«Φαντάσματα» στο κέντρο της Αθήνας

Περισσότεροι από 133.000 άνθρωποι μετακόμισαν από την πόλη μέσα σε μία δεκαετία

Από Το Βήμα

Μεσημέρι της περασμένης Τρίτης, σε διώροφο νεοκλασικό εγκαταλειμμένο σπίτι στη συμβολή των οδών Διδότου και Ζωοδόχου Πηγής, ένας νεαρός άνδρας σκαρφαλωμένος στη στέγη αφαιρούσε τα πολύτιμα ακροκέραμα.

Η εικόνα επιτηδείων που «απογυμνώνουν», διατηρητέα και μη, κενά κτίρια από τα... τιμαλφή είναι κοινή στο κέντρο της Αθήνας. Η εγκατάλειψη του κτιριακού αποθέματος της πόλης «κουβαλά» τις αντιφάσεις μιας πόλης σε κρίση. Έτσι διατηρητέα κτίρια εγκαταλείπονται στην τύχη τους από τους μικροϊδιοκτήτες τους, οι οποίοι παρακαλούν να καταρρεύσουν από το ίδιο το βάρος των υλικών και του χρόνου, ώστε να μπορέσουν να χτίσουν με πολλαπλάσιο όφελος.


Στο κέντρο της Αθήνας, και όχι μόνο, εντοπίζονται κερδοσκοπικά σχέδια τα οποία είτε δεν απέδωσαν τα προηγούμενα χρόνια είτε περιμένουν τη μελλοντική άνοδο της αγοραστικής αξίας των ακινήτων, όταν η περιοχή θα εξυγιανθεί.

Από μελέτη του ΕΜΠ (με τίτλο «Μεταλλασσόμενοι χαρακτήρες και πολιτικές στα κέντρα πόλης Αθήνας και Πειραιά), η οποία πραγματοποιήθηκε για λογαριασμό του Οργανισμού Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας (ΟΡΣΑ), προέκυψαν στοιχεία για μονομερείς ιδιοκτησίες πολλών ακινήτων – ολόκληρα οικοδομικά τετράγωνα σε ορισμένες περιπτώσεις – τα οποία «κάθονται» και περιμένουν τις ιδανικές οικονομικές συγκυρίες μεταπώλησής τους ή μίσθωσής τους.

Σαφείς τάσεις συγκέντρωσης ακινήτων στο κέντρο της Αθήνας από λίγους κατά την τελευταία δεκαετία καταγράφουν ειδικοί επιστήμονες. Πρόκειται για επιχειρήσεις που δραστηριοποιούνται στον εφοπλιστικό τομέα, στον τομέα του εμπορίου, αλλά και στα ΜΜΕ, χρηματοπιστωτικά ιδρύματα και κατασκευαστικοί όμιλοι.

● Ναυτιλιακή εταιρεία στην περιοχή της Ομόνοιας έχει αγοράσει ένα ολόκληρο οικοδομικό τετράγωνο με πολλά διατηρητέα κτίρια.

● Επίσης, σύμφωνα με πληροφορίες, εφοπλιστής έχει εδώ και μια δεκαετία στη «συλλογή» του τέσσερα εμβληματικά πολυώροφα κτίρια στις οδούς Σταδίου και Πανεπιστημίου. Ο ίδιος συλλέγει σημαντικά ακίνητα και στην παραλία της Γλυφάδας – «αρχιτεκτονικά στολίδια», όπως λένε όσοι γνωρίζουν – αναμένοντας την ανάπλαση του θαλάσσιου μετώπου της Αττικής την οποία έχει προαναγγείλει το ΥΠΕΚΑ.

Την ίδια ώρα που ορισμένοι συγκεντρώνουν σημαντικές ιδιοκτησίες περιμένοντας την κατάλληλη στιγμή για να κινηθούν στις αγορές, στην ιδιαίτερα υποβαθμισμένη περιοχή του Γερανίου – περικλείεται από τις οδούς Αθηνάς, Ευριπίδου, Επικούρου και Πειραιώς – καταγράφεται ακριβώς το αντίθετο. Ο αριθμός των ιδιοκτητών σε ένα μόνο οικοδομικό τετράγωνο φτάνει τους 596.


Η δομική κρίση του κέντρου

Για πρώτη φορά στη νεότερη ιστορία το κέντρο της Αθήνας χαρακτηρίζεται από τα εγκαταλειμμένα κτίρια ή τους άδειους ορόφους και τα κενά καταστήματα των άλλοτε δραστήριων ισογείων στους πιο εμπορικούς δρόμους της πόλης. Το γεγονός αποδίδεται στην οικονομική κρίση, στην εγκληματικότητα, στους μετανάστες ή στις ταραχές στο κέντρο της πόλης και θεωρείται ότι η κατάσταση θα αναστραφεί με σκληρά αστυνομικά μέτρα και δυναμικά οικονομικά κίνητρα.

