικών μετοχών από πωλητές, που εί­δαν ότι τα ιδιωτικά ιδρύματα οδηγού­νται στο κράτος. Στις 27 Οκτωβρίου ο υπουργός των Οικονομικών επανέφε­ρε έμμεσα ως εναλλακτική λύση την έκδοση προνομιούχων μετοχών, αναι­ρώντας την απόφαση που είχε λάβει λίγες μέρες νωρίτερα με νόμο, ενώ στη συνέχεια, όπως είπαμε, ο Γιώργος είπε το οριστικό «όχι». Δωρεάν μαθήματα υπευθυνότητας...

Πουλάνε μαζικά

Το πραγματικό πρόβλημα, όμως, εί­ναι ότι μέτοχοι των ελληνικών τραπε­ζών δεν είναι μόνο οι διοικητές και οι μεγαλοπαράγοντες, αλλά και κάπου 450.000 Έλληνες. Στην πλειονότητά τους αποταμιευτές, που επί δεκαετίες στήριζαν τα ελληνικά τραπεζικά χαρ­τιά προσβλέποντας στα μερίσματα και την ασφαλή τοποθέτηση των χρημά­των τους. Οι τραπεζικές μετοχές υπήρ­ξαν για πολλά χρόνια η πιο συντηρητι­κή τοποθέτηση χρήματος.

Τώρα, εκτός από τον εκμηδενισμό της αξίας των μετοχών τους, βρίσκο­νται αντιμέτωποι και με τον εκμηδε­νισμό της ίδιας της συμμετοχής τους. Για αυτό και, μετά τις αθρόες πωλήσεις από τους ξένους, που έβλεπαν «τι έρχεται» τους τελευταίους μήνες, τώρα πουλάνε μαζικά και οι Έλληνες για να σώσουν ό,τι απέμεινε...

Αλλιώς κινδυνεύουν να πέσουν στη μεγαλύτερη χρηματιστηριακή παγίδα, μια και θα γίνουν... diluted από τα νέα (και δραματικά φθηνότερα) κεφάλαια που θα πέσουν με τις ανακεφαλαιοποιήσεις για τη σωτηρία των τραπεζών. Αν αυτό δεν είναι αδικία, τότε τι είναι;

Σε μια αντίστοιχη παγίδα έπεσαν (ή για την ακρίβεια οδηγήθηκαν να πέ­σουν) και οι ίδιες οι τράπεζες, κατά ένα σκεπτικό που δεν πρέπει να δι­αφεύγει την προσοχή μας. Πριν από μόλις δύο χρόνια τα κρατικά ομόλογα χωρών της ευρωζώνης ήταν ασφαλής και αποδεκτή επένδυση. Μάλιστα, σε διεθνές επίπεδο οι αρμόδιες ρυθμι­στικές Αρχές επέβαλλαν σε τράπεζες και ασφαλιστικές εταιρείες να τοποθετούν μέρος της ρευστότητάς τους σε κρατικά ομόλογα.

Το ίδιο συνέβη και με την Ελλάδα. Τώρα οι διοικήσεις των τραπεζών που ακολούθησαν τις παραινέσεις ή και οδηγίες ενοχοποιούνται από τους πολιτικούς που διαχειρίστηκαν τα κεφά­λαια αυτά με την κατηγορία ότι... κερδοσκοπούσαν σε επενδύσεις αμφίβο­λης ποιότητας.

Αγωνία

Αν οι πραγματικοί 450.000 μέτοχοι των τραπεζών θα είναι τα πρώτα και βέβαια θύματα του ακήρυκτου πο­λέμου για την οικονομία, υπάρχει και μία ακόμη κατηγορία θυμάτων... εν αναμονή.

Πρόκειται για τα λεγόμενα φυσικά πρόσωπα που κατέχουν ελληνικά ομό­λογα. Από τους απλούς πολίτες που έχουν στην κατοχή τους τις πολυετείς εκδόσεις (όπως και οι μικρομέτοχοι των τραπεζών που προσέβλεπαν στις αξιοπρεπείς αποδόσεις και τη σιγου­ριά της τοποθέτησης...) μέχρι τις φαρ­μακευτικές εταιρείες και τους εργα­ζόμενους στην πρώην Ολυμπιακή, οι οποίοι έχουν αποζημιωθεί με ομόλογα. Η αγωνία τους είναι προφανής: μπορεί το κούρεμα να επηρεάσει – και πόσο; – την αξία των ομολόγων αυτών.

