Γκρίζες ζώνες στο «δημοσιονομικό συμβόλαιο»

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Wolfgang Munchau

Η Ευρωπαϊκή Ένωση την περασμένη εβδομάδα κατέρριψε την ψευδαίσθηση ότι η ευρωζώνη και η Βρετανία θα μπορούσαν να συνυπάρξουν ευτυχισμένα εντός της Ε.Ε. Αυτό ίσως την κατέστησε σύνοδο με ιστορική σημασία. Όμως, η απόφαση να δημιουργηθεί μια δημοσιονομική ένωση εκτός των συμφώνων της Ευρώπης δεν θα καταφέρει σε καμία περίπτωση να επιλύσει την κρίση χρεών της ευρωζώνης.

Υπάρχουν ποικίλες αντιλήψεις για τη δημοσιονομική ένωση – κάποιες πιο σφιχτές, άλλες λιγότερο, κάποιες παθιασμένες με τη δημοσιονομική πειθαρχία, άλλες διανθισμένες από μια χαρούμενη αλληλεγγύη. Όμως, όποια κι αν προτιμάτε, δεν θα πρέπει να τη δοκιμάσετε εκτός των ευρωπαϊκών συνθηκών.


Οι υπάρχουσες συμφωνίες δημιουργούν τη νομική βάση για όλον τον συντονισμό της στρατηγικής της νομισματικής ένωσης. Θα προκληθεί φοβερό μπέρδεμα αν προσπαθήσει κάποιος να τις παρακάμψει.


Η μεταβολή μιας συνθήκης είναι μεγάλη υπόθεση και καταλαβαίνω γιατί δεν υπάρχει μεγάλη όρεξη γι' αυτό. Όλοι θυμούνται την αποτυχημένη συνταγματική συμφωνία της τελευταίας δεκαετίας. Αυτό που σήμερα ονομάζουμε Συνθήκη της Λισσαβώνας χρειάστηκε 10 χρόνια για να φτάσει από τη σύλληψη στην επικύρωση.

Για μία νέα συμφωνία απαιτούνται η σύμφωνη γνώμη όλων των μελών, μία σύμβαση, ένα διακυβερνητικό συνέδριο, μία τελική συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στη συνέχεια επικύρωση από κάθε χώρα, σε ορισμένες με δημοψήφισμα.

Η Γερμανία κατάλαβε απόλυτα καλά ότι οι προτάσεις της θα απαιτούσαν πλήρη μεταρρύθμιση της συνθήκης. Η εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για την επιβολή των κανόνων δεν θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Διαφωνώ με το περιεχόμενο των γερμανικών προτάσεων και τη μονομερή εμμονή στην πειθαρχία.

Όμως, συμφωνώ με τη νομική κρίση: αν θέλουμε δημοσιονομική ενοποίηση, χρειάζεται πλήρης αλλαγή της συνθήκης. Αν η Ε.Ε. είχε αποδεχτεί την ιδέα, μία σύμβαση επί της συνθήκης θα μπορούσε να φέρει πολύ πιο ισορροπημένη δημοσιονομική ενοποίηση από εκείνη που θέλουν τώρα η Γερμανία και η Γαλλία να δημιουργήσουν με μια fast track ξεχωριστή συνθήκη.

Τώρα όπου ο David Cameron μπλόκαρε την επιλογή της αλλαγής των ευρωπαϊκών συνθηκών, ο μηχανισμός των Βρυξελλών εργάζεται σκληρά για να βρει τον νόμιμο τρόπο δημιουργίας μιας ξεχωριστής συνθήκης μεταξύ όσο το δυνατόν περισσότερων μελών της ευρωζώνης.

Ένας υποψήφιος τρόπος είναι η διαδικασία που αποκαλείται ενισχυμένη συνεργασία. Εισήχθη τη δεκαετία του ’90. Επιδέχτηκε τροπολογίες στη συνέχεια και έχει στόχο να δώσει σε μια ομάδα από εννέα τουλάχιστον κράτη - μέλη το δικαίωμα να προχωρήσουν αυτόνομα.

Αυτό, όμως, μάλλον είναι διαδικασία συνθήκης μέσα στη συνθήκη. Την έχουν επικαλεστεί μόνο στο μοντέλο της ενιαίας Ευρώπης και – βολικά – στην ενιαία νομοθεσία διαζυγίων.

Αναρωτιόμαστε, λοιπόν, κατά πόσον είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθεί η ενισχυμένη συνεργασία ως νομική βάση για τη δημιουργία δημοσιονομικής ενοποίησης. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως δίοδος στο απώτερο διάστημα μιας άλλης συνθήκης, που θα λειτουργούσε διαδραστικά με την υπάρχουσα;

Το θεωρώ πολύ δύσκολο. Κατ’ αρχάς, η διαδικασία απαιτεί ομοφωνία. Οπότε, ο κ. Cameron, αν μπλόκαρε μια μεταρρύθμιση επειδή πιστεύει ότι η δυνατή δημοσιονομική ενοποίηση θα λειτουργήσει κατά των συμφερόντων του City του Λονδίνου, σίγουρα δεν πρόκειται να δεχτεί ούτε την ενισχυμένη συνεργασία.

Επιπλέον η διαδικασία δεν χρησιμοποιείται για αλλαγή στις ισχύουσες προβλέψεις. Στόχος της είναι να καλύπτει περιοχές που δεν καλύπτονται ήδη από τη συνθήκη.

Μία άλλη πιθανή νομική βάση είναι το Άρθρο 136, το οποίο προβλέπει ότι τα κράτη - μέλη της ευρωζώνης έχουν δικαίωμα «να ενισχύουν τη συνεργασία και την εποπτεία της πειθαρχίας στον προϋπολογισμό» και «να καθορίζουν κατευθυντήριες γραμμές οικονομικής πολιτικής με αυτόν τον στόχο».

Αυτή είναι η νομική βάση για τη συνεργασία των μελών της ευρωζώνης στις φορολογικές πολιτικές, τη βελτίωση της λειτουργίας των αγορών εργασίας ή την αποστολή κοινού εκπροσώπου στο ΔΝΤ. Όμως, ούτε το Άρθρο 136 μπορεί να λειτουργήσει ως δίοδος σε ένα άλλο διάστημα.

Μία δημοσιονομική ένωση που θα συσταθεί εκτός της ευρωπαϊκής συνθήκης θα αντιμετωπίσει σοβαρούς νομικούς και πρακτικούς περιορισμούς. Αν δεν βρεθεί κάποιο κόλπο, δεν μπορεί να βρει πρόσβαση στους πόρους και στους θεσμούς της Ε.Ε. Ούτε μπορεί να εκδίδει ομόλογα ευρωζώνης. Ο μόνος λογικός αντισυμβαλλόμενος σε ένα ομόλογο της ευρωζώνης είναι η ίδια η Ε.Ε.

Ακόμη πιο σημαντικό είναι το γεγονός ότι μια δημοσιονομική ένωση που θα δημιουργηθεί μέσα από μια νομική καταπακτή δεν θα βοηθήσει να επιλυθεί η κρίση.

Η ευρωζώνη αντιμετωπίζει γενικευμένη απώλεια εμπιστοσύνης. Οι επενδυτές δεν εμπιστεύονται πλέον τη δυνατότητά της να διαχειριστεί την κρίση, την αλληλεγγύη των πολιτών της, ούτε καν την ικανότητα να διενεργήσει λογικές οικονομικές πολιτικές. Η Ε.Ε. δεν θα αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη με νομικά τερτίπια που θα εκτεθούν σε λογής δικαστικές προκλήσεις.

Οι ηγέτες θα έπρεπε να παραδεχτούν την Παρασκευή ότι η σύνοδος απλώς απέτυχε ή ίσως να ζητήσουν λίγες μέρες παραπάνω περιθώριο. Οι συνομιλίες θα μπορούσαν να έχουν φέρει έναν συμβιβασμό. Με την ψεύτικη προσποίηση μιας άλλης συνθήκης αυτό δεν είναι πλέον δυνατό.

Θυμάστε τι έλεγαν όλοι πριν από μία εβδομάδα. Για να επιλυθεί η κρίση η ευρωζώνη χρειάζεται μακροπρόθεσμα μια δημοσιονομική ένωση με την προοπτική του κοινού ομολόγου της και, βραχυπρόθεσμα, απεριόριστη στήριξη στις αγορές ομολόγων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Αυτό που έχουμε τώρα είναι όχι μεταρρύθμιση της συνθήκης, όχι ομόλογο ευρωζώνης και όχι αύξηση στο ταμείο διασώσεων ή στήριξη της ΕΚΤ.

Οι αλλαγές στρατηγικής που ανακοίνωσε η ΕΚΤ την περασμένη εβδομάδα θα βοηθήσουν τις τράπεζες άμεσα και τις κυβερνήσεις έμμεσα. Όμως, η Ε.Ε. αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων σε όλους τους συντελεστές μιας συνολικής συμφωνίας. Την Παρασκευή, οι επενδυτές αντέδρασαν θετικά σε αυτό που τους πουλήθηκε ως «δημοσιονομικό συμβόλαιο».

Όμως, από τη στιγμή όπου θα γίνουν κατανοητές οι επιπλοκές μιας ξεχωριστής συνθήκης, φοβάμαι ότι θα επέλθει απογοήτευση.

Την περασμένη εβδομάδα οι Ευρωπαίοι ηγέτες προκάλεσαν μια εκτροπή. Για ένα διάστημα η Βρετανία θα βρίσκεται στο επίκεντρο. Η κρίση, εν τω μεταξύ, θα συνεχίζεται.