Από τον Guardian (via Αυγή)
Του Μαρκ Ουάισμπροτ
Τους τελευταίους μήνες, κάποιοι υποστηρικτές της λιτότητας στην Ευρώπη παρουσιάζουν την περίπτωση της Λετονίας σαν παράδειγμα για την επιτυχία που μπορεί να έχει ο στασιμοπληθωρισμός. Αυτό ήταν άλλωστε το θέμα ενός βιβλίου που παρουσιάστηκε φέτος από το Οικονομικό Ινστιτούτο Πίτερσον, ένα από σημαντικότερα θινκ τανκ της Ουάσιγκτον.
Η περίπτωση παρουσιάζει ενδιαφέρον για την Ευρώπη επειδή υπάρχουν σοβαρές αναλογίες μεταξύ της οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσε η Λετονία μετά το 2008 και εκείνων που προωθούν σήμερα οι ευρωπαϊκές αρχές – η Κομισιόν, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, γνωστές και σαν «τρόικα».
Με την πρώτη ματιά θα φαινόταν γελοίο να αποκαλείς επιτυχημένη μια οικονομική πολιτική εξαιτίας της οποίας μια χώρα χάνει το 24% του ΑΕΠ της – η μεγαλύτερη υποχώρηση στον κόσμο στα χρόνια της κρίσης – και όπου η επίσημη ανεργία εκτοξεύεται από το 5,3% του 2007 σε περισσότερο από 20% στις αρχές του 2010.
Αν και η ανεργία έχει υποχωρήσει σήμερα στο επίπεδο του 14,4% και η οικονομία αναπτύσσεται με ρυθμό 4%, το τίμημα της αργής οικονομικής ανάπτυξης ήταν υπερβολικά βαρύ. Είναι σαν να καυχάται κανείς για την επιτυχία της ύφεσης της περιόδου 1929-33 στις ΗΠΑ.
Οι υποστηρικτές σημειώνουν ότι η περίπτωση της Λετονίας ήταν επιτυχημένη επειδή η χώρα κράτησε τη νομισματική ισοτιμία της «καρφωμένη» στο ευρώ. Το επιχείρημα είναι ότι, αν η χώρα είχε επιχειρήσει να ακολουθήσει επεκτατικές μακροοικονομικές πολιτικές - κοινωνικές δαπάνες για την αντιμετώπιση της ύφεσης, χαμηλά επιτόκια δανεισμού και υποτίμηση του νομίσματος της- το αποτέλεσμα θα ήταν ακόμη χειρότερο.
Η βασική ιδέα είναι ότι η υποτίμηση θα οδηγούσε σε πτώχευση πολλά νοικοκυριά και επιχειρήσεις που δανείστηκαν σε ευρώ αλλά θα είχαν πια εισόδημα σε τοπικό νόμισμα με καταστροφικές επιπτώσεις για το τραπεζικό σύστημα.
Είναι βέβαια αλήθεια ότι η υποτίμηση θα είχε σοβαρές συνέπειες. Ωστόσο μπορούμε να εξετάσουμε και τα παραδείγματα κάποιων άλλων χωρών.
Για 13 χώρες την τελευταία εικοσαετία η μέσω απώλεια ΑΕΠ εξαιτίας της υποτίμησης ήταν 4,5%. Τρία χρόνια μετά, η μέση χώρα ήταν 6,5% πάνω από το αντίστοιχο επίπεδο πριν από την υποτίμηση. Η Λετονία, αντιθέτως, δεν προχώρησε σε υποτίμηση και τρία χρόνια μετά το ΑΕΠ της βρίσκεται 21% χαμηλότερα από ό,τι τα χρόνια που προηγήθηκαν της κρίσης.
Επομένως το επιχείρημα ότι «τα πράγματα θα μπορούσαν να είναι ακόμη χειρότερα» δεν φαίνεται βάσιμο. Κάποιες άλλες χώρες υπέστησαν δεινά μετά την υποτίμηση, όπως η Αργεντινή, η οποία αποκλείστηκε σε μεγάλο βαθμό από τον διεθνή δανεισμό μετά την υποτίμηση και την πτώχευση του 2001-2002.
