Η ανυπακοή σώζει τη δημοκρατία

Του Ρούσου Βρανά

Από Τα Νέα

Το κοινό του 1974, όταν η κωμωδία «Δεν πληρώνω! Δεν πληρώνω!» έκανε το ντεμπούτο της, κοιτούσε τον Ντάριο Φο σαν τρελό. Για έναν πολύ απλό λόγο: τα γεγονότα που περιέγραφε δεν είχαν συμβεί ακόμη. Συμβαίνουν τώρα.

Υπάλληλοι της γαλλικής ηλεκτρικής εταιρείας που αρνούνται να κόψουν το ρεύμα σε φτωχά νοικοκυριά, γιατροί που περιθάλπουν μετανάστες παρά τις αντίθετες οδηγίες των ιταλικών αρχών, καθηγητές που δεν καρφώνουν στη γαλλική αστυνομία τους ζωηρούς μαθητές τους, φοιτητές που αδειάζουν τα ράφια των γερμανικών σούπερ μάρκετ για να μοιράσουν φαΐ στους φτωχούς, ακόμη και Ρομπέν των ισπανικών τραπεζών.

Και απλοί πολίτες που δεν πληρώνουν διόδια ούτε εισιτήρια στα μέσα μαζικής μεταφοράς. Μια παραδειγματική ανυπακοή των πολιτών εξαπλώνεται από άκρη σε άκρη της Ευρώπης. Απειλείται άραγε η δημοκρατία; Ή μήπως όλα αυτά οδηγούν στην εξυγίανσή της;

Για την Μπαμπέτ, έγραφε το γαλλικό περιοδικό «Ρεγκάρ». Ταμίας σε σούπερ μάρκετ της Ορλεάνης, έκανε με δική της πρωτοβουλία σκόντο σε είδη πρώτης ανάγκης για τους φτωχούς πελάτες. Και για τον Ντομινίκ, υπάλληλο της ηλεκτρικής εταιρείας της Τουλούζης. Έδινε κρυφά ρεύμα σε εκείνους που τους το είχαν κόψει επειδή δεν μπορούσαν να πληρώσουν τον λογαριασμό.

Η ανυπακοή των πολιτών δεν είναι κάτι καινοφανές. Τον δέκατο ένατο αιώνα ο φιλόσοφος Χένρι Ντέιβιντ Θόρω αρνιόταν να πληρώσει φόρους επειδή ήταν αντίθετος στον πόλεμο των ΗΠΑ κατά του Μεξικού. Το ίδιο έκανε και η Γαλλίδα φεμινίστρια Ιμπερτίν Οκλέρ, διεκδικώντας έτσι δικαίωμα ψήφου για τις γυναίκες.

Μπροστά στις αυταρχικές εκτροπές από τη δημοκρατία, στις οποίες οι κυβερνήσεις υποκύπτουν ολοένα και πιο εύκολα όσο οξύνεται η οικονομική κρίση, άνθρωποι καθ’ όλα αξιοπρεπείς αρνούνται να δώσουν τη συγκατάθεσή τους, λένε ο κοινωνιολόγος Αλμπέρ Οζιάν και η φιλόσοφος Σάντρα Λοζιέ στο βιβλίο τους «Γιατί δείχνουμε ανυπακοή στη δημοκρατία;». Και ανακαλύπτουν σε αυτό το φαινόμενο μια «δημοκρατική ζωτικότητα».

Η οικονομική κρίση λειτουργεί σήμερα σαν ένα ξυπνητήρι που αφυπνίζει τους πολίτες. Η έκτασή της βγάζει στην επιφάνεια τις ανισότητες που υπήρχαν και πριν από αυτήν, αλλά τώρα έγιναν ακόμη βαθύτερες. Οι πολίτες συνειδητοποιούν πια την ισχύ των τραπεζιτών, που διασώθηκαν από τους πολιτικούς για να γίνουν σήμερα ακόμη πλουσιότεροι από όσο ήταν προτού ξεσπάσει η κρίση.

Το ερώτημα που θέτει ο συγγραφέας Ερβέ Κεμπφ είναι αν οι δυτικές χώρες ζουν ήδη σε ένα ολιγαρχικό καθεστώς ή αν οι δημοκρατίες τους ολισθαίνουν προς την ολιγαρχία. Παρατηρεί σήμερα μια υβριδική σχέση ανάμεσα στο πολιτικό και το οικονομικό προσωπικό.

Από τη διαπλοκή τους έχει προκύψει ένα νέο είδος πολιτικού ανδρός που βρίσκεται στην υπηρεσία της ολιγαρχίας του χρήματος. Ο δημόσιος χώρος δεν υπάρχει πια ξεχωριστά από τον ιδιωτικό, πράγμα που σημαίνει πως έχει ανατραπεί μία από τις πιο βασικές αρχές της δημοκρατίας.

Η ολιγαρχία απειλεί ό,τι έχει απομείνει από τη δημοκρατία. Και η σωτηρία της βρίσκεται αποκλειστικά στα χέρια των πολιτών.