Σύμφωνα ωστόσο με τον επιστημονικό υπεύθυνο της μελέτης του ΕΜΠ, καθηγητή στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων κ. Παναγιώτη Τουρνικιώτη, η επιφαινόμενη κρίση του κέντρου της πόλης είναι τελικά πολύ βαθύτερη επειδή είναι ουσιαστικά δομική. «Τα ανεπιθύμητα συμπτώματα των τελευταίων δύο ή τριών ετών έχουν εγκατασταθεί σε ένα σώμα που προσέφερε το έδαφος γι΄ αυτή την εγκατάσταση» επισημαίνει ο κ. Τουρνικιώτης.

Από τις δεκαετίες του ΄80 και του ΄90 ως και σήμερα έχει μετακομίσει από το κέντρο της πρωτεύουσας μια ολόκληρη πόλη. Ετσι μεγάλα κτίρια με ισχυρή εμπορική ή επιχειρηματική ταυτότητα, όπως το Μινιόν στην Πατησίων, τα πολυκαταστήματα Athenee και Άκρον Ίλιον Κρυστάλ στη Σταδίου, παραμένουν εδώ και χρόνια κλειστά.

Το ίδιο συμβαίνει και με μεγάλα ξενοδοχεία όπως τα «Acropole», «La Mirage», «Μπάγειον» κ.ά. ή κτίρια που στέγαζαν υπηρεσίες ή τράπεζες όπως τα κτίρια της Κτηματικής Τράπεζας και της Ρυθμιστικής Αρχής Ενέργειας στην Πανεπιστημίου, του Ειρηνοδικείου στην Ομόνοια κ.ά.

Μόνο στους άξονες Πανεπιστημίου και Πατησίων η έρευνα του ΕΜΠ καταγράφει 110 κενά κτίρια.

Πολλά είναι τα ακίνητα-φαντάσματα στου Ψυρρή, στο Μεταξουργείο ή ακόμη και στην Πλάκα. Αυτό συνέβη, όπως εξηγεί ο κ. Τουρνικιώτης, «είτε επειδή εγκατέλειψε το εμπορικό κέντρο η μεταποίηση και η χοντρική, με ή χωρίς την προτροπή της πολιτείας, χωρίς να μπορεί να καταλάβει όλο το κενό η αναψυχή, ή επειδή αποκτήθηκαν πολλά μικρά κτίρια από το Δημόσιο για να προστατευθούν και χρόνια τώρα αδρανούν ή επειδή κηρύχθηκαν διατηρητέα αλλά δεν υπάρχει το εγγενές δυναμικό της ανασύστασής τους και για πολλούς ακόμη λόγους».

Ειδικά για την Πλάκα, όπου θεωρείται ότι το στοίχημα της διατήρησης έχει επιτύχει, οι κενές ιδιοκτησίες φτάνουν τα 180 κτίρια. Πολλά από αυτά αποτελούν τμήμα της ακίνητης περιουσίας του υπουργείου Πολιτισμού – προέκυψε από απαλλοτριώσεις στις πρώτες μετεμφυλιακές δεκαετίες – το οποίο διατηρεί 150 ιδιοκτησίες στην περιοχή.

Αντίστοιχα στους φορείς κοινωνικής ασφάλισης καταγράφονται 200 ιδιοκτησίες σημαντικών κτιρίων στο κέντρο της Αθήνας οι οποίες συγκεντρώνονται γύρω από τον κόμβο της πλατείας Ομονοίας και κατά μήκος των αξόνων του Ιστορικού Τριγώνου, με κυριότερους την Πειραιώς, τη Σταδίου και την Πανεπιστημίου. Από όλους τους φορείς τη μεγαλύτερη ακίνητη περιουσία έχει το ΙΚΑ.


Λιμνάζοντα κληροδοτήματα

Εκτός από την «αποχώρηση» της κατοικίας και του εμπορίου από την «καρδιά» της πρωτεύουσας, χαριστική βολή στο κέντρο έδωσε, όπως λέει ο κ. Τουρνικιώτης, η απομάκρυνση σε άλλες περιοχές διοικητικών υπηρεσιών και δημοσίων φορέων. Η μετεγκατάστασή τους απομάκρυνε ένα δυναμικό αγοραστικό κοινό (υπαλλήλους και επισκέπτες) για τα εμπορικά μαγαζιά ή τα καταστήματα εστίασης που λειτουργούσαν στο εμπορικό τρίγωνο της Αθήνας επιδεινώνοντας ακόμη περισσότερο την κατάσταση εγκατάλειψης που επικρατεί.

Στην «ερήμωση» του κέντρου συνέτεινε η απομάκρυνση του Εφετείου (οδό Σωκράτους) και του Ειρηνοδικείου (Ομόνοια), του υπουργείου Γεωργίας και υπηρεσιών του Δημαρχείου (πλατεία Βάθης και Χαλκοκονδύλη), του ΙΚΑ (Πειραιώς), του υπουργείου Παιδείας (οδό Μητροπόλεως), του ΟΤΕ (Εξάρχεια) και άλλων υπηρεσιών.

Η ανακοίνωση για πιθανή μετεγκατάσταση του υπουργείου Οικονομικών και της ΔΕΗ, όπως τονίζει ο πρόεδρος του ΟΡΣΑ κ. Ιωάννης Πολύζος, θα οδηγήσει σε περαιτέρω «ερημοποίηση» του κέντρου. «Πρέπει να σταματήσει η απομάκρυνση λειτουργιών από το κέντρο της πόλης καθώς οδηγεί στη ραγδαία υποβάθμισή του» σημειώνει ο κ. Πολύζος.

Παράλληλα, θεσμικοί περιορισμοί, κακή διαχείριση ή απαρχαιωμένα προγράμματα εκμετάλλευσης της ακίνητης περιουσίας οδηγούν στην απαξίωση και τα λεγόμενα «λιμνάζοντα κληροδοτήματα», δηλαδή τις περιουσίες ιδιωτών που πέρασαν σε ιδρύματα και δημόσιους οργανισμούς.

Η ενίσχυση της αποκατάστασης και επανάχρησης των κενών κτιρίων θα πρέπει να γίνει με ισχυρά κίνητρα για την αποτροπή της εγκατάλειψής τους αλλά και με αντικίνητρα, όπως επισημαίνει ο κ. Πολύζος. Άλλωστε, όπως υποστηρίζει, υπάρχουν επιτυχημένα παραδείγματα από το εξωτερικό.

● Στο Παρίσι οι ιδιοκτήτες επιβαρύνονται κάθε δεκαετία για τη συντήρηση και αποκατάσταση των όψεων των κτιρίων.

● Στο Λονδίνο, όταν οι ιδιοκτήτες δεν δύνανται να προχωρήσουν σε εργασίες αποκατάστασης «τραυματισμένων» κτιρίων, οι αρμόδιες υπηρεσίες τα επισκευάζουν και τα εκμεταλλεύονται ώσπου να γίνει απόσβεση των χρημάτων που δαπανήθηκαν για τις εργασίες.

● Σε ορισμένες Πολιτείες των Ηνωμένων Πολιτειών ο πολίτης μπορεί να χάσει ακόμη και τα ιδιοκτησιακά του δικαιώματα.

Η υποβάθμιση του κέντρου της Αθήνας διαγράφεται και από τις καταγραφές της Ελληνικής Στατιστικής Αρχής. Είναι χαρακτηριστικό ότι στον Δήμο Αθηναίων ο πληθυσμός το 2001 ήταν 789.166 μόνιμοι κάτοικοι και το 2011 μειώθηκαν σε 655.780. Με άλλα λόγια 133.386 άνθρωποι εγκατέλειψαν την πόλη μέσα σε μία δεκαετία.


Αγόρασε 50 ακίνητα και τώρα περιμένει την πολιτεία
Επενδύει σε Κεραμεικό και Μεταξουργείο

Την ίδια στιγμή που κάποιοι συγκεντρώνουν διακριτικά σημαντικά ακίνητα, ο κ. Ιάσονας Τσάκωνας, επικεφαλής του επενδυτικού σχήματος Oliaros, ο οποίος έχει αγοράσει 50 ακίνητα στην περιοχή του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου, μας εξηγεί τα σχέδιά του.

«Με ενδιαφέρει η ανάπλαση και αναδιοργάνωση του κέντρου με έναν κεντρικό σχεδιασμό και όχι με μπαλώματα» λέει ο κ. Τσάκωνας, ο οποίος σε συνεργασία με έλληνες και ξένους αρχιτέκτονες σχεδιάζει να αναπαλαιώσει τα 50 κτίρια και να τα μετατρέψει σε χώρους κατοικίας, εμπορικών δραστηριοτήτων, γραφείων κ.λπ.

«Το κέντρο βρίσκεται σε εγκατάλειψη και πρέπει να επανασχεδιαστεί. Για να κάνει κάποιος ιδιώτης κάτι σε μια πόλη πρέπει να το θέλει και η πολιτεία. Πρέπει να επενδυθούν χρήματα για το κέντρο της Αθήνας τόσο από ιδιώτες όσο και από το κράτος και την Ε.Ε.» λέει ο κ. Τσάκωνας.

Όπως αναφέρει, έχει κάνει την πρότασή του προς την κεντρική διοίκηση και ζητεί να ρυθμιστούν διάφορα θέματα όπως η στάθμευση, ο φωτισμός, οι αναπλάσεις των δρόμων, να δουν τι θα κάνουν με τα πορνεία, να γίνει ένας βρεφονηπιακός σταθμός, σχολεία κ.λπ. «Περιμένω μια κίνηση για να προχωρήσω στην επένδυση, η οποία υπολογίζεται στα 100 εκατ. ευρώ» λέει και καταλήγει: «Αν δεν υπάρξει πολιτική βούληση, δεν θα κάνω τίποτε».