Στο πρώτο PSI η διαδικασία ήταν εθελοντική και ως εκ τούτου δεν συμ­μετείχαν φυσικά πρόσωπα. Και στη διαπραγμάτευση για το νέο κούρεμα, όμως, η διαδικασία παραμένει εθελο­ντική. Κάτι που σημαίνει ότι τα φυσικά πρόσωπα δεν συμμετέχουν και κρα­τούν τα ομόλογα ως έχουν. Το πρόβλημα είναι το ενδεχόμενο η διαδικασία να γίνει υποχρεωτική (κάτι σαν αυτό που υπονόησε τα τελευταία εικοσιτετράωρα ο Σόιμπλε...). Τότε θα έχουμε επίσημη χρεοκοπία, οπότε θα υπο­στούν ζημίες και τα φυσικά πρόσωπα.

Το πρόβλημα είναι ότι η κυβέρνηση διά των επίσημων στελεχών της αποφεύγει να τοποθετηθεί ξεκάθαρα στο θέμα. Έτσι, αν και η διαδικασία είναι τυπικά ξεκάθαρη, υπάρχει έκδηλη ανησυχία από την πλευρά των ενδι­αφερομένων. Λογικό: οι υπάλληλοι της πρώην Ολυμπιακής σε μία άτακτη χρεοκοπία θα χάσουν τη μισή τους αποζημίωση.

Το ίδιο θα συμβεί και με τις αμοιβές των φαρμακευτικών εται­ρειών, που έχουν πληρωθεί με ομόλογα στις αρχές του χρόνου τις οφειλές ετών του ελληνικού Δημοσίου. Και βέβαια σε ένα τέτοιο ατυχές ενδεχό­μενο η δημόσια υγεία απλά θα πάψει να υπάρχει, καθώς οι φαρμακευτικές θα αποχωρήσουν, με αγωγές, από το ΕΣΥ...

Πάντως, σε οποιαδήποτε περίπτω­ση τα φυσικά πρόσωπα κληθούν να συμμετάσχουν σε μια εθελοντική δι­αδικασία, θα πρόκειται για... σχεδια­σμένη χρεοκοπία της Ελλάδας εντός του ευρώ. Και για το ενδεχόμενο αυτό πολλές ομάδες ενδιαφερομένων προ­ετοιμάζονται ήδη νομικά ώστε να μην δεχθούν κανέναν εκβιασμό και να ζη­τήσουν από το ελληνικό Δημόσιο, το οποίο δάνεισαν, να καταβάλει στη λή­ξη τους στο ακέραιο όλα τα ποσά που είχαν επενδύσει σε ομόλογα.

Εκβιασμοί και εναλλακτικές

Με τις τράπεζες να επωμίζονται αναγκαστι­κά ένα μεγάλο όγκο του κουρέματος, αυτές θα κρίνουν και θα κριθούν την επόμενη ημέ­ρα της οικονομίας. Έτσι, τις απειλές του Σόιμπλε «αποδεχθείτε το κούρεμα», διαφορετι­κά «δεν αποκλείεται να ακολουθηθεί και μία λιγότερο συναινετική λύση», διαδέχτηκαν μέσα στην εβδομάδα μετριοπαθέστερες επι­λογές και φωνές.

Όπως αυτή του Νταλάρα, ο οποίος πέρασε στην απέναντι όχθη λέγοντας ότι είναι πολύ πιθανό οι τραπεζίτες να στηρί­ξουν ενεργά τη νέα συμφωνία των Βρυξελλών για το haircut του 50% στο ελληνικό χρέος, πα­ρά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν λόγω της πτώσης της οικονομικής δραστηριότητας στην ευρωζώνη.

Σημειώνεται ότι η συμφωνία για το ελληνι­κό χρέος θα αφορά περίπου 206 δισ. ευρώ, τα οποία θα απομειωθούν ονομαστικά στο μισό. Όπως δήλωσε ο Νταλάρα, το 85% του χρέους που θα αναδιαρθρωθεί θα αφορά 40-45 τράπεζες.

Το IIF, που εκπροσωπεί διεθνώς τις τράπεζες, υιοθέτησε κατ’ αρχάς την πρόταση της Ένωσης Ελληνικών Τραπεζών (ΕΕΤ), βάσει της οποίας οι ελληνικές τράπεζες ενδέχεται να υποστούν ελαφρύτερο «κούρεμα» σε σχέση με τις ξένες. Σύμφωνα με την ερμηνεία την οποία ανέπτυξε στο τελευταίο Υπουργικό Συμβούλιο ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και υπουργός Οικονομικών, το PSI plus ενδέχεται να έχει δύο διαφορετικές επιλογές για τις ελ­ληνικές και τις ξένες τράπεζες:

♦ Η πρώτη προβλέπει «κούρεμα» 57,5%. Και σε αντιστάθμισμα παρέχει μετρητά που αντι­στοιχούν στο 22,5% της ονομαστικής αξίας του παλαιού ομολόγου και νέο 20ετές ομόλο­γο ελληνικού Δημοσίου χωρίς καμία εγγύηση, ονομαστικής αξίας ίσης με το 20% της ονομα­στικής αξίας του παλαιού ομολόγου.

♦ Η δεύτερη επιλογή προβλέπει «κούρεμα» 30% επί της ονομαστικής αξίας με αντάλλαγ­μα ομόλογο 20ετούς διάρκειας, ελληνικού Δη­μοσίου, χωρίς εγγύηση, που θα αντιστοιχεί στο 70% της ονομαστικής αξίας του προς ανταλλα­γή ομολόγου.

Στόχος της πρότασης είναι οι μεν ξένες τρά­πεζες, που αποτιμούν τα ελληνικά ομόλογα σε τιμές αγοράς, να επιλέξουν την πρώτη επιλο­γή, και επομένως για χρέος έως 120 δισ. ευρώ να επέλθει «κούρεμα» 57,5%, οι δε εγχώριες τράπεζες και οι ασφαλιστικές καθώς και τα τα­μεία να στραφούν στη δεύτερη επιλογή.

Με τη μέθοδο αυτή οδηγούμαστε σε μείωση του χρέους έως και 95 δισ. ευρώ, εφόσον επι­τευχθεί συμμετοχή στο 100% για τα ομόλογα ύψους 205 δισ. ευρώ που έχουν στα χέρια τους οι ιδιώτες. Και το Δημόσιο θα έπρεπε να κα­λύψει μόνο τη ζημία στα τα­μεία ύψους 6,6 δισ. ευρώ, αφού οι τράπεζες θα μπο­ρούσαν να ανακεφαλαιοποιηθούν από τους μετόχους τους. Μπορεί όμως αυτό να γίνει;

Το πιθανότερο είναι πως όχι. Και το μυστικό βρίσκεται σε ένα ποσοστό: αυτό που θα καθορίζει τον δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας. Όσες τράπεζες πληρούν π.χ. το 8% ως βασικό δείκτη κεφαλαιακής επάρκειας μπορούν να προ­σφύγουν στο Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Στα­θερότητας με προνομιούχες μετοχές. Όσες δεν το πληρούν, τότε αυτομάτως θα προσφεύ­γουν στο Ταμείο, το οποίο θα εκδίδει μόνο κοι­νές μετοχές. Και τότε αυτομάτως θα επέρχεται η κρατικοποίηση.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι αν το όριο (8%-9%) στον δείκτη επάρκειας core tier 1 θα πληρού­ται πριν ή μετά την εφαρμογή του κουρέματος κατά 50% στο χρέος. Και αυτό καθώς αν το 8% ισχύσει μετά την απομείωση οι πιο πολλές τράπεζες δεν θα καλύπτουν το όριο, άρα θα οδηγηθούν στο Ταμείο με τη μέθοδο των κοινών μετοχών.

* Το κείμενο έχει γραφτεί πριν από τις εξελίξεις που δρομολόγησαν οι Μέρκελ - Σαρκοζί στις Κάννες, αλλά αυτό δεν επηρεάζει την ακρίβειά του