Από το Stratfor (via Euro2day)
Η πρόσφατη εμπειρία από το Ιράκ και το Αφγανιστάν έχει δείξει ότι είναι πολύ πιο εύκολο να ανατρέψεις ένα καθεστώς από το να κυβερνήσεις μια χώρα. Έχει επίσης δείξει ότι είναι πολύ δύσκολο να προκύψει μια σταθερή κυβέρνηση από τα κατάλοιπα ενός μακροχρόνιου δικτατορικού καθεστώτος.
Η Ιστορία βρίθει από παραδείγματα συνασπισμών που ενώθηκαν για να ανατρέψουν ένα καταπιεστικό καθεστώς, αλλά στη συνέχεια διαλύθηκαν και έπεσαν σε εσωτερικές διαμάχες όταν το καθεστώς έναντι του οποίου μάχονταν ανατράπηκε.
● Σε ορισμένες περιπτώσεις οι μάχες για την εξουσία οδήγησαν σε εμφύλιο πόλεμο πιο βίαιο από αυτόν που προκάλεσε η ανατροπή του καθεστώτος. Σε άλλες περιπτώσεις, η διαμάχη οδήγησε σε πολυετή αναρχία, καθώς η σιδερένια γροθιά που κρατούσε υπό έλεγχο τις εθνικές και φυλετικές εντάσεις ξαφνικά απομακρύνθηκε, με αποτέλεσμα να ξαναβγούν στην επιφάνεια αυτά τα θέματα.
● Καθώς η Λιβύη μπαίνει σε αυτήν την κρίσιμη φάση και το Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο (ΕΜΣ) μεταβαίνει από τη διάλυση στην οικοδόμηση και στη διακυβέρνηση μιας χώρας, θα υπάρξουν σημαντικές γραμμές που θα πρέπει να προσεχθούν, ώστε να μπορέσουμε να οραματιστούμε ποια θα είναι η κατάληξη στη Λιβύη.
Οι διαχωρισμοί
Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που θα πρέπει να αντιμετωπίσουν οι Λίβυοι αντάρτες καθώς θα μετατρέπονται σε κυβερνώντες είναι οι ιστορικοί, οι φυλετικοί και οι περιφερειακοί διχασμοί. Αν και οι Λίβυοι είναι σχεδόν στην ολότητά τους μουσουλμάνοι και κυρίως Άραβες, υπάρχουν αρκετοί διαχωρισμοί ανάμεσά τους.
Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται εθνικές διαφορές μεταξύ των Βέρβερων στα βουνά Ναφούζα, των Τουαρέγκ στη νοτιοδυτική περιοχή της ερήμου Φεζάν και των Τουμπού στο κυρηναϊκό μέρος της Ερήμου της Σαχάρας. Μεταξύ των Αράβων που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της Λιβύης υπάρχουν επίσης εκατοντάδες διαφορετικές φυλές και πολλές διαφορετικές διάλεκτοι της αραβικής γλώσσας.
Το πιο εμφανές πρόβλημα ίσως είναι η ιστορική αντιπαλότητα μεταξύ των αρχαίων περιοχών της Τριπολιτάνιας και της Κυρηναϊκής. Η Κυρηναϊκή έχει μακρά και πλούσια ιστορία, που ξεκινά τον 7ο αιώνα π.Χ. Η περιοχή έχει δει πολλούς ηγεμόνες, συμπεριλαμβανομένων των Ελλήνων, των Ρωμαίων, των Αράβων, των Οθωμανών, των Ιταλών και των Βρετανών.
Βρίσκεται σε αντιπαλότητα με την Τριπολιτάνια, η οποία ιδρύθηκε από τους Φοίνικες, αλλά αργότερα κατακτήθηκε από Έλληνες της Κυρηναϊκής. Αυτή η αντιπαλότητα οξύνθηκε από το γεγονός ότι από την ανεξαρτησία της Λιβύης μέχρι τη βασιλεία του βασιλιά Ιντρίς (1951 - 1969) η χώρα είχε ουσιαστικά δύο πρωτεύουσες.
