Από τους Financial Times (via Euro2day)
Του Martin Wolf
Τα δημόσια αγαθά είναι τα τούβλα με τα οποία χτίζεται ο πολιτισμός. Η οικονομική σταθερότητα είναι δημόσιο αγαθό. Το ίδιο και η ασφάλεια, οι επιστήμες, το καθαρό περιβάλλον, η εμπιστοσύνη, η τίμια διακυβέρνηση και η ελευθερία του λόγου. Ο κατάλογος είναι πολύ μακρύς. Κι αυτό έχει μεγάλη σημασία, γιατί είναι δύσκολο να εξασφαλιστεί επαρκής προσφορά.
Όσο παγκοσμιοποιούνται τα κοινωνικά αγαθά, τόσο δυσκολότερο είναι να εξασφαλιστούν. Ειρωνικά, όσο καλύτεροι γινόμαστε στην παροχή δημοσίων αγαθών, τόσο πλουσιότεροι γινόμαστε και τόσο πιο περίπλοκα αγαθά μας χρειάζονται. Η προσπάθεια της ανθρωπότητας να αντεπεξέλθει σε αυτή την πρόκληση, θα μπορούσε να γίνει η υπόθεση που θα καθορίσει τον αιώνα.
Διαβάζοντας τα άρθρα των Financial Times στο αφιέρωμα «Capitalism in Crisis», αυτό το μάθημα γίνεται φανερό. Ένα κεντρικό στοιχείο της συζήτησης είναι πώς να αποτραπεί η ακραία χρηματοοικονομική αστάθεια. Αυτή η αστάθεια είναι κακή για την κοινωνία. Το να αποτραπεί είναι κοινωνικό αγαθό. Και όσοι βρίσκονται μέσα στο σύστημα της αγοράς δεν έχουν κανένα κίνητρο να προσφέρουν το αγαθό ή να αποτρέψουν το κακό. (…)
Η ιστορία των δημοσίων αγαθών χρονολογείται από την ίδια την αρχή του κράτους, που ήταν το αποτέλεσμα της αγροτικής επανάστασης. Εξαιτίας της αγροτικής επανάστασης οι λαοί έγιναν ευάλωτοι στους άρπαγες.
Η λύση ήρθε με τους «σταθμευμένους ληστές», δηλαδή το κράτος. Δεν ήταν η τέλεια απάντηση – ποτέ σχεδόν οι απαντήσεις δεν είναι τέλειες. Ωστόσο απέδωσε αρκετά καλά ώστε να επιτρέψει στον πληθυσμό να αναπτυχθεί. Το κράτος πρόσφερε ασφάλεια και σε αντάλλαγμα έπαιρνε φόρους.
Οι αυτοκρατορίες – η ρωμαϊκή ή η κινεζική – απόλαυσαν οικονομίες κλίμακος προσφέροντας ασφάλεια. Όταν η Ρώμη κατέρρευσε, η ασφάλεια ιδιωτικοποιήθηκε από τους εγχώριους άρπαγες, με τεράστιο κοινωνικό κόστος: Είναι αυτό που σήμερα αποκαλούμε φεουδαρχία.
Η βιομηχανική επανάσταση προκάλεσε επέκταση στις δραστηριότητες του κράτους με αναρίθμητους τρόπους. Ήταν ουσιώδους σημασίας, εξαιτίας των αναγκών της ίδιας της οικονομίας.
● Οι αγορές δεν θα μπορούσαν, από μόνες τους, να προσφέρουν έναν μορφωμένο πληθυσμό ή μεγάλης κλίμακας υποδομές, να υπερασπιστούν την πνευματική ιδιοκτησία, το περιβάλλον, την δημόσια υγεία και ούτω καθεξής.
● Οι κυβερνήσεις υποχρεώθηκαν – με μεγάλο ενθουσιασμό συχνά – να παρέμβουν ως προμηθευτές και ρυθμιστές ή ως φέροντες επιδοτήσεις και φόρους.
Προσθέτως, με την εισαγωγή της δημοκρατίας αυξήθηκε η ανάγκη αναδιανομής του εισοδήματος, εν μέρει για να αντιμετωπιστεί το θέμα της ασφάλειας των εργαζομένων. Για όλους αυτούς τους λόγους, το σύγχρονο κράτος – πολύ περισσότερο από όλα όσα προϋπήρξαν – έχει επεκτείνει θεαματικά σε κλίμακα και εύρος τις δραστηριότητές του. Μπορεί αυτό να αλλάξει; Όχι. Αποδίδει; Αυτή είναι μια καλή ερώτηση.
Ας αναλογιστούμε όμως λίγο τη θέση μας. Η επίδραση της ανθρωπότητας είναι, όπως η οικονομία, όλο και πιο παγκόσμια. Η οικονομική σταθερότητα είναι παγκόσμιο κοινωνικό αγαθό.
● Όπως, σε μια εποχή πυρηνικών όπλων, είναι και η ασφάλεια.
● Όπως, για πολύ σημαντικούς λόγους, είναι ο έλεγχος του οργανωμένου εγκλήματος, της παραχάραξης, της πειρατείας και, πάνω απ’ όλα της μόλυνσης.
● Όπως είναι και η παροχή εκπαίδευσης ή υπηρεσιών υγείας.
Αυτό που συμβαίνει κάπου επηρεάζει τους πάντες, όλο και περισσότερο. Αν δεν εκδηλωθεί διεθνής οικονομική κατάρρευση, όλο και μεγαλύτερος αριθμός κοινωνικών αγαθών που απαιτεί ο πολιτισμός μας θα είναι παγκόσμιος ή θα έχει παγκόσμιες πλευρές. Τα κράτη μας δεν μπορούν να τα προσφέρουν από μόνα τους. Πρέπει να συνεργαστούν.
Παραδοσιακά ο λιγότερο άσχημος τρόπος για να εξασφαλιστεί μια τέτοια συνεργασία, είναι μέσω κάποιου είδους ηγεσίας. Ο ηγέτης δρα ανεξάρτητα από τους ελεύθερους καβαλάρηδες. Ως εκ τούτου υπάρχει σχετική επάρκεια σε ορισμένα παγκόσμια κοινωνικά αγαθά.
Όμως, καθώς μετακινούμαστε ξανά σε μια πολυπολική εποχή, η δυνατότητα οποιασδήποτε χώρας να προσφέρει τέτοια ηγεσία θα είναι περιορισμένη. Ακόμη και στις διπολικές εποχές απέδιδε μόνο όταν ο ηγεμόνας ήθελε να προσφέρει ένα συγκεκριμένο κοινωνικό αγαθό.
Ξεκίνησα με την οικονομική σταθερότητα, γιατί η μεγάλη έκπληξη των τελευταίων ετών είναι ακριβώς το πόσο δύσκολο αποδείχθηκε το να προσφερθεί η οικονομική σταθερότητα. Κλείνω με ένα ζήτημα πολύ ευρύτερο.
Ο πολιτισμός μας είναι ένας παγκόσμιος πολιτισμός που απαιτεί ως προϋπόθεση μια ευρεία κλίμακα κοινωνικών αγαθών. Τα κράτη πάνω στα οποία στηρίζεται η ανθρωπότητα για να της παρέχονται αυτά τα αγαθά, από την ασφάλεια μέχρι την διαχείριση του κλίματος, είναι αντιδημοφιλή, κατακουρασμένα και σε στενωπούς. Πρέπει να αναλογιστούμε πώς θα διαχειριστούμε έναν τέτοιο κόσμο. Θα χρειαστούν τεράστια αποθέματα δημιουργικότητας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου