Καταστροφικό το σχέδιο... σωτηρίας

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Wolfgang Münchau

Ήρθε η ώρα να προετοιμαστούμε για το αδιανόητο: Υπάρχουν πλέον αρκετές πιθανότητες να μην επιβιώσει το ευρώ στην τρέχουσα μορφή του. Κι αυτό όχι επειδή προβλέπω ότι οι Ευρωπαίοι ηγέτες θα αποτύχουν να πετύχουν μια συμφωνία. Αντίθετα, πιστεύω ότι θα το καταφέρουν.

Αυτό που με ανησυχεί δεν είναι η αποτυχία να συμφωνήσουν, αλλά οι επιπτώσεις μιας συμφωνίας. Γράφω αυτό το άρθρο πριν γνωστοποιηθούν τα αποτελέσματα της συνόδου κορυφής. Ούτως ή άλλως, ή τελική συμφωνία μάλλον δεν θα έχει επιτευχθεί πριν από την Τετάρτη. Το σχέδιο που μελετάται είναι η μόχλευση του European Financial Stability Facility, ίσως με τη συνοδεία νέων εργαλείων από το International Monetary Fund.


Η μόχλευση του EFSF είναι ελκυστική για τους πολιτικούς, για τους ίδιους λόγους για τους οποίους στο παρελθόν τα subprime στεγαστικά δάνεια ήταν ελκυστικά για τους δανειολήπτες. Η μόχλευση μπορεί να έχει διαφορετικές οικονομικές λειτουργίες, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις απλώς αλλάζει μορφή στην έλλειψη χρημάτων.


Η ιδέα είναι το EFSF να μετατραπεί σε monoline ασφαλιστή κρατικών ομολόγων. Αξίζει να θυμόμαστε ότι ο ρόλος που έπαιξαν αυτά τα monolines στη «φούσκα» ήταν να ασφαλίζουν τοξικά πιστωτικά προϊόντα. Τελικά, κατέληξαν να πολλαπλασιάσουν την κρίση.

Τεχνικώς, ως ασφαλιστής ομολόγων, ο μηχανισμός EFSF θα παράσχει ασφάλιση ενός τμήματος για κρατικά ομόλογα μέχρι ένα συμφωνημένο ποσοστό. Ακούγεται καλή ιδέα, μέχρι οι παραλήπτες της ασφάλισης να συνειδητοποιήσουν ότι τα κρατικά ομόλογά τους έχουν μετατραπεί σε δομημένα προϊόντα, που δύσκολα αποτιμώνται. Ένας από τους παράγοντες που θα καθιστούν τόσο δύσκολη την αποτίμησή τους είναι η υπολογίσιμη πιθανότητα να χάσει η Γαλλία την αξιολόγηση ΑΑΑ.

Σε αυτήν την περίπτωση, το EFSF θα χάσει αυτόματα την αξιολόγηση ΑΑΑ, η οποία προέρχεται από τους εγγυητές του. Τα yields του τότε θα αυξηθούν και η αξία της ασφάλισης θα μειωθεί πολύ. Το κατασκεύασμα εν τέλει θα καταρρεύσει.

Η μόχλευση, επίσης, αυξάνει δραματικά τις πιθανότητες να χάσει την αξιολόγηση ΑΑΑ μια χώρα από αυτές που παράσχουν την ασφάλιση. Αν ο παραλήπτης της εγγύησης επρόκειτο να επιβάλει ένα σχετικά μικρό κούρεμα – ας πούμε 20% –, τότε το EFSF και οι εγγυητές του θα υφίσταντο όλο το πλήγμα. Με τις τρέχουσες συμφωνιες, θα χάσουν μόνο το μερίδιό τους στο κούρεμα.

Ο απλός λόγος για τον οποίο δεν μπορεί να υπάρξει μια γρήγορα τεχνική λύση είναι ότι αυτή η κρίση, στην καρδιά της, είναι πολιτική. Οι χώρες με τριπλό Α δεν έχουν αφήσει καμία αμφιβολία ότι είναι πρόθυμες να στηρίξουν το σύστημα, αλλά μέχρις ενός σημείου. Και το έχουν περάσει όλες αυτό το σημείο.

Αν η Γερμανία συνέχιζε να απορρίπτει μια αύξηση στις δικές της υποχρεώσεις, στη νομισματοποίηση του χρέους μέσω της ΕΚΤ και των ευρωομολόγων, η κρίση λογικά θα κατέληγε σε διάσπαση. Δεν υπάρχει τρόπος τα κράτη - μέλη της περιφέρειας να εξυπηρετήσουν βιώσιμα το δημόσιο και το ιδιωτικό χρέος και παράλληλα να προσαρμόσουν τις οικονομίες τους.

Κάθε κόκκινη γραμμή που βάζει η Γερμανία κάπως δικαιολογείται. Όμως, όλες μαζί είναι τοξικές για την ευρωζώνη. Η πολιτική δεν γίνεται ευκολότερη. Η συμπεριφορά της Bundestag καταδεικνύει την πολιτική φύση της κρίσης.

Η απόφαση του γερμανικού συνταγματικού δικαστηρίου τον περασμένο μήνα ενίσχυσε τον ρόλο του κοινοβουλίου, αλλά παράλληλα μείωσε την αυτονομία της καγκελαρίου, η οποία τώρα πρέπει να παίρνει την απόφαση της επιτροπής προϋπολογισμού της βουλής για να μπορεί να συζητά στις Βρυξέλλες. Και αυτό οπωσδήποτε δυσκολεύει τον συντονισμό της πολιτικής στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο σε συνεχόμενη βάση.

Ο τρόπος με τον οποίο εν τέλει οι ηγέτες της ευρωζώνης έχουν χειριστεί την κρίση δικαιώνει τον συντηρητισμό του γερμανικού δικαστηρίου για το τι συνιστά μια λειτουργική δημοκρατία. Ο συντονισμός της πολιτικής μεταξύ των επικεφαλής κρατών είναι και αντιδημοκρατικός και αναποτελεσματικός.

Η νομισματική ένωση ίσως απαιτεί παραπάνω από ένα eurobond και μικρή δημοσιονομική ενοποίηση. Ίσως απαιτεί μια επίσημη, έστω μερική, μεταβίβαση εθνικής κυριαρχίας προς το κέντρο, η οποία θα περιλαμβάνει δικαιώματα επιβολής φόρων, ρύθμισης στις αγορές παραγωγής, εργασίας και χρηματοοικονομικών προϊόντων και σύστασης δημοσιονομικών κανόνων για τα κράτη - μέλη.

Υπό κανονικές συνθήκες, οι Ευρωπαίοι ψηφοφόροι δεν θα δέχονταν τέτοια μαζική μεταβίβαση εθνικής κυριαρχίας. Δεν μπορεί να αποκλειστεί όμως η πιθανότητα να το δέχονταν, αν η εναλλακτική ήταν η διάλυση του ευρώ. Ακόμη κι έτσι, δεν θα το θεωρούσα καθόλου σίγουρο. Η τρέχουσα στρατηγική μάς οδηγεί κατευθείαν προς αυτό το σημείο διακλάδωσης, που μπορεί να απέχει μόλις λίγες εβδομάδες ή μήνες.

Οι ισχυρότεροι κίνδυνοι τώρα είναι ο μεγάλος αριθμός πολιτικών που σχεδιάζουν κόκκινες γραμμές στην άμμο και η έλλειψη μιας έστω ευρωπαϊκής αρχής που είναι πρόθυμη και ικανή να τις κόψει. Με δεδομένες τις πολλές αβεβαιότητες, δεν υπάρχει μέθοδος να μιλήσουμε για ακριβείς πιθανότητες σε οποιοδήποτε σενάριο.

Όμως, είναι σαφές ότι η πιθανότητα για καταστροφικό ατύχημα δεν είναι καθόλου απίθανη. Η βασική επίπτωση της μόχλευσης θα είναι ότι θα αυξηθεί αυτή η πιθανότητα.