Αν και η Τρίπολη ήταν η επίσημη πρωτεύουσα στα δυτικά, η Βεγγάζη, η βάση δηλαδή του βασιλιά Ιντρίς, ήταν η de facto πρωτεύουσα στα ανατολικά. Η Τρίπολη καθιερώθηκε ως επίσημη πρωτεύουσα όλης της Λιβύης μετά το πραξικόπημα του Συνταγματάρχη Μουαμάρ Καντάφι το 1969.
Μετά το πραξικόπημα, ο Καντάφι όχι μόνο καθιέρωσε την Τρίπολη ως πρωτεύουσα της Λιβύης και υπέταξε τη Βεγγάζη, αλλά χρησιμοποίησε και το απολυταρχικό καθεστώς του και πετρελαϊκά έσοδα για να ελέγξει ή να προσαρτήσει τις 140 φυλές της Λιβύης, πολλά μέλη των οποίων είναι επίσης μέλη των μειονοτικών εθνικών ομάδων των Βέρβερων, των Τουαρέγκ και των Τουμπού.
Δεν είναι τυχαίο ότι η λιβυκή επανάσταση ξεκίνησε στην περιοχή της Κηρυναϊκής, η οποία καταπιέστηκε ιδιαίτερα από το καθεστώς του Καντάφι και υπήρξε θέατρο αρκετών μικρότερων και ανεπιτυχών επαναστάσεων. Όμως, οι επαναστάτες δεν περιορίζονται στην περιοχή της Κηρυναϊκής. Αντάρτες υπήρξαν και στη Μιζουράτα (στην περιοχή της Τριπολιτάνιας), ενώ Βέρβεροι αντάρτες με βάση τα βουνά Ναφούζα προήλασαν κατά της Τρίπολης με Άραβες αντάρτες από παράκτιες περιοχές όπως η Ζαουίγια.
Αυτές οι ομάδες των ένοπλων ανταρτών έχουν πολεμήσει ανεξάρτητα σε διάφορα μέτωπα κατά τη διάρκεια του εμφυλίου, με διαφορετικούς βαθμούς επιτυχίας. Οι ξεχωριστοί ρόλοι που έχουν παίξει αυτές οι ομάδες και η αντίληψη που έχουν γι’ αυτούς τους ρόλους είναι πιθανόν να δημιουργήσουν εντάσεις όταν έρθει η ώρα να μοιραστούν τα λάφυρα του πολέμου της Λιβύης και να καθοριστεί η νέα δομή της εξουσίας στη Λιβύη.
Συμμαχίες, συμφέροντα και εξωτερικές παρεμβάσεις
Αν και το ΕΜΣ είναι μια ομπρέλα που αποτελείται από τις περισσότερες ομάδες που αντιτίθενται στον Καντάφι, το μεγαλύτερο μέρος της ηγεσίας του προέρχεται από την Κυρηναϊκή. Στην τρέχουσα κατάστασή του, το ΕΜΣ αντιμετωπίζει μια δύσκολη αποστολή, που είναι η εξισορρόπηση όλων των απαιτήσεων και των συμφερόντων των διαφόρων ομάδων που έχουν συνασπιστεί ώστε να ανατρέψουν το καθεστώς του Καντάφι.
Όμως, πολλές επαναστάσεις του παρελθόντος έφτασαν σε επισφαλή κατάσταση όταν επιτεύχθηκε ο βασικός στόχος που ένωνε τις διάφορες ομάδες. Όταν ανατρέπεται το καθεστώς, οι διάφορες ομάδες που εμπλέκονται στην επανάσταση αρχίζουν να επιδιώκουν τα δικά τους συμφέροντα και τους δικούς τους στόχους, που συχνά έρχονται σε σύγκρουση με τα συμφέροντα και τους στόχους των άλλων ομάδων.
Το κλίμα που δημιουργείται από αυτές τις συγκρούσεις συμφερόντων συχνά είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης εσωτερικών και εξωτερικών δυνάμεων, που ουσιαστικά χειραγωγούν τις ομάδες ώστε να αυξήσουν την επιρροή τους στην περιοχή.
Στην περίπτωση της Λιβύης, μια τέτοια εσωτερική δύναμη είναι οι ομάδες των τζιχαντιστών, όπως το Libyan Islamic Fighting Group και η al Qaeda, που βλέπουν τις αναταραχές ως χρυσή ευκαιρία, αφού η σιδερένια γροθιά που είχε συντρίψει τους Λίβυους τζιχαντιστές έχει καταστραφεί και η κυβέρνηση που θα αντικαταστήσει το καθεστώς Καντάφι πιθανότατα θα είναι και πιο αδύναμη και λιγότερο ικανή να καταστείλει την ιδεολογία των τζιχαντιστών.
Πιθανός κίνδυνος όμως είναι και οι εξωτερικές δυνάμεις, οι οποίες εκμεταλλεύονται τις περιφερειακές και φυλετικές αδυναμίες. Η Αίγυπτος είναι ένας σχετικά ισχυρός γείτονας, που για πολύ καιρό προσπαθούσε να ανακατευτεί στη Λιβύη, εποφθαλμιώντας τον ενεργειακό πλούτο της. Αν και προς το παρόν έχει να αντιμετωπίσει τα δικά της εσωτερικά προβλήματα, αλλά και το θέμα Ισραήλ - Παλαιστίνης, η προσοχή της θα μπορούσε κάλλιστα μελλοντικά να ξαναστραφεί στη Λιβύη.
Η Ιταλία, η Βρετανία και η Γαλλία έχουν επίσης ιστορικό εμπλοκής στη Λιβύη. Οι επαρχιακές πόλεις της χώρας ήταν ιταλικές αποικίες από το 1911 μέχρι την κατάκτησή τους από τις συμμαχικές δυνάμεις στην εκστρατεία της Βορείου Αφρικής το 1943. Οι Βρετανοί έλεγχαν τότε την Τριπολιτάνια και την Κυρηναϊκή και οι Γάλλοι την επαρχία Φεζάν, μέχρι τον πόλεμο της ανεξαρτησίας του 1951.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι της νατοϊκής επέμβασης στη Λιβύη ηγήθηκαν η Γαλλία και η Βρετανία, ενώ αργότερα ακολούθησε και η Ιταλία.
Πετρελαϊκά συμφέροντα και το πρόβλημα της επανεκκίνησης της παραγωγής
Εκτιμάται πως πετρελαϊκές εταιρίες από τις προαναφερθείσες χώρες, καθώς και από τις ΗΠΑ και τον Καναδά, θα βρίσκονται στις πρώτες θέσεις για να συνεχίσουν τις εργασίες στους πετρελαιοφόρους ορίζοντες της Λιβύης. Εν τω μεταξύ, το Κατάρ, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έπαιξαν επίσης σημαντικό ρόλο στη στήριξη των ανταρτών και εκτιμάται ότι θα συνεχίσουν να έχουν επιρροή στην ηγεσία εκείνων.
Μετά την ανακάλυψη του πετρελαίου στη Λιβύη, το 1959, βρετανικές, αμερικανικές και ιταλικές πετρελαϊκές εταιρίες είχαν μεγάλη εμπλοκή στην ανάπτυξη της πετρελαϊκής βιομηχανίας της Λιβύης. Αντιδρώντας στην εμπλοκή αυτή, δημιουργήθηκε ένα αντιδυτικό κλίμα, το οποίο αποτέλεσε σημαντικό μέρος της ιδεολογίας και της ρητορικής του Καντάφι, ενώ οι τριβές μεταξύ του Καντάφι και της Δύσης ήταν σχεδόν διαρκείς.
Λόγω αυτών των εντάσεων, ο Συνταγματάρχης είχε δημιουργήσει στενή σχέση με τη Σοβιετική Ένωση και αργότερα με τη Ρωσία, η οποία του είχε προμηθεύσει και το μεγαλύτερο μέρος των όπλων του. Θεωρείται ότι η Ρωσία θα είναι μεταξύ των μεγαλύτερων χαμένων όταν οι αντάρτες αναλάβουν την εξουσία.
Ενδιαφέρον για τις ενεργειακές πηγές της Αφρικής και της βόρειας Αφρικής, όμως, δείχνει εδώ και πολύ καιρό και η Κίνα, ο Καντάφι όμως αντιστέκεται σε αυτό που θεωρούσε κινεζικό οικονομικό ιμπεριαλισμό στην περιοχή.
Η Κίνα όμως διαθέτει πολύ ρευστό και, αν και δεν έχει κανένα σημαντικό μερίδιο στους πετρελαιοφόρους ορίζοντες της Λιβύης, φέρεται να έχει επενδύσει περίπου 20 δισ. δολάρια στον ενεργειακό κλάδο αυτής, ενώ μεγάλες κινεζικές μηχανολογικές εταιρίες έχουν συμμετάσχει σε projects κατασκευών και πετρελαϊκών υποδομών στη χώρα.
Η Κίνα συνεχίζει να εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από ξένο πετρέλαιο, ο μεγαλύτερος όγκος του οποίου προέρχεται από τη Μέση Ανατολή, και ως εκ τούτου έχει συμφέρον να υπάρξει πολιτική σταθερότητα στη Λιβύη, η οποία θα επιτρέψει να αρχίσει και πάλι να ρέει το πετρέλαιο.
Το πρόβλημα, όμως, είναι ότι λόγω της κατάστασης στη χώρα είναι πολύ δύσκολο να προβλεφθεί πότε ακριβώς θα αρχίσει και πάλι η παραγωγή πετρελαίου στη Λιβύη.
Πριν από την έναρξη των συγκρούσεων, η Λιβύη παρήγε περίπου 1,6 εκατ. βαρέλια αργού πετρελαίου ημερησίως. Κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων, σταμάτησε το μεγαλύτερο μέρος – αν όχι όλο – της παραγωγής ενέργειας της χώρας. Οι βασικοί παράγοντες που θα καθορίσουν το μέλλον της λιβυκής παραγωγής πετρελαίου είναι η ασφάλεια και το πολιτικό κλίμα που θα επικρατήσει στη χώρα.
Παράλληλα, θα πρέπει να εκτιμηθεί η ζημιά που έχει γίνει στις περιοχές εξόρυξης πετρελαίου, στους αγωγούς και στα λιμάνια. Επίσης, θα πρέπει να αποτιμηθούν η εσωτερική σταθερότητα και η δυναμικότητα της κρατικής εταιρίας πετρελαίου της Λιβύης.
Το πρόβλημα είναι ότι καμία εταιρία δεν έχει αξιόπιστες πληροφορίες για να μπορέσει να κάνει αυτές τις εκτιμήσεις. Η κατάσταση σε ό,τι αφορά την ασφάλεια στην περιοχή είναι ιδιαίτερα ασταθής και ως εκ τούτου οι αποτιμήσεις των ζημιών μπορεί να αλλάξουν από στιγμή σε στιγμή. Το θετικό είναι ότι δεν υπάρχουν αναφορές για σοβαρές ζημιές στις ενεργειακές εγκαταστάσεις της Λιβύης.
Το ζήτημα είναι πως καμία ομάδα ή συνασπισμός δεν ελέγχει ακόμα τη χώρα και μέχρι να υπάρξει μία ομάδα ή κάποιος συνασπισμός που θα το πράξει δεν μπορεί να συσταθεί κυβέρνηση. Και μέχρι να συσταθεί η νέα κυβέρνηση, δεν υπάρχει εξωτερική πολιτική. Και μέχρι να δημιουργηθεί αυτή η εξωτερική πολιτική, δεν μπορεί να υπάρξει ενεργειακή πολιτική.
Μέχρι να υπάρξει ενεργειακή πολιτική, δεν μπορεί να υπάρξει κάποιο μοντέλο συμβάσεων για να μπορέσουν να δραστηριοποιηθούν οι ξένες ενεργειακές εταιρίες. Έτσι, όσο παραμένει υψηλό το ενδεχόμενο παρατεταμένων συγκρούσεων στη Λιβύη, η επανέναρξη της παραγωγής πετρελαίου στη χώρα θα παραμείνει ο μεγάλος άγνωστος.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου