«Σκουπίδι»... κατήντησαν την ελληνική οικονομία

Από την Καθημερινή

Της Zέζας Zήκου

Πρώτη φορά στη σύγχρονη Ιστορία τα κρατικά ομόλογα μιας χώρας - μέλους της Ζώνης του Ευρώ θεωρούνται πιο ριψοκίνδυνα από αυτά των αναδυόμενων χωρών. Η χώρα βρίσκεται πλέον στην κατηγορία no investment grade – περισσότερο γνωστή ως κατηγορία «σκουπίδια» (junk bond's) – και τα ελληνικά ομόλογα θα θεωρούνται τίτλοι με αυξημένο κίνδυνο αθέτησης (όπως ήδη αξιολογούνται από Moody’s και S&P).


Η Ελλάδα είναι η πρώτη χώρα της Ζώνης του Ευρώ που υπέστη την ταπεινωτική μεταχείριση της υποβάθμισης στην κατηγορία των «junk bond's». Η πιστοληπτική ικανότητα της χώρας μας υποβαθμίστηκε από ΒΒΒ- σε ΒΒ+ και με αρνητικές προοπτικές, καθώς ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings ήδη έχει θέσει σε καθεστώς επιτήρησης τη μακροπρόθεσμη πιστοληπτική ικανότητα της χώρας.

Χωρίς να το ομολογεί κανείς... αλλά όπως επισημαίνεται από τους ειδικούς, η υποβάθμιση οφείλεται στην εκτίμηση πως, παρά το πακέτο οικονομικής διάσωσης των Ε.Ε. - ΔΝΤ, δεν αίρεται ο κίνδυνος χρεοκοπίας του ελληνικού κράτους και της κήρυξης στάσης πληρωμών. Μετά την Ισλανδία, που δεν είναι καν μέλος της Ε.Ε., η οποία είδε την πιστοληπτική της αξιολόγηση να υποβαθμίζεται στην κατηγορία junk από τη Fitch Ratings, ύστερα από το πάγωμα της αποζημίωσης των ξένων επενδυτών της ιρλανδικής τράπεζας Icesave, ήρθε η σειρά της Ελλάδας.

Μοιραίως οι ελληνικές τράπεζες, που έχουν φορτωθεί με τα ελληνικά ομόλογα, υποβαθμίζονται. Στην πράξη, το ελληνικό τραπεζικό σύστημα, πλήρως εξαρτημένο από τη χρηματοδότησή του στην αγορά κεφαλαίων του ευρώ, παγιδεύτηκε από την κρίση του χρέους που έχει οδηγήσει την οικονομία ουσιαστικά στη χρεοκοπία. Οι ελληνικές τραπεζικές μετοχές καταρρέουν συνεχώς τις τελευταίες εβδομάδες.

● Επειδή στα βιβλία τους έχει αυξηθεί η περιεκτικότητα σε «τοξικά» ομόλογα του ελληνικού Δημοσίου.

● Επειδή οι ρυθμίσεις του ελληνικού Δημοσίου που παροτρύνουν την παύση πληρωμών ιδιωτών και μικρότερων επιχειρήσεων αυξάνουν τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια.

● Επειδή η φυγή των μεγάλων διεθνών μετόχων από τις ελληνικές τράπεζες είναι ραγδαία.

● Και επειδή ολοένα και περισσότερες ευρωπαϊκές τράπεζες έχουν κλείσει τις γραμμές αναχρηματοδότησης γιατί φοβούνται την κατάπτωση των τιτλοποιημένων ελληνικών στεγαστικών δανείων.

Όταν η Standard & Poor's χαρακτήρισε «σκουπίδια» τα ελληνικά κρατικά ομόλογα, τον Απρίλιο του «μαύρου 2010», πυροδότησε ένα εκτεταμένο σοκ που από τότε έχει συντρίψει τις ελληνικές τράπεζες. Ωστόσο το μακράν αρνητικότερο στοιχείο είναι πως η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) δύσκολα θα χορηγήσει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες έναντι τίτλων με αξιολόγηση «junk bonds» και από τους τρεις οίκους.

● Η ΕΚΤ έχει αποφασίσει να συνεχίσει να παρέχει και μετά την 31η Δεκεμβρίου ρευστότητα στις τράπεζες της Ευρωζώνης έναντι τίτλων μειωμένης αξιολόγησης (έως ΒΒΒ-).

● Η ΕΚΤ έκανε σαφές ότι θα συνεχίσει να δέχεται κρατικά, τραπεζικά, καλυμμένα και εταιρικά ομόλογα χαμηλότερης πιστοληπτικής αξιολόγησης και το 2011 – και τα επόμενα χρόνια, με κάποια επιβάρυνση.

● Η ΕΚΤ ήδη παρέχει αφειδώς ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, αλλά τώρα τα ελληνικά πιστωτικά ιδρύματα θα πρέπει να καταβάλουν μεγαλύτερο ασφάλιστρο κινδύνου για τους τίτλους που έχουν χρησιμοποιήσει ως εγγύηση για την άντληση ρευστότητας.

Οι τρεις μεγάλοι αγγλοσαξονικοί οίκοι – Standard & Poor's, Μoody's και Fitch – επικρίθηκαν έντονα από την αρχή της χρηματοπιστωτικής κρίσης το 2007, καθώς απέτυχαν να αξιολογήσουν σωστά τις υποχρεώσεις ενυπόθηκων δανείων (CBOS) των αμερικανικών τραπεζών.

Τους τελευταίους μήνες αρκετοί Ευρωπαίοι αξιωματούχοι έχουν επικρίνει τους οίκους αξιολόγησης. Ο Ευρωπαίος επίτροπος αρμόδιος για θέματα εσωτερικής αγοράς, Μισέλ Μπαρνιέ, επεξεργάζεται ήδη τη δημιουργία ενός ευρωπαϊκού οίκου. Άλλωστε είναι προφανώς σκόπιμο να μη συνεχίσει να υπάρχει ένα διεθνές ολιγοπώλιο των τριών οίκων, που καθιστά αναγκαία τη δημιουργία ενός οίκου αξιολόγησης με αυστηρά ευρωπαϊκή δομή.

Το να αφεθεί ένα ευρωπαϊκό κράτος να βρεθεί σε κατάσταση στάσης πληρωμών του χρέους του θα έχει καταστροφικές συνέπειες ντόμινο επί των τραπεζών που διατηρούν κρατικούς ομολογιακούς τίτλους. Εάν ένα ευρωπαϊκό κράτος χρεοκοπήσει ή εάν κάνει στάση πληρωμών στο δημόσιο χρέος του, τότε η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να διασώσει τις τράπεζες που διατηρούν ομόλογα του κράτους αυτού με βαρύ κόστος.

Υπό κανονικές συνθήκες το ερώτημα πώς οι τράπεζες διαχειρίζονται το ρίσκο των εγγυήσεων που λαμβάνουν από τους άλλους χρηματοοικονομικούς ομίλους που συνεργάζονται δεν ενδιαφέρει τους κοινούς θνητούς. Όμως δεν ζούμε σε κανονικές συνθήκες. Κατά τη διάρκεια της τελευταίας τριετίας οι υπεύθυνοι διαχείρισης του ρίσκου στις τράπεζες βρέθηκαν αντιμέτωποι με σοκαριστικές δυσκολίες, γεγονότα που κανείς δεν περίμενε ότι θα συμβούν.

Ένα από τα κρίσιμα προβλήματά τους είναι τα κρατικά χρέη και ο κίνδυνος χρεοκοπιών κρατών. Μέχρι πρόσφατα ακόμη και αφού είχε ξεσπάσει το δημοσιονομικό σοκ της Ελλάδας, οι τράπεζες στον δυτικό κόσμο δεν ανησυχούσαν και τόσο γι' αυτά τα θέματα, καθώς θεωρούνταν απόλυτα βέβαιο ότι η πιστοληπτική ικανότητα των χωρών της Ευρωζώνης και των ΗΠΑ ήταν απόλυτα ασφαλής.