Ωστόσο η Αργεντινή τα πήγε πολύ καλά από τότε, με την οικονομία της να συρρικνώνεται αρχικά κατά 4,9% και στα επόμενα εννέα χρόνια να μεγεθύνεται κατά 90%. Και οι 13 χώρες που εξαναγκάστηκαν σε υποτίμηση τα πήγαν τελικά καλύτερα από τη Λετονία.
Και το κοινωνικό κόστος στη Λετονία ήταν ακόμη υψηλότερο από ό,τι υποδηλώνει το επίσημο επίπεδο της ανεργίας. Η ανεργία και η υποαπασχόληση – συμπεριλαμβανομένων και όσων εξαναγκάστηκαν σε μερική απασχόληση ή εξορίστηκαν από την εργατική δύναμη – κορυφώθηκε σε 30% πέρσι. Και ένα ποσοστό 10% του εργατικού δυναμικού εγκατέλειψε τη χώρα – ένα τεράστιο κύμα μετανάστευσης και μια σημαντική απώλεια για τη Λετονία.
Η ανεργία και η δυστυχία δεν αποτελούν παρενέργειες της στρατηγικής του στασιμοπληθωρισμού. Αποτελούν δομικά στοιχεία της. Η ιδέα είναι ότι, με την ισοτιμία κλειδωμένη, πρέπει να σπρώξεις τις τιμές, και ιδίως τους μισθούς, προς τα κάτω για να κάνεις τη χώρα πιο ανταγωνιστική διεθνώς.
Αυτό επιτυγχάνεται μέσω της σκληρής λιτότητας και της εξαιρετικά υψηλής ανεργίας. Και αυτή είναι η σημερινή στρατηγική της τρόικας για να κάνει την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία και την Ιρλανδία πιο ανταγωνιστικές.
Η ειρωνεία είναι ότι ο στασιμοπληθωρισμός στη Λετονία δεν λειτούργησε ούτε όπως το ήθελαν οι εμπνευστές του. Η αδύναμη ανάκαμψη τον τελευταίο ενάμιση χρόνο δεν οφείλει τίποτε στις εξαγωγές – οι οποίες υποτίθεται ότι θα ήταν η ατμομηχανή της ανάκαμψης αν η εσωτερική υποτίμηση έκανε τις εξαγωγές περισσότερο ανταγωνιστικές.
Αντιθέτως φαίνεται ότι η οικονομία ανέκαμψε επειδή η κυβέρνηση σταμάτησε τις περικοπές και εξαιτίας της έκρηξης πληθωρισμού, που βοήθησε τη χώρα να βγει από το χάος του αποπληθωρισμού.
Ο στασιμοπληθωρισμός δεν αποδίδει ούτε στην Ευρωζώνη, καθώς η περιοχή του ενιαίου νομίσματος εμφανίζεται τώρα να έχει βυθιστεί στην ύφεση, σύμφωνα με τις τελευταίες προβλέψεις του ΟΑΣΕ. Το άλλο σκέλος της στρατηγικής της τρόικας, για μια διάσωση στην αγορά ομολόγων, τα πάει ακόμα χειρότερα.
Η αγορά ομολόγων φαίνεται να συνειδητοποιεί ότι η σημερινή λιτότητα και οι συμφωνίες για συντονισμένη δημοσιονομική πειθαρχία στο μέλλον – όπως αυτή που ανακοίνωσαν με τυμπανοκρουσίες οι ευρωπαϊκές αρχές την προηγούμενη εβδομάδα – απλώς θα αυξήσουν το βάρος χρέους στην Ευρωζώνη.
Αργά ή γρήγορα οι ευρωπαϊκές αρχές θα αναγκαστούν να σταματήσουν την οικοδόμηση αυτής της γέφυρας προς τον 19ο αιώνα και να χρησιμοποιήσουν σύγχρονα εργαλεία οικονομικής πολιτικής για να ανασύρουν την ευρωπαϊκή οικονομία από την ύφεση.
Η Ευρώπη δεν έχει τα περιθώρια να περάσει αυτά που πέρασε η Λετονία: μια βαθύτερη ύφεση στην Ευρώπη θα πυροδοτούσε μια οικονομική κρίση ανάλογη με εκείνη του 2008. Και με αυτή τη φωτιά παίζουν σήμερα οι ευρωπαϊκές αρχές.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου