Γιατί, μπαμπά, η Ευρώπη απομακρύνεται;

Από topontiki.gr

Του Σταύρου Χριστακόπουλου

«Τίθεται το ερώτημα αν τα καταφέραμε. Δεν ξέρω. Εκείνο που κατορθώσαμε είναι να συγκρατήσουμε μια ιδιαίτερα εκρηκτική κατάσταση». Η δήλωση αυτή ανήκει στον υπουργό Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου και έγινε προχθές ενώπιον της σύναξης των Ευρωπαίων σοσιαλδημοκρατών στην Αθήνα. Παρουσιάστηκε στο βραδινό δελτίο του Mega από τον δημοσιογράφο Ιορδάνη Χασαπόπουλο με το σχόλιο: «Δηλαδή έχουν αρχίσει να μην επενδύουν στην προσδοκία»!

Η βραδινή ομήγυρις του καναλιού – παρότι μέχρι πρότινος η κυβέρνηση επαιρόταν για τη δημιουργία του ελληνικού και των άλλων ευρωπαϊκών μηχανισμών στήριξης των υπό χρεοκοπία χωρών – άφησε την αίσθηση πως κάτι φαίνεται να αλλάζει.

Ο υπουργός, στην ομιλία του στο ίδιο συνέδριο, είπε κάτι ακόμη: «Νομίζω ότι ακόμα μένουν πάρα πολλά μέχρι να θεωρήσουμε πως έχει κλείσει ο κύκλος και έχουν τελειώσει οι προσπάθειές μας». Ενδιαφέρουσα δήλωση ύστερα από αλλεπάλληλες διαβεβαιώσεις ότι η Ελλάδα έχει πράξει το 90% των όσων απαιτούνται ώστε, αν χρειαστεί, να μπορεί να ενταχθεί και στους άλλους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς στήριξης.

Όμως ο Γ. Παπακωνσταντίνου είπε κάτι ακόμη με τεράστιο ενδιαφέρον: απέκλεισε και την αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους και την ένταξη της χώρας στον μόνιμο Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (ESM) από το 2013 και μετά – ως γνωστόν, η ένταξη στον ESM προϋποθέτει την αναδιάρθρωση (ελεγχόμενη πτώχευση) για χώρες με μη διαχειρίσιμο χρέος.

Επιπλέον, ο ίδιος επέκρινε το ευρωπαϊκό σύμφωνο ανταγωνιστικότητας, ως μη ισορροπημένο και ατελές, παρότι η Ελλάδα το ψήφισε.

Κάτι φαίνεται να συμβαίνει – και μάλιστα πολύ σοβαρό – στη σχέση της κυβέρνησης με το ευρωσύστημα. Τόσο λίγο μάλιστα μετά τον... «θρίαμβο» που η κυβέρνηση υπερηφανευόταν ότι κατήγαγε στις συνόδους κορυφής της ευρωζώνης στις 11 Μαρτίου και της Ε.Ε. στις 24-25 Μαρτίου. Τόσο λίγες μέρες αφότου ο ίδιος ο πρωθυπουργός δήλωνε υπερηφάνως ότι οι αποφάσεις που ελήφθησαν αποτελούν καρπό των άοκνων προσπαθειών της κυβέρνησης και ότι κατοχυρώνουν πλήρως τα ελληνικά συμφέροντα.

«Μπορείτε να χρεοκοπήσετε χωρίς κόστος για την Ευρώπη»

Το σοβαρό πρόβλημα των σχέσεων της κυβέρνησης με το ευρωσύστημα ήλθε χθες να επιβεβαιώσει ο επικεφαλής του προσωρινού ταμείου χρηματοπιστωτικής στήριξης της ευρωζώνης (ΕFSF) Κλάους Ρέγκλινγκ, ο οποίος, σε συνέντευξή του στη γερμανική εφημερίδα Sueddeutsche Zeitung, δήλωσε:

«Όλες οι αρμόδιες αρχές – το ΔΝΤ, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και η Κομισιόν – προϋποθέτουν προς το παρόν ότι η Αθήνα θα μπορέσει να αποπληρώσει όλο της το χρέος». Ωστόσο συμπλήρωσε: «Υπάρχουν βεβαίως κίνδυνοι».

Τι είδους κίνδυνοι; Δεν είναι και πολλά αυτά που μπορεί να εννοεί ο πολύς κύριος Ρέγκλινγκ: αν μια χώρα δεν μπορεί να αποπληρώσει ολόκληρο το χρέος της, τότε – με κάποιον τρόπο και κάποιο μοντέλο – χρεοκοπεί. Έχει δε σημασία ότι αυτό μας λέει ο επικεφαλής ενός μηχανισμού από τον οποίο, λίγες μόνον ημέρες πριν, ο ίδιος ο Γ. Παπακωνσταντίνου διαβεβαίωνε ότι θα δανειζόταν η Ελλάδα, αν χρειαστεί, χωρίς μάλιστα... νέο Μνημόνιο.

Αν πάλι καταλήξουμε να λέμε ότι επρόκειτο για ένα ακόμη χονδροειδές ψέμα, υποθέτω ότι δεν θα μπορούμε να κατηγορηθούμε για... κακοπιστία.

Μα, είναι δυνατόν να χρεοκοπήσουμε (έστω: να αναδιαρθρώσουμε το χρέος μας) χωρίς να συνταραχθεί το ευρωπαϊκό πιστωτικό σύστημα – όπως συνεχώς προειδοποιεί ο πρωθυπουργός μας – και χωρίς να γίνουμε η απαρχή ενός ντόμινο, όπως συχνά ακούμε απ’ όσους αποκλείουν ως εξωπραγματικό αυτό το ενδεχόμενο; Ας αφήσουμε άλλους ν’ απαντήσουν για λογαριασμό μας:

1. Κατ’ αρχάς τον Κλάους Ρέγκλινγκ – ένα από τα κεντρικότερα πρόσωπα στην υπόθεση της διαχείρισης του χρέους των προβληματικών χωρών της ευρωζώνης –, ο οποίος, αφού επεσήμανε ότι η Ελλάδα αντιμετωπίζει «κίνδυνο», έσπευσε να σημειώσει:

«Ο κίνδυνος πως μια χώρα που βρίσκεται σε κρίση θα επηρεάσει κάποια άλλη είναι σημαντικά μικρότερος απ' ό,τι ήταν πριν από έξι μήνες».

2. Έπειτα την κυρία Μegan Greene, οικονομολόγο - αναλύτρια του Economist Ιntelligence Unit και υπεύθυνη για τη χώρα μας, την Ιρλανδία και τη Γερμανία, σε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξή της στις 29.3 στο Euro2day, η οποία, αφού σημείωσε ότι «η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους εξακολουθεί να είναι πολύ πιθανή», ρωτήθηκε από τον δημοσιογράφο Γ. Σαββάκη:

«Μόλις πριν από λίγο καιρό ο Έλληνας πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι αναδιάρθρωση στο ελληνικό χρέος θα προκαλούσε την κατάρρευση όχι μόνο ελληνικών, αλλά και γερμανικών τραπεζών. Υπάρχει κάποιος εναλλακτικός τρόπος αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους που δεν θα προκαλούσε σημαντικά προβλήματα στους ισολογισμούς των ευρωπαϊκών τραπεζών;».

Ιδού η απάντησή της, ταυτόσημη με την παραπάνω επισήμανση του Ρέγκλινγκ:

«Συμφωνώ ότι η αναδιάρθρωση στο ελληνικό χρέος θα οδηγήσει στην κατάρρευση των ελληνικών τραπεζών και επίσης θα επιφέρει καίριο πλήγμα στα συνταξιοδοτικά και ασφαλιστικά ταμεία της χώρας. Ως εκ τούτου η ελληνική χρεοκοπία θα έχει άμεση επίπτωση στον ελληνικό λαό. Αναφορικά με τις γερμανικές αλλά και τις γαλλικές τράπεζες, είχαν περίπου έναν χρόνο μέχρι τώρα να προετοιμαστούν, να αυξήσουν τις προβλέψεις τους και να απομειώσουν το ελληνικό χρέος.

Πριν από έξι μήνες υποστήριξα ότι η ελληνική χρεοκοπία θα μπορούσε να προκαλέσει συστημική δημοσιονομική κρίση στην Ευρώπη και ενδεχομένως παγκόσμια κρίση. Τώρα όμως πιστεύω ότι οι τράπεζες έχουν προετοιμαστεί για ελληνική ή ιρλανδική χρεοκοπία. Μπορεί να απαιτηθούν νέα κεφάλαια για τις γερμανικές και τις γαλλικές τράπεζες, ωστόσο δεν θα προκληθεί σημαντική τραπεζική κρίση σε ολόκληρη την ευρωζώνη».

Με απλά λόγια: «Τώρα που η Ευρώπη θωρακίστηκε και δεν την απειλείτε, μπορείτε να χρεοκοπήσετε ελεύθερα»...

