Από τους Financial Times σε μετάφραση από το Euro2day
Του Τζον Πλέντερ*
Η Ελλάδα, η χώρα από την οποία ξεκίνησε η ευρωπαϊκή κρίση χρέους, βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο στην εφαρμογή του προγράμματος λιτότητας και των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που στοχεύει στη μείωση του ελλείμματος του προϋπολογισμού. Το Κοινοβούλιο έχει εγκρίνει τον προϋπολογισμό με τα μέτρα λιτότητας, αλλά πρέπει να γίνουν ακόμη περισσότερα. Και σε αυτό το σημείο ενδεχομένως να χρειάζεται η διδαχή από την προηγούμενη εμπειρία άλλων χωρών.
Η είσπραξη των φόρων πρέπει να γίνει πιο αποδοτική. Την ανάγκη αυτή αναγνωρίζει και ο επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου κ. Dominique Strauss Kahn, ζητώντας από την ελληνική κυβέρνηση να βάλει στο στόχαστρο τη φοροδιαφυγή των πλουσίων. Παρά τις προσπάθειες της κυβέρνησης, όμως, η χώρα παλεύει να πετύχει τους στόχους για τα έσοδα από φορολογία.
Τι μπορεί να γίνει για να αυξηθεί η απόδοση της φορολογίας σε ένα κράτος όπου πολλοί αυτοαπασχολούμενοι γιατροί και οδοντίατροι πληρώνουν λιγότερους φόρους από τις γραμματείς τους;
Η καλύτερη προσέγγιση, θεωρητικά τουλάχιστον, είναι να εξασφαλίσει κανείς ότι οι Έλληνες εμπιστεύονται τους συμπολίτες τους και το κράτος στην εκπλήρωση των υποχρεώσεών τους. Αυτή η εμπιστοσύνη, όμως, δεν υπάρχει στην Ελλάδα. Οι φορολογικές αρχές στερούνται νομιμότητας στα μάτια των Ελλήνων, από την Οθωμανική Αυτοκρατορία και την αυστηρή γραφειοκρατία που ακολούθησε το 1833, όταν οι μεγάλες δυνάμεις έφεραν τον Βαυαρό πρίγκιπα ως βασιλιά στη χώρα.
Η έλλειψη εμπιστοσύνης επιδεινώθηκε από τη διαφθορά και την ανικανότητα της κυβέρνησης. Το γεγονός, παράλληλα, ότι η Γερμανία ηγείται της ευρωπαϊκής προσπάθειας για πολιτική λιτότητας εκλαμβάνεται αρνητικά και ως φόρος υποτέλειας από τους Έλληνες, που βρέθηκαν υπό την κατοχή των Γερμανών κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.
Η είσπραξη των φόρων ήταν ένα από τα πλέον διεφθαρμένα τμήματα του δυσλειτουργικού ελληνικού κράτους. Κατά συνέπεια οι προβλέψεις της τωρινής κυβέρνησης για αύξηση των εσόδων από φορολογία αντιμετωπίστηκαν με σκεπτικισμό. Ενδεχομένως, λοιπόν, να ήρθε η ώρα για μία «τρελή» αλλά σε κάθε περίπτωση πρακτική πρόταση: την προσωρινή μεταρρύθμιση του φοροεισπρακτικού συστήματος στη βάση της εκμίσθωσης ιδιωτών για την είσπραξη των φόρων.
Εάν η πρόταση αυτή φαίνεται αλλόκοτη, είναι επειδή η προηγούμενη εμπειρία δημιουργεί πολλές αμφιβολίες. Κατά τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η πρακτική αυτή οδήγησε σε ενίσχυση της κατάχρησης, καθώς οι ιδιώτες που είχαν το δικαίωμα είσπραξης φόρων χρησιμοποίησαν πρακτικές κακομεταχείρισης των πολιτών, ώστε να ενισχύσουν τα κέρδη τους. Ο Αύγουστος και ο Διοκλητιανός αναγκάστηκαν να επιβάλουν μέτρα αντιμετώπισης αυτών των πρακτικών κατάχρησης.
