Ήρθε η ώρα να τυπώσουμε χρήμα

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Martin Wolf

Είναι η πολιτική που δεν τολμάμε να κατονομάσουμε: η πολιτική της εκτυπωτικής μηχανής. Ήρθε η ώρα για αυτή την «πυρηνική» επιλογή και μάλιστα σε μαζική κλίμακα. Η εναλλακτική είναι μία χαμένη δεκαετία. Η φθορά δεν είναι μόνο ανεπιθύμητη... είναι βάναυση. Οι σαδιστές φαίνεται πως οργιάζουν με αυτή την αγριότητα. Οι λογικοί άνθρωποι θα πρέπει να την απορρίψουν. Είναι εσφαλμένη, τόσο πνευματικά όσο και ηθικά.

Μία νέα ύφεση πλησιάζει τη Βρετανία και άλλες χώρες υψηλού εισοδήματος, λιγότερο από τέσσερα χρόνια πριν την εμφάνιση της προηγούμενης. Αυτό θα ήταν καταστροφικό για εκείνους που θα χάσουν τη δουλειά τους ή για τους νέους, που θα δουν τις ελπίδες τους και πάλι να ματαιώνονται.
Ο μεγάλος κίνδυνος για τη Βρετανία είναι η απότομη μείωση στις τιμές των κατοικιών, που θα απειλήσει τα οικονομικά των νοικοκυριών αλλά και των τραπεζών.


Μία νέα ύφεση θα θρυμματίσει παράλληλα την εύθραυστη επιχειρηματική εμπιστοσύνη οδηγώντας σε μείωση των επενδύσεων που στις αρχές του 2011 ήταν σε επίπεδα κατά 20% χαμηλότερα από ό,τι ίσχυε προ κρίσης. Μία τέτοια εξέλιξη θα αναβάλει περαιτέρω τις δομικές αλλαγές που απαιτούνται για να υπάρξει μία βιώσιμη ανάκαμψη.


Με το ΑΕΠ της Βρετανίας να παραμένει 4% χαμηλότερο από τα προ κρίσης επίπεδα, αυτή η ύφεση ενδεχομένως να είναι μακροβιότερη και πιο επιζήμια, από την άποψη της απολεσθείσης παραγωγής, από όσο ήταν η Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 1930.

Τι πρέπει να γίνει; Το πρώτο καθήκον μας είναι να εγκαταλείψουμε την «πολιτική της ηττοπάθειας», όπως δηλώνει και ο κ. Adam Posen, μέλος της νομισματικής επιτροπής της Τράπεζας της Αγγλίας. Σε ομιλία του δήλωσε: 

«Κατά τη σύγχρονη ιστορία... κάθε μεγάλη ύφεση που προκλήθηκε από χρηματοοικονομική κρίση ακολουθήθηκε από πρώιμη εγκατάλειψη – αν όχι ανατροπή – των αναπτυξιακών πολιτικών που απαιτούνται για μία διατηρήσιμη ανάκαμψη.

Κάθε φορά υπήρχαν υπερβολικές φωνές που έκαναν λόγο για την καταστροφή που θα επέλθει από τη συνέχιση των αναπτυξιακών πολιτικών ή την αναποτελεσματικότητά τους ή την πολιτική διαφθορά που θα προκύψει από τα νέα αναπτυξιακά κίνητρα».

Σχεδόν ταυτόχρονα, ο κ. Spencer Dale, ο επικεφαλής οικονομικός αναλυτής της Τράπεζας της Αγγλίας, υποστηρίζει ότι η απότομη επιβράδυνση της παραγωγικότητας στη Βρετανία υποδεικνύει μόνιμη μείωση της παραγωγής και της ανάπτυξης. Θεωρεί επίσης ότι η μείωση της παραγωγικότητας οφείλεται εν μέρει στον χρηματοοικονομικό περιορισμό που υφίστανται οι μικρότερες επιχειρήσεις.

Το εντυπωσιακό, όπως δηλώνει και ο κ. Bill Martin του Κέντρου Επιχειρηματικών Ερευνών του Πανεπιστημίου του Cambridge, είναι πως η επιβράδυνση της παραγωγικότητας και η μείωση της παραγωγής είναι ευρεία. Αυτό συνεπάγεται ότι η χαμηλή παραγωγικότητα πηγάζει από την αδύναμη ζήτηση.

Κατά συνέπεια είναι βασικό να στηριχθεί η ζήτηση. Με τη δημοσιονομική πολιτική να ακολουθεί λιτότητα καμικάζι και τα περιθώρια από τη νομισματική πολιτική να έχουν εξαντληθεί, μένει μόνο η «ποσοτική χαλάρωση».

Ο κ. Posen την προτείνει, και μάλιστα σε μεγάλο βαθμό, ξεκινώντας με «ένα ελάχιστο ύψος αγορών ομολόγων στη δευτερογενή αγορά ύψους 50 δισ. στερλινών», αν και τώρα έχει αναθεωρήσει αυτό το νούμερο στα 75 ή 100 δισ. στερλίνες, λόγω του δυσμενούς εξωτερικού περιβάλλοντος.

Η μείωση των μακροπρόθεσμων επιτοκίων αναμφίβολα θα είναι θετική. Ο κ. Posen, όμως, προτείνει δύο θεσμικές καινοτομίες που απευθύνονται και στην ενίσχυση της προσφοράς: μια δημόσια τράπεζα ή μία αρχή που θα δανείσει τις μικρές επιχειρήσεις και έναν θεσμό για την τιτλοποίηση των δανείων στις μικρές και τις μεσαίες επιχειρήσεις.

Η εναλλακτική θα ήταν να δημιουργηθεί μία αρχή που θα αναλάβει τον τραπεζικό κίνδυνο για τη χρηματοδότηση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Αυτός ο τρόπος ίσως να είναι πιο λογικός για την κυβέρνηση που θέλει να ανοίξει τις στρόφιγγες της χρηματοδότησης προς τις μικρές επιχειρήσεις.

Προσωπικά, τάσσομαι υπέρ της «ρίψης κεφαλαίων από ελικόπτερο» που προτείνει ο ακραίος οικονομολόγος κ. Milton Friedman. Πρόκειται για μία πρόταση κατά το ήμισυ δημοσιονομική. Κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας θα περάσουν μέσω της κυβέρνησης στην αγορά, ανεμπόδιστα.

Εναλλακτικά η κυβέρνηση θα μπορούσε να χρηματοδοτηθεί απευθείας από την κεντρική τράπεζα. Ακόμη καλύτερο, θα ήταν εάν η κυβέρνηση μπορούσε να αυξήσει τα ελλείμματά της, μειώνοντας ίσως τους φόρους, παίρνοντας τα απαραίτητα κεφάλαια από την κεντρική τράπεζα.

Βάσει όλων αυτών των εναλλακτικών προτάσεων, η κεντρική τράπεζα θα ενεργεί όπως κάθε ιδιωτική τράπεζα, που δημιουργεί κεφάλαια μέσω του δανεισμού.

Υπό τις παρούσες συνθήκες η πολιτική της άμεσης χρηματοδότησης της κυβέρνησης από την κεντρική τράπεζα θα έπρεπε να έχει την υποστήριξη τόσο των μονεταριστών όσο και των κεϋνσιανών.

Οι μονεταριστές λογικά ανησυχούν ότι η ευρεία προσφορά χρήματος στη Βρετανία (Μ4) μειώθηκε κατά 1,1% σε ετήσια βάση τον Ιούλιο του 2011. Οι Κεϋνσιανοί θα πρέπει να χαρούν από το ότι θα επιτραπεί στην κυβέρνηση να καταγράψει μεγαλύτερα ελλείμματα χωρίς να αυξήσει το χρέος της.

Ορισμένοι θα υποστηρίξουν ότι η πολιτική της άμεσης χρηματοδότησης από την κεντρική τράπεζα θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού. Αυτό όμως είναι λάθος. Δεν υπάρχει καμία αυτόματη σύνδεση ανάμεσα στα κεφάλαια της κεντρικής τράπεζας και την ευρύτερη προσφορά χρήματος.

Εξάλλου η πολιτική αυτή θα προκαλέσει πληθωρισμό μόνο εάν οδηγήσει σε χρόνια πλεονάζουσα ζήτηση. Η κεντρική τράπεζα, όμως, θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να βάλει φρένο, άρα ο κίνδυνος δεν είναι τόσο σημαντικός.

Πιο σημαντικός είναι ο κίνδυνος από μία παρατεταμένη περίοδο αναιμικής ζήτησης που θα υπονομεύσει την προσφορά, θα φτωχύνει τη χώρα και θα κληροδοτήσει τεράστιο δημόσιο χρέος. Κοντολογίς ο μεγάλος κίνδυνος είναι μία χαμένη δεκαετία. Ας δράσουμε τώρα για να το αποφύγουμε.