Ο πόλεμος των λέξεων

Από Τα Νέα

Του Ρούσσου Βρανά

Η πιο χρήσιμη αλήθεια είναι εκείνη που λέει ο πιο επιδέξιος ψεύτης. Τον δικό του πόλεμο έχει αρχίσει στη Γαλλία ο Φρανκ Λεπάζ, που είναι κάτι ανάμεσα σε θεατρίνο και λαϊκό παιδαγωγό: τον πόλεμο των λέξεων. Όταν οι απολύσεις γίνονται «σχέδια για τη διάσωση της εργασίας», όταν οι τραπεζίτες μασκαρεύονται σε «συνεργάτες» μας από την ξύλινη γλώσσα της εξουσίας, τότε είναι βέβαιο πως χρειαζόμαστε επιτακτικά μια αποτοξίνωση από αυτήν.

Και αυτό ακριβώς κάνει εδώ και τέσσερα χρόνια ο Φρανκ Λεπάζ, μαζί με ένα τσούρμο όχι από σαλτιμπάγκους αλλά από λαϊκούς παιδαγωγούς.


«Δουλέψαμε πολλά χρόνια στη λαϊκή εκπαίδευση, υποχρεωμένοι να εκπορνευόμαστε σε εκπαιδευτικά προγράμματα προκειμένου να παίρνουμε επιδοτήσεις» λέει στο περιοδικό «Μπάστα». «Ώσπου αποφασίσαμε να τα βροντήξουμε και να κάνουμε αυτό που επιθυμούσαμε πάντα».


Τι είναι αυτό; Ένα περιοδεύον εργαστήριο που έχει στόχο να αποτοξινώσει τον λαό από την ξύλινη γλώσσα της εξουσίας. «Λαϊκή εκπαίδευση θα πει να ανακτά κανείς την κριτική γλώσσα και να επινοεί τρόπους αντίστασης στη συμβιβασμένη γλώσσα» λέει ο Φρανκ Λεπάζ.

Παραδείγματα; Υπάρχουν πολλά. Εδώ και κάμποσο καιρό, ο καπιταλισμός έχει μετονομαστεί σε «ανάπτυξη», η κυριαρχία σε «συνεργασία», η εκμετάλλευση σε «διαχείριση ανθρώπινων πόρων».

«Αυτήν ακριβώς τη γλώσσα πολεμάμε σήμερα» συνεχίζει ο Λεπάζ. «Επειδή δεν είναι ανώδυνη. Αλλάζει βαθιά τον τρόπο που σκεφτόμαστε».

Τα τελευταία χρόνια λέξεις έρχονται και παρέρχονται. Η εξουσία τις αλλάζει σαν πουκάμισα, ιδιαίτερα στα χρόνια της κρίσης. Καθόλου τυχαία. Επειδή ακόμη και το παιχνίδι των λέξεων είναι ένας πόλεμος που εκφράζει σχέσεις ισχύος.

● Παλιά τους φτωχούς τούς ξέραμε «φτωχούς». Σήμερα έχουν γίνει «λιγότερο προνομιούχοι», σαν να έχουν διατηρήσει μέσα στη φτώχεια τους έστω κάποια προνόμια που, όταν φτιάξουν τα πράγματα, τους περιμένουν στην επόμενη γωνία.

● Τους ανέργους τούς ξέραμε «ανέργους». Σήμερα έχουν γίνει «απασχολήσιμοι», σαν να είναι δηλαδή η ανεργία τους μια κατάσταση προσωρινή που από στιγμή σε στιγμή θα αλλάξει με την πρώτη ευκαιρία.

● Και οι γέροι δεν υπάρχουν πια. Έχουν γίνει «τρίτη ηλικία».

Στο βιβλίο τους «Το νέο πνεύμα του καπιταλισμού», οι κοινωνιολόγοι Λικ Μπολτανσκί και Ιβ Σιαπέλο παρουσιάζουν τις λέξεις που εμφανίζονται πιο συχνά στα εγχειρίδια της διοίκησης επιχειρήσεων. Πριν από 50 χρόνια ήταν η λέξη «ιεραρχία». Σήμερα αυτή η λέξη έχει εξαφανιστεί. Έχει αντικατασταθεί από άλλες: συμμετοχή, συναγωνισμός, συνεργασία.

«Πρόκειται για μια πλημμυρίδα από ευφημισμούς» λέει ο παιδαγωγός Φιλίπ Μαρκ. «Αποδυναμώνουν μια κοινωνική πραγματικότητα για να μας την παρουσιάσουν λιγότερο βίαιη».

Οι τοκογλύφοι έγιναν «δανειστές». Και οι υπανάπτυκτες χώρες που ξέραμε έγιναν «αναπτυσσόμενες», αλλά, παρ' όλη τη λεπτότητα του νέου όρου, οι ανεπτυγμένες δεν έπαψαν να τις καταληστεύουν, αποκρύπτοντας πίσω από τον κομψό όρο «πλεονάσματα» το προϊόν της ληστείας τους.

Όσο πιο πολύ θα αποτοξινώνονται οι άνθρωποι από την ξύλινη γλώσσα της εξουσίας τόσο πιο πολύ θα νιώθουν την ανάγκη να της αντισταθούν.