Ο 21ος αιώνας αρχίζει τώρα για τη Μέση Ανατολή

Ιωάννης Μάζης: Η κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε κλασικό αποικιοκρατικό μολυσματικό βάλτο

Από την Αυγή

Ο Ιωάννης Μάζης, καθηγητής στο Τμήμα Τουρκικών και Σύγχρονων Ασιατικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και πολυγραφότατος συγγραφέας (τελευταίο του βιβλίο: «Η γεωπολιτική της ευρύτερης Μέσης Ανατολής και η Τουρκία», εκδ. Λιβάνη), σχολίασε στην «Αυγή» της Κυριακής την κρίση στη Λιβύη με τη δυτική αεροπορική επέμβαση και ανέλυσε πώς αυτή επηρεάζει ευρύτερα τον χώρο της Μέσης Ανατολής.


* Πώς κρίνετε τη στάση, πρώτον, του Αραβικού Συνδέσμου και, δεύτερον, της Αφρικανικής Ένωσης στην επέμβαση στη Λιβύη;

Και οι δύο αυτοί διεθνείς οργανισμοί είναι εξαιρετικά επιφυλακτικοί με τη δυτική επέμβαση στη Λιβύη. Δεν επιθυμούν σε καμία περίπτωση χερσαία επέμβαση στο έδαφος της Λιβύης από ΝΑΤΟϊκές δυνάμεις φοβούμενες μια συλλογική αντίδραση του αραβομουσουλμανικού κόσμου, η οποία θα τροφοδοτούσε τον ισλαμιστικό εξτρεμισμό. Παρ' όλα αυτά δίδουν με την επαμφοτερίζουσα στάση τους όλο τον χρόνο αλλά και νομιμοποιούν αυτές τις επεμβάσεις. Συνεπώς η στάση τους καταλήγει να στηρίζει επί της ουσίας τον δυτικό στρατηγικό σχεδιασμό στην περιοχή.

* Ποιες οι επιδιώξεις της Τουρκίας στην κρίση της Λιβύης με όχημα το ΝΑΤΟ; Με άλλα λόγια πώς εγγράφεται η κρίση στη Λιβύη στα ευρύτερα τουρκικά σχέδια στη Μέση Ανατολή;

Η Τουρκία, αφού έδειξε πάλι τη γνωστή της απειθαρχία στις ΝΑΤΟϊκές δομές, ζήτησε και πήρε τον έλεγχο του αεροδρομίου της Βεγγάζης για να στηρίξει «ανθρωπιστικές αποστολές» των βομβαρδιζόντων τη Λιβύη δυτικών δυνάμεων. Πάντως, το βέβαιον είναι ότι είναι εύκολο να κοροϊδεύεις τους πάντες για λίγο, λίγους για πάντα, αλλά όλους και για πάντα, είναι αδύνατο. 


Αυτό θα το αντιληφθεί η γείτων και σύμμαχος λίαν συντόμως, όταν το ντόμινο των εξεγέρσεων (το οποίο... προφανώς επυροδοτήθη στο Μαγκρέμπ και τη Μέση Ανατολή κατόπιν... της αυτοπυρπολήσεως του δυστυχούς Τυνησίου πλανοδίου οπωροπώλου) καταλήξει εις τα σύνορά της... 


Η υπόθεση των κουρδικών πληθυσμών στη Συρία και το Ιράν, όπως και το ήδη υπαρκτό κρατικό μόρφωμα του Ιρακινού Κουρδιστάν αλλά και οι δικοί της κουρδικοί πληθυσμοί της τάξεως των 20 εκατομμυρίων ψυχών πρέπει να την εμβάλουν σε προβληματισμό...

Η Τουρκία πάντως, δεν είναι ευχαριστημένη με την ανατροπή του status quo στη Λιβύη, διότι βλάπτονται σημαντικά οικονομικά της συμφέροντα, τα ήδη εδραιωμένα μέσω του καθεστώτος Καντάφι. Προσπαθεί όμως να εγγράψει, έστω και καθυστερημένα, κάποιες υποθήκες ιμπεριαλιστικού και αποικιοκρατικού τύπου στη Λιβύη, έστω με την καθυστερημένη (αλλά απαιτητική σε εμπράγματα ανταλλάγματα επί του λιβυκού εδάφους) συμμετοχή της.