Το ΔΝΤ... καραδοκεί

Και η κυβέρνηση; Πώς σκοπεύει να διαχειριστεί την πλήρη αποδυνάμωση της διαπραγματευτικής θέσης της έναντι κυρίως των Ευρωπαίων, οι οποίοι μέχρι σήμερα απαξίωσαν να της προσφέρουν την άνευ σημασίας πολιτική διευκόλυνση της «επιμήκυνσης» του δανείου της τρόικας και της κατ’ ουσίαν εικονικής μείωσης του επιτοκίου του;

Στο μυαλό των κατ' εξοχήν αρμόδιων της κυβέρνησης είναι ομολογουμένως δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να μπει κάποιος – για... τεχνικούς κυρίως λόγους. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν έχουμε ενδείξεις για την τελική επιλογή τους, και μάλιστα πολύ σοβαρές.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με μια σειρά, για να μπορέσουμε να δούμε τι σκέπτεται η άλλη πλευρά της επιτήρησης: η πέραν του Ατλαντικού, δηλαδή το ΔΝΤ.

Κατ' αρχάς στο χθεσινό φύλλο του «Π», στην ανάλυση του Δημήτρη Καζάκη, παρατίθεται ένα πολύ ενδιαφέρον απόσπασμα από την έκθεση του ΔΝΤ που δημοσιεύθηκε με πολύ μεγάλη καθυστέρηση στις 16 Μαρτίου. Διαβάστε το με προσοχή:

«Η διοίκηση και το προσωπικό (του ΔΝΤ) έχουν την άποψη ότι παροχή χρηματοδότησης προς την Ελλάδα υπό την ΕΧΔ (Εκτεταμένη Χρηματοδοτική Διευκόλυνση) είναι δικαιολογημένη στη βάση των σοβαρών αναγκών του ισοζυγίου πληρωμών της Ελλάδας, η επίλυση των οποίων απαιτεί ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Η διεύθυνση προτίθεται να προτείνει στο Διοικητικό Συμβούλιο μια εκτεταμένη διευθέτηση, μετά την ακύρωση της υπάρχουσας συμφωνίας από τις αρχές, από την στιγμή που θα επιτευχθούν ρυθμίσεις με τις κυβερνήσεις της Ε.Ε. και των Ευρωπαίων σχετικά με την παράταση της διάρκειας των δανείων τους.

Μια εκτεταμένη διευκόλυνση υπό την ΕΧΔ θα προμηθεύσει την Ελλάδα με ένα χρονοδιάγραμμα αποπληρωμής 10 ετών σχετικά με τις νέες εκταμιεύσεις (το πενταετές χρονοδιάγραμμα απόσβεσης για τις υπάρχουσες εκταμιεύσεις της βραχυπρόθεσμης διευκόλυνσης δεν θα αλλάξει)».

Αμέσως έπειτα απ' αυτή την παράγραφο, ο Δ. Καζάκης σημειώνει:

«Με άλλα λόγια το ΔΝΤ είναι έτοιμο να μετατρέψει την υπάρχουσα συμφωνία βραχυπρόθεσμης διευκόλυνσης σε μεσοπρόθεσμο μηχανισμό χρηματοδοτικής επέμβασης. Αυτό συνήθως γίνεται με νέο δάνειο και νέους όρους. Η διάρκεια αυτού του νέου μηχανισμού διευκόλυνσης υπολογίζεται για 10 χρόνια. Ο μηχανισμός αυτός έχει σχεδιαστεί για να οδηγεί τις χώρες υπό χρεοκοπία σε επίσημη πτώχευση, αφού πρώτα εξασφαλίσει την εκποίηση του δημόσιου πλούτου».

Ο Τόμσεν τα έλεγε από τον Νοέμβριο...

Ας πάμε τώρα μερικούς μήνες πίσω. Για την ακρίβεια στην Παρασκευή 17 Δεκεμβρίου 2010. Την ημέρα εκείνη, στο διαδικτυακό περιοδικό του ΔΝΤ IMF Survey Magazine, δημοσιεύεται συνέντευξη του εκπροσώπου του Ταμείου στην τρόικα Πολ Τόμσεν, ο οποίος, μεταξύ άλλων, λέει:

«Ο γενικός διευθυντής του ΔΝΤ είπε ότι είναι διατεθειμένος να προτείνει στο Διοικητικό Συμβούλιο του ΔΝΤ τη μετατροπή της υπάρχουσας Διευθέτησης Ετοιμότητας Παροχής της Ελλάδος σε Διευρυμένο Πιστωτικό Μηχανισμό. Αυτή η διευθέτηση θα παρέτεινε την περίοδο αποπληρωμής του δανείου από 5 σε 10 χρόνια. Για να είναι κάτι τέτοιο αποτελεσματικό, θα πρέπει οι χώρες - εταίροι της περιοχής του ευρώ να συμφωνήσουν για μια παρόμοια παράταση της περιόδου αποπληρωμής για το δικό τους μερίδιο των δανείων προς την Ελλάδα».

Την αμέσως επόμενη Δευτέρα 20 του μηνός το επισημαίνουμε σε άρθρο μας στο pontiki.gr σημειώνοντας ότι στην ίδια συνέντευξη ο Τόμσεν προανήγγελλε το σύνολο της οικονομικής πολιτικής της κυβέρνησης για την επόμενη περίοδο.

Στο αμέσως επόμενο φύλλο του «Π», στις 23 Δεκεμβρίου 2010, ο Δ. Καζάκης εξηγεί γλαφυρά τι σημαίνει αυτή η μετάβαση από τον βραχυπρόθεσμο μηχανισμό του ΔΝΤ στον μακροπρόθεσμο:

«(...) γίνεται όταν η προσωρινή δυσκολία εξυπηρέτησης των δανείων έχει μετατραπεί σε πλήρη αδυναμία πληρωμής. Κι αυτό σημαίνει πτώχευση, είτε το δηλώνει ανοιχτά η χώρα είτε όχι. Προκειμένου η αδυναμία πληρωμής να μην μετεξελιχθεί σε επίσημη αθέτηση πληρωμών και οι δανειστές χάσουν τα λεφτά τους, το ΔΝΤ επεμβαίνει με τον μηχανισμό EFF, με βάση τον οποίο παρέχει μακροπρόθεσμο δάνειο τμηματικά ή άπαξ και αναλαμβάνει τα ηνία της χώρας. Το ΔΝΤ με τον μηχανισμό αυτόν δεν είναι πλέον τυπικά "σύμβουλος της χώρας, αλλά επίσημα κηδεμόνας της. Σαν τον εκκαθαριστή μιας πτωχευμένης επιχείρησης».

Την ίδια μέρα, σε άλλο άρθρο μας στην ιστοσελίδα του «Π» συμπληρώναμε ότι «ο EFF είναι ο μηχανισμός που διαθέτει το ΔΝΤ για ελεγχόμενες πτωχεύσεις των υπό χρεοκοπία χωρών, τον οποίο μάλιστα "χρησιμοποίησε το ΔΝΤ και την περίοδο 1998-2000 στην Αργεντινή, για να οδηγηθεί η χώρα στην καταστροφική πτώχευση του 2001"».

 

Ποια ήταν η απίστευτη ειρωνεία; Ότι, όπως γράφαμε σε εκείνο το άρθρο, η συνέντευξη του Τόμσεν δεν δημοσιεύθηκε τυχαία τη 17η Δεκεμβρίου 2010:

«Επελέγη να γίνει την ημέρα που η ευρωπαϊκή σύνοδος κορυφής αποφάσισε τη δημιουργία του ευρωμηχανισμού πτώχευσης για τις χώρες με “υπερβολικό” έλλειμμα και χρέος. Ενώ προηγουμένως η ίδια αυτή σύνοδος δεν είχε βάλει καν στην ατζέντα της το δημοσίως διατυπωμένο αίτημα του Γ. Παπανδρέου και του ΔΝΤ για επιμήκυνση της αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. ευρώ ή μέρους αυτού».

Για κάποιον... περίεργο λόγο, η επαναφορά του ίδιου ακριβώς σεναρίου γίνεται με έκθεση του ΔΝΤ μεταξύ των δύο τελευταίων ευρωσυνόδων, στις οποίες οι Ευρωπαίοι πάλι αρνούνται (έστω: αναβάλλουν) να προσφέρουν στον Γ. Παπανδρέου την ίδια... επιμήκυνση. Εκπληκτικό, αν μη τι άλλο!

«Η κυβέρνηση γνωρίζει και συμφωνεί»!

Όμως ο Τόμσεν φαίνεται πως δεν έχει κανένα πρόβλημα να προαναγγέλλει διάφορα πράγματα, κατά τρόπο σχεδόν... προφητικό. Τρεις περίπου εβδομάδες πριν από τη συνέντευξή του στο περιοδικό του ΔΝΤ, στις 24 Νοεμβρίου 2010, είχε δώσει μια άλλη συγκλονιστική συνέντευξη στην οικονομική ιστοσελίδα Euro2day και την Αγγελική Παπαμιλτιάδου.

