Η κορυφή του παγόβουνου

Από την Καθημερινή

Του Σταύρου Λυγερού

Το πολυνομοσχέδιο είναι πια νόμος του κράτους, αλλά κατά πιθανότητα θα ανακυκλώσει και θα επιδεινώσει το αδιέξοδο, όπως συνέβη με τα προηγούμενα πακέτα μέτρων. Η πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης βυθίζει την οικονομία στον φαύλο κύκλο της ύφεσης.

Το αποτέλεσμα δεν είναι μόνο ο πολλαπλασιασμός των οικονομικών και κατ’ επέκταση κοινωνικών ερειπίων. Είναι και οι συνεχείς αποκλίσεις από τους δημοσιονομικούς στόχους. Η Ελλάδα θυμίζει σκύλο που κυνηγάει την ουρά του. Μόνο που σε κάθε γύρο πληρώνει βαρύ κόστος.


Η ελληνική κοινωνία έχει φτάσει στα όριά της. Τα δραματικά γεγονότα της Τετάρτης και της Πέμπτης δείχνουν ότι ο κίνδυνος κοινωνικής ανάφλεξης είναι άμεσος και μεγάλος. Οι δηλώσεις αρκετών βουλευτών του ΠΑΣΟΚ ότι είναι η τελευταία φορά που ψηφίζουν τέτοια μέτρα, δείχνει να βάζει ένα τέλος στον επαναλαμβανόμενο εκβιασμό «ψηφίστε αλλιώς δεν θα πάρουμε τη δόση και θα χρεοκοπήσουμε».


Όταν σε λίγους μήνες η τρόικα θα επανέλθει με ασφυκτικές πιέσεις για νέα μέτρα, ο κόμπος θα έχει φτάσει στο χτένι. Αυτό σημαίνει ότι η κυβέρνηση δεν μπορεί να μακροημερεύσει ακόμα κι αν καταφέρει να επιβιώσει μέχρι τότε. Η πίεση από βουλευτές και υπουργούς προς τον πρωθυπουργό να αναλάβει «πολιτικές πρωτοβουλίες» είναι πια ασφυκτική και ενδεικτική ότι επίκεινται εξελίξεις.

Από την πλευρά της η τρόικα αντιλαμβάνεται την ανάταξη της ελληνικής οικονομίας με όρους βίαιης απαξίωσης. Προσπαθεί να μετατρέψει την Ελλάδα σε χώρα ευκαιριών για το ευρωπαϊκό κεφάλαιο. Στο πλαίσιο αυτό απαιτεί αφενός τη μαζική εκποίηση σε πολύ χαμηλές τιμές δημόσιων ακινήτων και επιχειρήσεων (λόγω της κρίσης θα ξεπουλήσουν και οι ιδιώτες) κι αφετέρου τη δραστική μείωση του κόστους εργασίας.

Η Ελλάδα, όμως, δεν πρόκειται να γίνει ανταγωνιστική με βάση το κόστος εργασίας. Δίπλα της έχει χώρες με χαμηλότερους μισθούς. Το οικονομικό μέλλον της Ελλάδας είναι στην αξιοποίηση των σημαντικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων της.

Η απάντηση στον κίνδυνο ανεξέλεγκτης χρεοκοπίας δεν μπορεί, βεβαίως, να είναι μόνο η αξιοποίηση των λιμναζουσών αναπτυξιακών δυνατοτήτων της χώρας. Πρέπει να συνδυαστεί ταυτοχρόνως αφενός με δράσεις δημοσιονομικής εξυγίανσης κι αφετέρου με γενναία αναδιάρθρωση του χρέους.

Ο τρόπος που η κυβέρνηση Παπανδρέου επιχειρεί τη μείωση του ελλείμματος είναι αποδεδειγμένα αποτυχημένος. Τα οριζόντια μέτρα είναι εύκολα στην εφαρμογή τους, αλλά έχουν δύο αλληλένδετα μειονεκτήματα:

● Πρώτον, αφαιρούν διαθέσιμο εισόδημα κυρίως απ’ αυτούς που πληρώνουν φόρους, με αποτέλεσμα να τροφοδοτούν την ύφεση.

● Δεύτερον, είναι κοινωνικά άδικα, με αποτέλεσμα να κάνουν πιθανότερη την κοινωνική ανάφλεξη.

Η δημοσιονομική εξυγίανση πρέπει να επιτευχθεί με στοχευμένες παρεμβάσεις και στο επίπεδο της περικοπής δαπανών και στο επίπεδο της αύξησης εσόδων. Η από μηδενική βάση αναθεώρηση κάθε δαπάνης δεν θα εξοικονομούσε μόνο πόρους. Θα οδηγούσε και σε μια παραγωγική ανασυγκρότηση του δημόσιου τομέα.

Η χρησιμοποίηση νέων πολιτικών και επιχειρησιακών εργαλείων για τη φορολόγηση του πλούτου που έχει προκύψει από συστηματική φοροδιαφυγή θα αύξανε σημαντικά τα έσοδα, χωρίς να συρρικνώσει τη ζήτηση, επειδή συνήθως αυτός ο πλούτος είναι παρκαρισμένος. Σ’ ένα μεγάλο ποσοστό, μάλιστα, είναι παρκαρισμένος σε ξένες τράπεζες.

Το τρίτο σκέλος είναι η αναδιάρθρωση του χρέους. Συζητάμε πάντα μόνο για αναδιάρθρωση υπό την ομπρέλα της Ευρωζώνης κι όχι για μονομερή απόφαση της Αθήνας. Από μόνη της η αναδιάρθρωση δεν μπορεί να λύσει το πρόβλημα, αλλά χωρίς αναδιάρθρωση το πρόβλημα δεν μπορεί να λυθεί.

Η ελληνική πλευρά πρέπει να υπενθυμίσει στη σημερινή σύνοδο κορυφής τη βασική αρχή: μια αναδιάρθρωση χρέους έχει νόημα μόνο εάν καθιστά αυτό το χρέος βιώσιμο. Εάν είναι μικρότερη, η κρίση ανακυκλώνεται, οι Αγορές παραμένουν κλειστές και ένα νέο πιο μεγάλο κούρεμα καθίσταται αναπόφευκτο. Αυτή είναι η ουσία.

Ο τρόπος και η μορφή της αναδιάρθρωσης είναι σημαντικά, αλλά δευτερεύοντα ζητήματα. Η απόφαση της 21ης Ιουλίου 2011 αναθεωρείται πριν καν εφαρμοστεί, επειδή ακριβώς ήταν κατώτερη της ανάγκης.

Η αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους έχει κόστος για τις ευρωπαϊκές τράπεζες και επιδεινώνει την αστάθειά τους, γεγονός που περιπλέκει τη λύση. Εκτός αυτού, είναι ξεκάθαρο ότι η ελληνική κρίση δεν σφραγίζεται, επειδή είναι η κορυφή του παγόβουνου. Το παγόβουνο είναι η κρίση του ευρώ.

Εάν η ελληνική κρίση δεν λυθεί οριστικά, θα προκαλέσει αναπόφευκτα καταστροφικό ντόμινο. Το ευρωπαϊκό ιερατείο το γνωρίζει, αλλά μοιάζει ανίκανο αφενός να συμβιβάσει τα αντιτιθέμενα εθνικά συμφέροντα κι αφετέρου να υπερβεί τις νεοφιλελεύθερες ιδεοληψίες του.

Η διπλή αυτή ανικανότητά του εκ των πραγμάτων συνδυάζεται με το γεγονός ότι η κυβέρνηση Παπανδρέου είναι ολοένα και πιο ανίκανη να κυβερνήσει έστω και στοιχειωδώς τη χώρα. Ο συνδυασμός αυτός εγγράφει στην ατζέντα το ενδεχόμενο της ανεξέλεγκτης κατάρρευσης παρότι κανείς δεν την επιθυμεί.