Το ίδιο πρόβλημα δημιουργήθηκε τον 17ο και τον 18ο αιώνα στη Γαλλία, όπου οι ιδιώτες εισπράκτορες της φορολογίας ήταν οι μεγαλύτεροι εργοδότες μετά τον στρατό και το ναυτικό. Πολλοί από αυτούς ήταν παραστρατιωτικοί που είχαν το δικαίωμα να ψάχνουν στα σπίτια των ιδιωτών με την απλή υποψία φοροδιαφυγής.
Η κατάχρηση που άσκησαν αυτές οι δυνάμεις ήταν τέτοια ώστε η πολιτική της εκμίσθωσης των φόρων σε ιδιώτες να γίνει μία έντονα μισητή πρόταση. Κατά τη Γαλλική Επανάσταση πολλοί από αυτούς τους ιδιώτες φοροεισπράκτορες οδηγήθηκαν στην γκιλοτίνα, εκ των οποίων και ο Antoine Lavoisier, ο «πατέρας» της χημείας, ο οποίος χρηματοδότησε όλη του την επιστημονική έρευνα από τις δραστηριότητές του ως ιδιώτη φοροεισπράκτορα και τραπεζίτη.
Πώς θα μπορούσαν λοιπόν όλα αυτά να σχετίζονται με την Ελλάδα;
Η σύντομη απάντηση είναι πως το ισχύον φοροεισπρακτικό σύστημα έχει νόημα μόνο όταν το κράτος είναι αρκούντως αποτελεσματικό. Τα τελευταία επίσημα στοιχεία υποδεικνύουν ότι, ως προς αυτήν τη λειτουργία τουλάχιστον, το ελληνικό κράτος είναι, αν μη τι άλλο, αναποτελεσματικό. Σε τέτοιες περιπτώσεις η εκμίσθωση φόρων σε ιδιώτες είναι μία λύση χαμηλού κόστους.
Χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα στην Ιταλία - βεβαίως σε μία πιο χαλαρή μορφή του όρου, όπου, αντί ο ιδιώτης να «αγοράζει» τις φορολογικές οφειλές μιας ομάδας ανθρώπων (όπως συνέβαινε στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία), απλώς αναλάμβανε την είσπραξη των φόρων παίρνοντας μετά από το κράτος μία προμήθεια.
Μέχρι το 2006 οι ιταλικές τράπεζες αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις στην Ιταλία αποκτούσαν το δικαίωμα είσπραξης φόρων έπειτα από δημόσιο διαγωνισμό. Πρακτικά το μεγαλύτερο μέρος των κερδών τους προέκυπτε από τη διακράτηση της ρευστότητας κατά την περίοδο από τη συλλογή των φόρων μέχρι την ημερομηνία καταβολής τους στο κράτος.
Είναι προφανώς κρίσιμο ότι δεν θα υπάρχουν ενδείξεις διαφθοράς και για τους ιδιώτες που θα μετέχουν στον διαγωνισμό. Για την Ελλάδα, πάντως, εάν υπάρξει σωστή διαχείριση, το σύστημα της εκμίσθωσης των φόρων σε ιδιώτες θα μπορούσε να έχει σημαντικά πλεονεκτήματα.
Οι δημόσιοι φοροεισπράκτορες θα μπορούσαν να απολυθούν με γενναιόδωρα πακέτα αποζημιώσεων εφόσον κριθεί ότι αποτελούν μεγάλο βάρος για το σύστημα. Στη συνέχεια, έπειτα από μία ικανή περίοδο εφαρμογής του νέου συστήματος, θα μπορούσε να δημιουργηθεί εξαρχής ένα νέο κεντρικό σύστημα φοροείσπραξης που να είναι απελευθερωμένο από τη διαφθορά.
Αποτελεί, βεβαίως, ειρωνεία το να δωροδοκεί κανείς τους φοροεισπράκτορες για να φύγουν. Εάν, όμως, το αντίτιμο που θα τους δοθεί είναι το σωστό, δεν θα βγουν να διαδηλώσουν στους δρόμους. Και για όσους εξακολουθούν να αντιδρούν, επισημαίνω πως η λύση αυτή συνεπάγεται πιο εξισορροπημένη διανομή του βάρους μεταξύ πλουσίων και φτωχών στις άγρια αποπληθωριστικές πιέσεις που επικρατούν κατά την ευρωπαϊκή κρίση χρέους.
* Ο John Plender είναι αρθρογράφος των Financial Times
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου