Φυγή προς τα εμπρός, εν κοινωνία

Από την Καθημερινή της Κυριακής, 25.04.2010

Του Νίκου Γ. Ξυδάκη

Τα πρώτα σημάδια της ύφεσης είναι οι γνωστοί και οι φίλοι που μένουν χωρίς δουλειά, άνθρωποι επαγγελματίες, έμπειροι, πετυχημένοι, στα σαράντα ή στα πενήντα, με οικογενειακές υποχρεώσεις, με δάνεια να τρέχουν, με παιδιά να σπουδάζουν, με στρωμένη ζωή. Η Μ., στέλεχος διαφημιστικής, απολύθηκε προ πενταμήνου κι ακόμη να βρει δουλειά· ο Ν., έμπειρος δημοσιογράφος, έμεινε χωρίς δουλειά, ενώ και η σύζυγός του βρισκόταν ήδη εκτός εργασίας όλο τον τελευταίο χρόνο· η Ε., με την οποία προ ημερών σχολιάζαμε τα εγχώρια μήντια, πήγε στο γραφείο της την περασμένη Δευτέρα και της είπαν ότι δεν τη χρειάζονται πια· η Ι., διαζευγμένη μητέρα ενός φοιτητή στο εξωτερικό, απολύθηκε λόγω περικοπών· του freelance Κ. του πρότειναν μείωση αμοιβής κατά 60%! Και τα λοιπά και τα λοιπά...


Ξαφνικά, τις τελευταίες μέρες τέτοια είναι τα νέα που ακούω, αυτά σκεπάζουν καθετί άλλο, στάχτες και ρουκέτες. Ξαφνικά; Πόσο ξαφνικά; Το περιμέναμε: αυτό είναι η ύφεση. Ανθρωποι χάνουν τη δουλειά τους, ζωές ανατρέπονται, ζωές τσαλακώνονται, η φτώχεια πλησιάζει με βήμα ταχύ. Λίγο πριν από την εγκατάσταση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου στα υπουργεία, λίγο πριν από την έλευση τρίτου και σφοδρότερου κύματος περικοπών υπό την κωδική ονομασία αποπληθωρισμός.
Όλες οι περιπτώσεις ανθρώπων που μαθαίνω ότι χάνουν τη δουλειά τους προέρχονται από τον ιδιωτικό τομέα. Αραγε κι αυτοί ευθύνονται για τα ελλείμματα και το υψηλό κόστος του Δημοσίου; Οι ελεύθεροι επαγγελματίες και οι ιδιωτικοί υπάλληλοι, οι εργαζόμενοι πάντα υπό πίεση, υπό διαρκή κρίση και υπό ανταγωνισμό, ευθύνονται για τη χαμηλή παραγωγικότητα; Οχι. Απλώς η παγωνιά και η αβεβαιότητα στην αγορά και στις επιχειρήσεις, η πτώση της κατανάλωσης, η αναδίπλωση όλων, βρίσκουν διέξοδο χτυπώντας τον ευκολότερο στόχο: τους εργαζόμενους. 
Οι σαραντάρηδες και οι πενηντάρηδες βγαίνουν από το κάδρο· στους δε νέους δεν επιτρέπεται καν να μπουν στο κάδρο: ένας στους τρεις νέους έως 24 ετών βρίσκεται εκτός εργασίας· στη δε ηλικιακή ομάδα 25 - 34, στην πολυπληθέστερη και πιο δυναμική ομάδα που εισέρχεται στην εργασία, η ανεργία εκτοξεύτηκε από 2,6% πέρυσι, στο 14,6% φέτος – 12 ποσοστιαίες μονάδες, πενταπλάσιοι άνεργοι...
Ωστε το μείζον κοινωνικό πρόβλημα που αναδύεται, η πιο απτή και δραματική επίπτωση της επελαύνουσας ύφεσης είναι η ανεργία. Και η απειλή φτώχειας που φέρνει μαζί της, η υποβάθμιση του ατομικού και οικογενειακού βίου, ο βίαιος κλονισμός της κανονικότητας, ο συνοδός ψυχισμός ήττας και ματαίωσης, αδυναμίας, απόγνωσης.
Πώς θα ελπίσουμε σε ανάκαμψη με τόσους συμπολίτες, τόσους συνανθρώπους ματαιωμένους και απεγνωσμένους; Πώς θα προστατεύσουμε την κοινωνική συνοχή, πώς θα αποτρέψουμε τις πικρές αντιδράσεις πικραμένων και αδικημένων ανθρώπων; Ανθρώπων που θεωρούν εαυτούς αδικημένους και πεταμένους;
Αυτό πρέπει πρώτα απ’ όλα να απαντήσουμε, κράτος, θεσμοί, κοινωνικές οργανώσεις, πολίτες: Πώς θα μπορέσουμε να ζήσουμε αρμονικά, συντεταγμένα, φτωχότεροι μεν, αλλά όχι ηττημένοι και απελπισμένοι, με διαρκή θρήνο και παραίτηση, με διαρκή κατάπληξη και αδράνεια. Πώς θα μπορέσουμε να διασώσουμε τα θεμέλια του κράτους δικαίου και του κράτους πρόνοιας, χτισμένα με κόπο και αίμα, πώς θα εξαφανίσουμε την παραοικονομία και τη διαφθορά, πώς θα αξιοποιήσουμε, την υστάτη έστω ώρα, τα όποια συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας και τις λανθάνουσες αναπτυξιακές δυνατότητες.
Το ζήτημα τώρα είναι να διασώσουμε τον συλλογικό βίο και τις αξίες του. Λ.χ. να σώσουμε τους πιο άτυχους συμπολίτες μας από την ήττα και την καταφρόνια, γιατί η μοίρα τους είναι και δική μας μοίρα, γιατί η μοίρα που χτύπησε τώρα αυτούς είναι κοινή μοίρα. Ο κανιβαλικός ατομικισμός, ο ηθικός σχετικισμός, ο χυδαίος υλισμός του μαύρου χρήματος μάς έφεραν σε αυτόν τον γκρεμό· θα τα αποτινάξουμε. Κοινότητα, κοινωνία, σημαίνουν συμμετοχή, συμπάθεια, ενσυναίσθηση – αυτή είναι η βαθύτερη ουσία του δημοκρατικού βίου, του έλλογου βίου, του οργανικού βίου.
Τα καινοφανή προβλήματα δεν απαιτούν μόνο νέα νοητικά εργαλεία, απαιτούν και επαναφορά κάποιων παλαιών αξιών, λησμονημένων, υποβαθμισμένων ή συκοφαντημένων. Πρώτο βήμα για τη σωτηρία είναι η εν τω βάθει κατανόηση του τοπίου, των μηχανισμών, των διαδικασιών που μάς έφεραν ώς εδώ· η κατανόηση μπορεί να μάς οδηγήσει σε ανάκτηση ταυτότητας, συλλογικής αυτοεικόνισης, να αναγνωρίσουμε ποιοι είμαστε. Για να διαμορφώσουμε νέα συνείδηση. Και να φύγουμε προς τα εμπρός, να δράσουμε, να ανακαινιστούμε. Όλοι μαζί, εν κοινωνία.