Σενάρια κοινωνικής έκρηξης

Από το Έθνος

Του Ξενοφώντα Κοντιάδη

Το χρονικό σημείο της κοινωνικής έκρηξης είναι απρόβλεπτο. Ωστόσο σωρεύονται ισχυρές ενδείξεις ότι η εσωτερικευμένη οργή και η βουβή διαμαρτυρία μπορεί να μετατραπούν σε βίαιο ξέσπασμα. Μία τέτοια έκρηξη δεν θα εκδηλωθεί κατ’ ανάγκην ούτε υπό τη μορφή τυφλών καταστροφών, με χαρακτηριστικά αριστερίστικου χουλιγκανισμού, ούτε ως οργανωμένες κινητοποιήσεις καθοδηγούμενες από συνδικαλιστικές οργανώσεις.

Αντίθετα, μία μαζικοποιημένη αντίδραση στην υποβάθμιση του βιοτικού επιπέδου των χαμηλών και μεσαίων εισοδηματικών στρωμάτων θα είχε πιθανόν τη μορφή αυθόρμητων, μη κατευθυνόμενων, συγκριτικά ηπιότερων, αλλά ταυτόχρονα καταλυτικών ως προς τις πολιτικές προεκτάσεις τους συλλογικών πράξεων.

Η κοινωνία συνεχίζει να απορρίπτει τις ενέργειες των άκρων της Δεξιάς και της Αριστεράς, την καταστροφολαγνεία των λεγόμενων «μπαχαλάκηδων» ή τις δήθεν υπερεπαναστατικές κορώνες των αυτόκλητων εκπροσώπων τους. Πολύ περισσότερο αποδοκιμάζει τη νέα γενιά τρομοκρατών, που συμβάλλει στη συντηρητικοποίηση της κοινωνίας και νομιμοποιεί τη διεύρυνση των κατασταλτικών μηχανισμών του κράτους εις βάρος των ατομικών ελευθεριών.

Από την άλλη πλευρά το πολιτικό σύστημα δεν κινδυνεύει από τους συνδικαλιστές, είτε διότι έχουν έως έναν βαθμό αφομοιωθεί από την πολιτική τάξη, είτε επειδή έχουν απολέσει το κύρος τους τόσο μεταξύ εκείνων που εκπροσωπούν όσο και στην κοινωνία. Το συνδικαλιστικό κίνημα δέχεται έναν συστηματικό πόλεμο απαξίωσης, με επίκεντρο το ιδεολόγημα περί «συντεχνιών». Ακόμη, λοιπόν, και όταν οι εκπρόσωποί του εκφράζουν δίκαια αιτήματα, περιορισμένη επιρροή ασκεί πλέον ο λόγος τους.

Όταν, όμως, απουσιάζουν οι θεσμικοί δίαυλοι εκτόνωσης της συλλογικής διαμαρτυρίας, αυξάνονται οι πιθανότητες να αποκτήσουν κοινωνικό έρεισμα θέσεις όπως αυτές που συμπύκνωσε το σύνθημα «να φύγουν όλοι, να φύγουν τώρα», που αναδείχθηκε τα προηγούμενα χρόνια σε αρκετές χώρες υπό καθεστώς χρεοκοπίας και υπαγωγής στο ΔΝΤ. Οι ενδείξεις ότι μία τέτοια έκρηξη βρίσκεται προ των πυλών δεν είναι νέες, όμως κάθε μέρα γίνονται πιο απτές.

● Τι σηματοδοτεί η παγίωση της πλήρους αποστασιοποίησης του ενός τρίτου των πολιτών από τα πολιτικά κόμματα, όπως προκύπτει όχι μόνο από σειρά δημοσκοπήσεων, αλλά και από τις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις;

● Πόσοι από τους απέχοντες θεωρούν αναξιόπιστα όχι μόνο τα κόμματα, αλλά ευρύτερα το πολιτικό σύστημα;

● Ποιος μπορεί να προβλέψει τις επιπτώσεις τής ιστορικά πρωτοφανούς εκτίναξης της ανεργίας σε ποσοστά άνω του 20% μέχρι τα τέλη του 2011, η οποία θεωρείται αναπόφευκτη;

● Πώς θα υποδεχθεί την αναμενόμενη περαιτέρω μείωση των εισοδημάτων της, μέσα στους επόμενους μήνες, η συντριπτική πλειονότητα των εργαζομένων στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα;

Καμία κυβέρνηση δεν μπορεί να αντέξει επί μακρόν την εξωτερίκευση της οργής εκατομμυρίων ανέργων, υποαπασχολούμενων, νεόπτωχων, υπερχρεωμένων και, ιδίως, απελπισμένων ανθρώπων. Όσους τακτικούς χειρισμούς και αν επιχειρήσει η πολιτική τάξη, στέλνοντας στο «ικρίωμα» τους λιγότερο προνοητικούς επίορκους, ο κίνδυνος κατάρρευσης του κομματικού συστήματος δεν περιορίζεται.

Ίσως έτσι να εξηγούνται τα υποβολιμαία σενάρια ότι οι οικονομικές και μιντιακές ελίτ αναζητούν εναλλακτικές πολιτικές λύσεις, ώστε σε περίπτωση κοινωνικής έκρηξης να μην περιέλθει η χώρα σε κατάσταση χάους.

* Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, πρόεδρος του Ιδρύματος Τσάτσου (www.kontiadis.gr)