* Τι επιπτώσεις μπορεί να έχει η επέμβαση των δυτικών στη Λιβύη στις άλλες εξεγέρσεις στον αραβικό κόσμο;

Ισχυροί και σοβαροί αμερικανικοί παράγοντες, όπως ο ναύαρχος Τζον Σταυρίδης, εκφράζουν την ανησυχία τους κατά πόσον η επιχείρηση αυτή συμβαδίζει με τα συμφέροντα των ΗΠΑ εφόσον εντοπίζονται ήδη μεταξύ των εξεγερμένων «ψήγματα» μαχητών της Αλ Κάιντα και άλλα «στοιχεία» άγνωστα στις αρμόδιες υπηρεσίες της Ουάσιγκτον. Επίσης την ίδια αμφιβολία εξέφρασε ο ναύαρχος για πιθανές χερσαίες επεμβάσεις του ΝΑΤΟ στη χώρα.

Εάν όμως δεν καταλήξει η όλη επιχείρηση σε διχοτόμηση της χώρας, ώστε να εξασφαλιστεί και ένα τμήμα ζωτικού χώρου υπάρξεως των φιλοκανταφικών φυλών και της φυλής του Καντάφι, η υπόθεση αυτή φοβούμαι ότι θα εξελιχθεί σε κλασικό αποικιοκρατικό μολυσματικό βάλτο για την περιοχή της Β. Αφρικής και της νοτιοανατολικής Μεσογείου.

Ο υπόλοιπος αραβικός κόσμος θα ενοχληθεί μόνο με ευρείας κλίμακος ΝΑΤΟϊκή χερσαία επέμβαση, η οποία, όμως, όπως φαίνεται, δεν είναι απαραίτητη.

Ήδη ειδικές δυτικές ομάδες συγκεκαλυμμένων ενεργειών δρουν στα λιβυκά εδάφη προς υποστήριξη πάσης φύσεως των εξεγερθέντων... Πάντως, εάν υποτεθεί ότι μια τέτοιου τύπου επέμβαση θα πραγματοποιηθεί, φοβούμαι ότι η ανοχή της Αφρικανικής Ενώσεως και του Αραβικού Συνδέσμου θα δοκιμαστεί σοβαρά.

Και κάτι ακόμη: η ΝΑΤΟϊκή και αγγλογαλλική επέμβαση στη Λιβύη δεν δίδει τα σωστά μηνύματα στα πρώην και νυν «ενοχλητικά» αλλά με διάθεση να «μετανοήσουν» αραβομουσουλμανικά ή και όχι (π.χ. Β. Κορέα) κράτη. Τα διδάσκει να μην στραφούν προς τη Δύση και να μην την εμπιστεύονται! Διότι, αν τύχει και το κάμουν, θα... τιμωρηθούν, όπως η Λιβύη!

* Μπαχρέιν, Υεμένη, Συρία: το ντόμινο συνεχίζεται, με τις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας. Τελικά ο 21ος αιώνας ξεκινά τώρα γι' αυτές τις χώρες; Υπάρχουν κοινά χαρακτηριστικά; Βασικές διαφορές;

Θα μπορούσαμε να πούμε, χωρίς αυτό να αποτελεί κατ' ανάγκην θετική αξιολογική κρίση, ότι μάλλον ο 21ος αιώνας ξεκινά τώρα για τις χώρες αυτές. Ξέρετε, το ότι εμείς οι δυτικοί έχουμε ανακαλύψει «το φάρμακο της ευλογιάς» δεν σημαίνει ότι οι λαοί αυτοί είναι «κατ' ανάγκην άρρωστοι»!

Το βέβαιον είναι ότι ο δυτικός στρατηγικός σχεδιασμός δεν ανέχεται πλέον τον οιονδήποτε «εκβιασμό» από καθεστώτα της περιοχής, τα οποία τυχαίνει να διαθέτουν τεράστια και υψηλής ποιότητος αποθέματα υδρογονανθράκων. Η οικονομική κρίση επιταχύνει τα πράγματα και οξύνει τις εντάσεις προωθώντας «θερμές» λύσεις, τύπου Λιβύης, εκεί όπου δεν μπορούν να διευθετηθούν τα πράγματα «εσωτερικώς», υπό «τύπον Αιγύπτου...».

* Το γεγονός ότι οι διαδηλώσεις έφθασαν ώς τη Συρία καθιστά την Τεχεράνη σιωπηλή. Πώς λειτουργεί πλέον ευρύτερα το παζλ των συμμαχιών στη Μέση Ανατολή, με τις ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν διλήμματα όπως αυτό στο Μπαχρέιν;

Η Υεμένη και το Μπαχρέιν, πιστεύω ότι θα διαδώσουν συντόμως στον μυχό του Αραβο-περσικού Κόλπου, στη σαουδαραβική πλευρά, τον ιό της σιιτικής εξεγέρσεως. Κατά την άποψή μου, αυτή είναι η απάντηση της Τεχεράνης στο «σουνιτικό ντόμινο του οπωροπώλου», το οποίον έθεσε ήδη σε κίνδυνο τη σταθερότητα της μπααθικής συμμάχου της, της Συρίας!

Αν η Συρία υποστεί μίαν αλλαγή καθεστώτος, το συντηρητικό σουνιτικό στοιχείο θα κανοναρχήσει τις πολιτικές και πολιτειακές εξελίξεις στην περιοχή μη δυνάμενο όμως ούτε αυτό να αποφύγει τις φυγόκεντρες τάσεις των 7 εκατομμυρίων περίπου Κούρδων της ΒΑ Συρίας, οι οποίοι μάλλον θα αξιοποιήσουν τη ρευστότητα της επελθησομένης καταστάσεως.

Αυτό το γεγονός είναι φυσικό ότι δεν θα αφήσει ανεπηρέαστο και τον πληθυσμό των 11 εκατομμυρίων περίπου Κούρδων επί των ιρανικών εδαφών. Άλλωστε εστίες αναταραχών και συλλήψεις δημοσιογράφων και πολιτικών έχουν ήδη αρχίσει να σημειούνται και στο Ιράν. Αν αυτό το πάζλ συνεχίσει να συμπληρούται, το κουρδικό στοιχείο στα τουρκικά εδάφη της Ανατολικής και Νοτιοανατολικής Ανατολίας δεν θα μείνει αδιάφορο.

Δεν μπορώ να προβλέψω την ένταση του «ενδιαφέροντός του», πάντως είναι βέβαιον πως το ενδιαφέρον αυτό θα υπάρξει και θα ενισχυθεί ποικιλοτρόπως και από το Ιρακινό Κουρδιστάν, το οποίο ήδη έχει αρχίσει να κινείται προς την «τακτοποίηση του θέματος του Κιρκούκ» και των εξαιρετικής ποιότητος κοιτασμάτων πετρελαίου που διαθέτει το υπέδαφός του (Light Kirkuk).

* Μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001 σύσσωμοι οι αναλυτές εστίαζαν το ενδιαφέρον τους στους ισλαμιστές, και την Αλ Κάιντα κ.ά., ωστόσο σήμερα οι ισλαμιστές μοιάζουν «εκτός νυμφώνος». Αυτή η κατάσταση είναι διαρκείας ή συγκυριακή; Δηλαδή η ισλαμιστική παρουσία στο μέλλον θα είναι καθοριστική ή θα είναι μια τάση μεταξύ άλλων;

Εκτιμώ ότι ο δυτικός σχεδιασμός ελπίζει και εύχεται οι ισλαμιστές να αποτελέσουν μίαν πολιτική τάση μεταξύ άλλων τάσεων. Και φυσικά με τον τρόπο αυτόν να φθαρούν πολιτικώς, με «ειρηνικό κοινοβουλευτικό τρόπο», ώστε να μην εξαναγκαστούν καταπιεζόμενοι να οδηγηθούν σε ακραίες κοινωνικοπολιτικές και παραστρατιωτικές εκρήξεις. Si non e vero, e ben trovato!

Είναι απολύτως αληθές ότι το πραγματικό Ισλάμ και τα ιερά του κείμενα δεν συμφωνούν με την τρομοκρατία. Ιδιαίτερα όταν αυτά ερμηνεύονται και διδάσκονται από πραγματικούς νομοκανονολόγους. Αλλά όποιος μελετήσει κάπως συστηματικότερα το πολιτικό Ισλάμ, ιδιαίτερα υπό το φως των Αλ Αφγάνι, Μωχάμεντ Αμπντόχ και Σαγίντ Κουτμπ (ουδείς εξ αυτών υπήρξε νομοκανονολόγος των ιερών ισλαμικών κειμένων), θα αντιληφθεί ότι αυτό δεν είναι προφανές.

Ίσως, κατά τη δική μου άποψη, οι μεταβάσεις αυτές έπρεπε να γίνουν ομαλότερα και εν συνεργασία με τα υπάρχοντα καθεστώτα... Αλλά, βλέπετε, η κρίση δεν περιμένει... και συνεπώς ούτε η ενεργοβόρος Δύση μπορεί να περιμένει...