Τα «ζωώδη ένστικτα» των Αμερικανών... και ο Ομπάμα

Από την Καθημερινή

Της Zέζας Zήκου

Τα «ζωώδη ένστικτα» για τα οποία μιλούσε ο Τζον Μέιναρντ Κέινς έχουν βγει σε αναζήτηση λείας στην Αμερική. Οι άνθρωποι έχουν βυθιστεί στον φυλετισμό – όχι εθνικό αλλά πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό. Η αβεβαιότητα είναι διαβρωτική. Δεν πρόκειται για φαινόμενο της στιγμής. Είναι γεγονός ότι ο Μπάρακ Ομπάμα είχε υποσχεθεί πολλά σε πολλούς.

Ήταν η υπόσχεση για «αλλαγή» αυτή που οδήγησε στον Λευκό Οίκο τον πρώτο μαύρο πρόεδρο στην Ιστορία της Αμερικής. Περίμεναν ένα Νew Deal, προσαρμοσμένο στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα. Όντως, υποσχέθηκε στους Αμερικανούς το ακατόρθωτο: ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο. Όμως, στην αναζήτηση του δρόμου, ο Ομπάμα λοξοδρόμησε.


Συχνά οι Αμερικανοί πέφτουν σε μια μαζική αυταπάτη για το πώς λειτουργεί η κυβέρνησή τους. Η Ιστορία θα κρίνει τον Μπάρακ Ομπάμα σε βάθος χρόνου. Αλλά βραχυχρόνια οι Αμερικανοί ήδη έχουν μάθει κάτι που είναι απλό, προφανές και έχει να κάνει λιγότερο με τον ίδιο και περισσότερο με τους ιδρυτικούς πατέρες των ΗΠΑ.

Η χώρα έχει συχνά μεταρρυθμιστικές φιλοδοξίες οι οποίες είναι δύσκολο να εφαρμοστούν λόγω συστήματος, είναι μια χώρα που χτίστηκε πάνω σε μια επανάσταση και μετά έλαβε τα μέτρα της ώστε οτιδήποτε επαναστατικό σπανίως να μπορεί να επικρατήσει.

Έλεγχοι και ισορροπίες. Αυτά είναι τα χαρακτηριστικά του αμερικανικού πολιτικού συστήματος και θεωρητικά στόχος τους είναι η προφύλαξη απέναντι σε ένα δεσποτικό πρόεδρο, ένα «τρελαμένο» Κογκρέσο, μια υπερφίαλη δικαστική εξουσία. Στόχος τους είναι, επίσης, η διαφύλαξη των ατομικών δικαιωμάτων. Στην πράξη όμως – όπως δείχνει ο δηλητηριώδης εμφύλιος ανάμεσα στα δύο μεγάλα κόμματα που έχει παραλύσει την Ουάσιγκτον – πολύ λίγα από τα σημαντικά πράγματα γίνονται εν τέλει. Απλώς δεν είναι δυνατόν να γίνουν.

Ο κατακερματισμός καλά κρατεί σε μια διχασμένη χώρα. Η «πλούσια» και η «φτωχή» Αμερική αναγνωρίζουν απλώς η μία την ύπαρξη της άλλης. Το μερίδιο του εθνικού εισοδήματος για το κορυφαίο 1% των αμερικανικών οικογενειών διπλασιάστηκε τις τελευταίες δεκαετίες και έχει φθάσει στο 20%.

Πάνω από τριάντα εκατομμύρια άνθρωποι – ανάμεσά τους και πολλοί νεόπτωχοι της κρίσης – ζουν με κουπόνια σίτισης. Η ελπίδα την οποία υποσχόταν ο Μπάρακ Ομπάμα διαλύθηκε γρήγορα. Ο πρόεδρος δεν φέρει όλη την ευθύνη και δεν είναι άμοιρος ευθυνών.

Παλαιότερα, η Wall Street εκπροσωπούσε αξιόπιστα την κατάσταση της οικονομίας. Τώρα έχει γίνει μια αγορά παικτών του χρηματιστηρίου, όχι επενδυτών. Θέλουν να ξέρουν πού είναι τα spreads σήμερα και αύριο. Μπορούν να βγάλουν τεράστια λεφτά είτε πέσουν είτε ανεβούν τα spreads. Για την ίδια την Αμερική νοιάζονται πολύ λιγότερο.

Ο πρόεδρος υποσχέθηκε να χειριστεί τα σπουδαία προβλήματα γρήγορα, αποφασιστικά και οι Αμερικανοί πήραν την υπόσχεσή του κατά γράμμα. Γιατί δεν συνέβη; Ένας λόγος είναι ο ουσιαστικός χαρακτήρας του προέδρου, ο οποίος βρίσκεται σε αντίθεση με τη μαχητική προσωπικότητα που ανέπτυξε στη διάρκεια της προεκλογικής εκστρατείας. Τώρα οι Αμερικανοί γνωρίζουν ότι ξεγέλασαν τους εαυτούς τους. Είναι μεθοδικός, στοχαστικός, εγκεφαλικός, πιστός στη συναίνεση και στη διαδικασία.

Οι ιστορικοί του μέλλοντος θα κρίνουν, επίσης, τον κ. Ομπάμα ανάλογα με την επιτυχία της προσπάθειας που οφείλει να καταβάλει προκειμένου να πείσει τις αναδυόμενες δυνάμεις να αποδεχθούν την παγκόσμια τάξη και να συνασπιστούν πίσω από τις αξίες της Δύσης. Αν ο κ. Ομπάμα υπηρετήσει δύο θητείες – δηλαδή αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο το 2017 – η Βραζιλία, η Ινδία και η Κίνα θα έχουν ήδη αποκτήσει σημαντικότερους ρόλους στο διεθνές πολιτικό στερέωμα.

Σήμερα καμιά τους δεν αποτελεί μέλος της Ομάδας των Οκτώ και μόνον η Κίνα διαθέτει θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας. Αν η Αμερική δεν βρει τρόπους προκειμένου η Κίνα και η Ινδία να ενταχθούν στην παρούσα δομή της παγκόσμιας εξουσίας, οι δύο αυτές χώρες θα επιχειρήσουν να δημιουργήσουν τις δικές τους «κλειστές λέσχες».

Το θέμα δεν είναι απλώς θεσμικό. Η Κίνα αισθάνεται ιδιαίτερα άβολα όσον αφορά το δυτικό σύστημα αξιών. Η οικονομική κρίση, σε συνδυασμό με την εξασθένηση του αμερικανικού κύρους, έχουν ενθαρρύνει τα μέλη του κομμουνιστικού καθεστώτος που πιστεύουν ότι ο δυτικός καπιταλισμός και η δημοκρατία είναι πλέον «ξεπερασμένα μοντέλα».

Ο πρόεδρος, λοιπόν, είναι υποχρεωμένος να «ξαναπουλήσει» όλα αυτά τα οποία εκπροσωπεί η Αμερική. Ο δρόμος θα είναι μακρύς, αλλά ο κ. Ομπάμα πρέπει να αρχίσει άμεσα να ασχολείται και με αυτό το ζήτημα, τώρα που ανακοίνωσε επισήμως την υποψηφιότητά του για τις προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου του 2012.