Αναβιώνει η Οθωμανική Αυτοκρατορία;

Από Το Βήμα

Του Γιώργου Μαλούχου

Πριν από λίγες ημέρες, όταν ο υπουργός Εθνικής Άμυνας Πάνος Μπεγλίτης επισκεπτόταν το Ισραήλ, οι συνομιλητές του ήταν ήδη πάρα πολύ ανήσυχοι. Όμως, ουδείς εξ αυτών μπορούσε να φανταστεί ότι μέσα σε μερικά 24ωρα η πρεσβεία της χώρας τους στην Αίγυπτο θα παραδινόταν στις λεηλασίες και τις φλόγες από το μαινόμενο μουσουλμανικό πλήθος.

Η αμερικανικής επιβολής αιγυπτιακή ασπίδα ασφαλείας που επί δεκαετίες εξασφάλιζε την ειρήνη για το Ισραήλ μέσα από το καθεστώς Μουμπάρακ, κατέρρευσε σα χάρτινος πύργος το βράδυ της Παρασκευής, μέσα σε λίγες ώρες. Ίσως, μια μέρα, η ιστορία καταγράψει το γεγονός σε αναλογία με τον πυροβολισμό του 1914 στο Σαράγεβο: ως την αφορμή, τη φωτιά στο φιτίλι μιας μεγάλης σύγκρουσης.


Το Ισραήλ βρίσκεται πλέον μπροστά στους χειρότερους εφιάλτες του, όπως, την ίδια στιγμή, βρίσκονται και η Κύπρος και η Ελλάδα, καθώς ο σχηματισμός της τουρκοαιγυπτιακής συμμαχίας δεν είναι τίποτα άλλο παρά η γεωπολιτική αναβίωση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, που επανέρχεται ταχύτατα στο προσκήνιο με σημαία τη συνδυασμένη επιθετικότητα των δύο χωρών.


Στην επίσκεψη Μπεγλίτη στρώθηκαν κόκκινα χαλιά και μπάντες απέδωσαν όλες τις τιμές. Υπήρξαν ουσιαστικές συναντήσεις στο ύπατο πολιτικό επίπεδο, με το σύνολο της ηγεσίας της χώρας. Υπογράφηκαν συμφωνίες και μνημόνια στρατιωτικής συνεργασίας. Όμως, όλα αυτά, εν τέλει, δεν σημαίνουν και πολλά, αν μείνουν εκεί, ειδικά κάτω από το φως των ραγδαίων εξελίξεων που έχουν την ταχύτητα του φωτός...

Εκείνες τις ημέρες η ισραηλινή πλευρά, ανησυχώντας μήπως και ρίξει λάδι στη φωτιά, κράτησε όσο πιο χαμηλά μπορούσε τους τόνους στην επίσκεψη Μπεγλίτη, σε αντίθεση με τον υπουργό Άμυνας, ο οποίος έκανε «άλματα» προσέγγισης με το Ισραήλ μέσα από εξαιρετικά προχωρημένες, περίπου αδιανόητες μέχρι σήμερα, δημόσιες δηλώσεις στήριξης της χώρας, ενώ τα στόματα των Ισραηλινών συνομιλητών του έμειναν ερμητικά κλειστά. Δημόσια...

Η ισραηλινή κυβέρνηση δεν ακολούθησε. Κι αυτό για έναν πολύ συγκεκριμένο λόγο: ότι το Ισραήλ ανησυχεί πάρα πολύ βαθιά για τις εξελίξεις με την Τουρκία. Είναι χαρακτηριστικό ότι, παρά την πρόδηλη σημασία της, που φάνηκε άλλωστε στην ατζέντα των συνομιλιών με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο, η επίσκεψη Μπεγλίτη κρατήθηκε, πιθανότατα τεχνητά, χαμηλά στον ισραηλινό Τύπο, τον οποίο την ίδια ώρα μονοπωλούσε η κρίση με την Τουρκία.

Το Τελ Αβίβ δεν ήθελε σε καμία περίπτωση να συνδεθούν τα δύο θέματα και ο υπουργός Άμυνας έγινε και ο ίδιος άμεσος μάρτυρας αυτής της ανησυχίας σε όλα τα επίπεδα των συνομιλιών.

Υπό αυτά τα δεδομένα μια αποφασιστικής σημασίας παράμετρος που αφορά τόσο την Ελλάδα, όσο και την Κύπρο και το Ισραήλ, δεν έγινε, ακόμα, όπως και όσο ξεκάθαρη θα έπρεπε.

Το κρισιμότερο διπλωματικά και αμυντικά σημείο στην ελληνοϊσραηλινή αμυντική συνεργασία, που βρίσκεται σε εξέλιξη, αλλά, ακόμα τουλάχιστον, όχι με ρυθμούς ή σχεδιασμούς που να τη συνδέουν με την κρίση στις σχέσεις Ισραήλ - Τουρκίας, είναι ότι αυτή δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να είναι μια αποσπασματική υπόθεση που θα αφορά τις υποθαλάσσιες έρευνες στην Κύπρο. Αυτή η θεμελιώδης θέση φαίνεται να έχει εμπεδωθεί πλέον στην ελληνική πλευρά και, όπως είναι φυσικό, αφορά άμεσα και τους διπλωματικούς χειρισμούς της ίδιας της Κύπρου.

Αν η ελληνοϊσραηλινή αμυντική συνεργασία πρόκειται να εξελιχθεί, εν μέσω τέτοιων κρίσεων, θα πρέπει οπωσδήποτε να έχει ευρύτερα χαρακτηριστικά και σαφείς, απόλυτα έγκυρες, δημόσιες πλέον εγγυήσεις – και όχι μόνον από την ισραηλινή πλευρά –, που, αυτή τη στιγμή, μέσα στη ρευστότητα των πραγμάτων, δεν φαίνεται να υπάρχουν. Το μόνο βέβαιο είναι ότι τα κόκκινα χαλιά δεν αρκούν...

Τη στιγμή που ο Πάνος Μπεγλίτης βρισκόταν στο Ισραήλ, ο άμεσος συνομιλητής ομόλογός του Εχούντ Μπαράκ κατέβαλλε έντονες προσπάθειες να ανατρέψει την όξυνση των τουρκοϊσραηλινών σχέσεων. Αυτές έδειξαν να φέρνουν καρπούς ακόμα και μετά τη στιγμή που ο Τούρκος πρωθυπουργός Ταγίπ Ερντογάν ανακοίνωσε ότι αυτή την εβδομάδα θα επισκεφθεί την Αίγυπτο για τη σύναψη στρατιωτικής συμφωνίας και, ενδεχομένως, και τη Γάζα.

Το κλίμα άρχισε να αλλάζει όμως και πάλι με πρωτοβουλία του Ερντογάν, από δηλώσεις του οποίου δεν έλειψαν και νύξεις σχετικές με θέματα στρατηγικών όπλων. Εκείνη τη στιγμή, η γραμμή Μπαράκ έχασε σημαντικό έδαφος υπέρ της σκληρής γραμμής Λίμπερμαν, με τον πρωθυπουργό Νετανιάχου να βρίσκεται κάπου ενδιάμεσα από τις δύο τάσεις.

Έκτοτε έγιναν πολλά: ο Τούρκος πρωθυπουργός απείλησε με τη βίαιη μονομερή διακοπή των υποθαλασσίων ερευνών στην Κύπρο, άφησε να καταστεί σαφές ότι το θέμα της ενέργειας είναι πραγματικά casus belli, δήλωσε ότι στο εξής η βοήθεια στη Γάζα θα πηγαίνει με τη συνοδεία του τουρκικού στόλου, ενώ ο Ισραηλινός πρεσβευτής αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το Κάιρο μετά από επεισόδια.

Στην Αθήνα, ο Θ. Πάγκαλος δήλωσε στη Βουλή ότι επίθεση κατά της Κύπρου ισοδυναμεί με επίθεση κατά της Ελλάδας. Η κατάσταση δείχνει να κλιμακώνεται σε όλα τα επίπεδα.

Έκτοτε τα δεδομένα μεταβάλλονται διαρκώς και, όπως όλα δείχνουν, το επόμενο κομβικό σημείο θα είναι οι δηλώσεις Ερντογάν στο Κάιρο, οι οποίες θα δείξουν αν τα όρια του τουρκικού μαξιμαλισμού έχουν πλέον ξεφύγει από κάθε έλεγχο: αυτό θα διαμορφώσει την τελική στάση και του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών.

Αν την εβδομάδα που έρχεται ανακοινωθεί μία επί της ουσίας ανασύσταση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέσα από την τουρκοαιγυπτιακή συνεργασία, τα πράγματα θα αλλάξουν άρδην: τα περιθώρια θα εξαντληθούν τάχιστα και οι απειλούμενες χώρες θα πρέπει να ετοιμάζονται από κοινού για όλα.

Αλλά έχει πολλή κι εξίσου μεγάλη σημασία και το «από κοινού» και το «για όλα», αφού οι τρεις χώρες θα αποτελέσουν πλέον de facto το σύνορο του δυτικού κόσμου απέναντι σε έναν πολύ ισχυρό και επιθετικό εχθρό που δεν κρύβει τις προθέσεις του για ευρύτερη κυριαρχία.

Εν τω μεταξύ, πάντως, οι εκτιμήσεις – μεταξύ αυτών και εκείνες της ελληνικής αντιπροσωπείας που επισκέφθηκε το Ισραήλ – συγκλίνουν στο ότι, με δεδομένες τις ραγδαίες μεταβολές ισορροπιών που εξελίσσονται στη Μέση Ανατολή και τη Βόρειο Αφρική, το Ισραήλ θα αποφύγει μεν μέχρι τέλος με κάθε τρόπο την όξυνση, αλλά, τελικά, δεν θα επιτρέψει να πατηθεί η «κόκκινη γραμμή»: δεν θα κάνει πίσω ούτε αν η Τουρκία το προκαλέσει στη Γάζα, αλλά ούτε και στις υποθαλάσσιες έρευνες με την Κύπρο.

Την ίδια στιγμή ανάλογη εκτιμάται ότι θα είναι η στάση του απόλυτα καθοριστικού παράγοντα, των Ηνωμένων Πολιτειών: επιχειρούν όσο μπορούν να πετύχουν εκτόνωση, αλλά, αν δεν τα καταφέρουν, όπως φαίνεται ότι συμβαίνει, δεν θα επιτρέψουν στην Τουρκία να επιβάλει τετελεσμένα.

Πέρα από το μείζον για τις ΗΠΑ γεγονός ότι το ίδιο το Ισραήλ κινδυνεύει πλέον άμεσα, η απόφαση για τις ενεργειακές έρευνες στην Κύπρο αφορά άμεσα και τις ΗΠΑ, που πρωταγωνιστούν σε αυτές. Τόσο επιχειρηματικά όσο και πολιτικά τα αμερικανικά συμφέροντα που εμπλέκονται είναι άμεσα συσχετισμένα μεταξύ τους και βρίσκονται στην καρδιά της Ουάσιγκτον.

Η Τουρκία και η Αίγυπτος παίρνουν πλέον τη φυσική γεωπολιτική τους θέση, απέναντι στον δυτικό κόσμο. Η Ελλάδα, η Κύπρος, το Ισραήλ, αλλά και μείζονα αμερικανικά συμφέροντα, απειλούνται, πλέον, άμεσα και ευθέως. Και, μάλιστα, σε μια στιγμή, που για εντελώς διαφορετικούς λόγους, η Ευρώπη τρίζει συθέμελα, με τη γεωπολιτική διάσταση να έχει ήδη κι εκεί εκδηλωθεί εδώ και καιρό, από την ώρα που η Γαλλία και η Αγγλία, μαζί και οι ΗΠΑ, αποφάσισαν να επέμβουν στη Λιβύη βρίσκοντας κάθετα αντίθετη τη Γερμανία, τη σημερινή συνέχεια των παλιών Κεντρικών Αυτοκρατοριών...