Σ' εκείνη τη συνέντευξη είχε πει, εμμέσως πλην σαφέστατα, ότι στην επέκταση της συνεργασίας του Ταμείου με την Ελλάδα έχουν ήδη συμφωνήσει τόσο η ελληνική κυβέρνηση όσο και οι Ευρωπαίοι εταίροι μας. Τι ακριβώς είχε πει ο ανθύπατος του ΔΝΤ;

«Η κυβέρνηση γνωρίζει πολύ καλά και καταλαβαίνει ότι υπάρχουν επιλογές και συμφωνεί πως, εάν τον επόμενο χρόνο αντιληφθούμε ότι μπορεί μεν να γυρίσει στις αγορές, αλλά θεωρείται πολύ αισιόδοξη η πιθανότητα να αποπληρωθούν τα 110 δισεκατομμύρια, τότε πρέπει να το κάνουμε. Δεν υπάρχει διαφωνία επί του θέματος, υπάρχει πλήρης επίγνωση».

Ποιο ήταν το σχέδιο που εκόμιζε τότε ο Τόμσεν; Ιδού:

«Μπορούμε να πούμε ότι θα δώσουμε άλλο ένα δάνειο. Αυτό δεν κάνουν οι τράπεζες εδώ; Ή να πούμε ότι θα δοθεί το υπόλοιπο της πίστωσης, από το 2011 μέχρι το μέσο του 2013, σε μακρύτερο χρονικό διάστημα. Διότι έχουμε αυτήν την επιλογή, να δώσουμε δηλαδή την πίστωση σε χρονικό ορίζοντα 11 χρόνων αντί σε 5 - 6 έτη. Εάν πειστούμε ότι αυτό χρειάζεται, θα εφαρμόσουμε μια τέτοια επιλογή».

Χαρακτηριστικά είχε σημειώσει, ερωτώμενος εάν η πρότασή του περί επιπλέον δανείου από το ΔΝΤ και επιμήκυνσης αφορά μόνο το ΔΝΤ ή και την Ε.Ε.:

«Αυτό που μπορώ να σας πω, απ' ό,τι ξεκάθαρα γνωρίζω, είναι πως αυτό δεν θα είναι θέμα. Όσον αφορά το πώς ακριβώς θα το χειριστούμε, σας είπα ότι υπάρχουν αρκετές επιλογές. Για μένα είναι σχεδόν τεχνικό το θέμα».

Λίγο παρακάτω, ο Τόμσεν ερωτάται: «Σε περίπτωση που η Ευρωζώνη διαφωνήσει, είναι έτοιμο το ΔΝΤ να προχωρήσει σε διμερή συμφωνία με την Ελλάδα;». Αρχικά απαντά: «Αυτό είναι υποθετικό». Ερωτάται πάλι: «Ήδη όμως συζητείται στις αγορές». Και δίνει την ουσιαστική απάντηση:

«Δεν γνωρίζω κάποιον που να τον ανησυχεί αυτό το θέμα. Οι αγορές γνωρίζουν ότι, εάν προκύψει θέμα με τα κονδύλια του ΔΝΤ, τότε μπορούμε να το χειριστούμε τάχιστα».

● Την επομένη εκείνης της συνέντευξης, στις 25 Νοεμβρίου 2010, το «Π» αποκάλυπτε ότι το ΔΝΤ είχε έτοιμα 50 δισ. ευρώ προκειμένου να «στηρίξει» την Ελλάδα αν κριθεί οριστικά ότι δεν μπορεί να δανειστεί από τις «αγορές» και να εξυπηρετήσει το χρέος της.

● Λίγες μέρες αργότερα, στις 9 Δεκεμβρίου 2010, το «Π» έγραφε: «Με δάνειο ύψους 65 δισ. ευρώ... υπό μάλης κατέφθασε στη χώρα μας ο Ντομινίκ Στρος Καν, σφραγίζοντας έτσι την απόλυτη πρόσδεση της κυβέρνησης από το ΔΝΤ, τόσο σε οικονομικό όσο και σε πολιτικό επίπεδο».

● Μια εβδομάδα αργότερα ο Τόμσεν διατύπωνε πρώτη φορά την πρόταση για μεταφορά της Ελλάδας στον μηχανισμό πτωχεύσεων του ΔΝΤ.

Την ίδια πρόταση που επανέρχεται τώρα, με τον πιο επίσημο τρόπο...