Η Θάτσερ τώρα δικαιώνεται

Από Τα Νέα

Του Ρούσσου Βρανά

Η ενσάρκωση της Μάργκαρετ Θάτσερ από τη Μέριλ Στριπ στην ταινία «Η Σιδηρά Κυρία» φέρνει στον νου εκείνη την περιβόητη δήλωση της γυναίκας που διέλυσε τη βρετανική κοινωνία: «Αυτό που κάποιοι λένε κοινωνία είναι κάτι που δεν υπάρχει». Η διαφορά της με τους σημερινούς ηγέτες είναι πως αυτοί διαλύουν σήμερα οτιδήποτε είναι κοινωνικό, χωρίς να τολμούν να το ομολογήσουν ανοιχτά.

Μια κοινωνία καθορίζεται από ένα σύνολο αμοιβαίων παροχών και υποχρεώσεων που είναι ενσωματωμένες σε δημόσιους θεσμούς λέει ο Ρόμπερτ Ράιχ, καθηγητής της Δημόσιας Πολιτικής στο Μπέρκλεϊ: δημόσια σχολεία, δημόσιες βιβλιοθήκες, δημόσιες μεταφορές, δημόσια νοσοκομεία, δημόσια πάρκα, δημόσια μουσεία, δημόσια πανεπιστήμια.


Οι δημόσιοι θεσμοί συντηρούνται από όλους τους φορολογουμένους και είναι διαθέσιμοι σε όλους. Αν το φορολογικό σύστημα είναι προοδευτικό, τότε εκείνοι που έχουν τις περισσότερες οικονομικές δυνατότητες πληρώνουν περισσότερα από όλους τους άλλους για τη συντήρηση αυτών των θεσμών. Η ιδιωτικοποίησή τους σημαίνει πως καθένας είναι αναγκασμένος να πληρώνει για τη χρήση τους ατομικά.


Με πρόσχημα την οικονομική κρίση, σε αυτήν ακριβώς τη μεθόδευση προχωρούν σήμερα οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, σαν να είναι το ξεπούλημα των δημόσιων θεσμών σε ιδιωτικά συμφέροντα μια πανάκεια για τα προβλήματα των οικονομιών.

Ποιες θα είναι οι συνέπειες αυτής της πολιτικής; Στις οικονομίες που ο πλούτος και το εισόδημα συγκεντρώνονται εδώ και χρόνια σε ολοένα και λιγότερα χέρια, τα δημόσια αγαθά θα είναι διαθέσιμα σε ολοένα και λιγότερους. Αυτό που λέμε «δημόσιο αγαθό» γίνεται με ταχείς ρυθμούς ιδιωτικό, το οποίο καλούνται να το πληρώνουν οι χρήστες, πότε με διόδια στους αυτοκινητοδρόμους ή στις γέφυρες και πότε με εισιτήρια στα μουσεία ή στα νοσοκομεία.

Ό,τι απομένει στο Δημόσιο υποβαθμίζεται τόσο, ώστε όποιος έχει την οικονομική δυνατότητα προτιμάει το ιδιωτικό. Και όποιος δεν έχει αυτή τη δυνατότητα αναγκάζεται να βολεύεται με δημόσια σχολεία χωρίς βιβλία και με δημόσια νοσοκομεία χωρίς κρεβάτια.

Σε τι οφείλεται αυτή η κατάρρευση των δημόσιων θεσμών; Τα τελευταία τριάντα χρόνια, τα κέρδη από την ανάπτυξη των οικονομιών κατέληξαν στα χέρια των λίγων. Και όσο αυτοί έβλεπαν να αυξάνονται τα πλούτη τους τόσο απέσυραν την υποστήριξη που παρείχαν στους δημόσιους θεσμούς, ενθαρρυνόμενοι και από τις κυβερνήσεις (με τη φοροαπαλλαγή, με τη φοροαποφυγή, με τη φοροδιαφυγή).

Το πρόβλημα δεν ήταν ποτέ το «μεγάλο κράτος» αλλά το ότι το κράτος, μεγάλο ή μικρό, δεν ανήκε σε όλους, λέει ο Ρόμπερτ Ράιχ. Έτσι βλέπουμε σήμερα το κράτος να κάνει ολοένα και λιγότερα από όλα όσα θα ήθελαν να κάνει οι πολλοί, και ολοένα και περισσότερα από όλα όσα θέλουν να κάνει οι λίγοι.

Χάνουμε σιγά σιγά τα δημόσια αγαθά που κάποτε ήταν διαθέσιμα σε όλους και που συντηρούνταν από τους φόρους όλων, και ιδιαίτερα των πλούσιων. Και στη θέση τους μπαίνουν ιδιωτικά αγαθά που είναι διαθέσιμα στους πλούσιους, μολονότι πληρώνουν όλοι γι' αυτά. Η Θάτσερ τώρα δικαιώνεται.