Η ευρασιατική πρόκληση της Μόσχας

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Neil Buckley (Λονδίνο)

Μια νέα μάχη, με λάφυρο τις καρδιές και τις σκέψεις λαών, δίνεται στις δημοκρατίες της πρώην σοβιετικής ένωσης –και η δύση κινδυνεύει σοβαρά να την χάσει.

Ο πρωθυπουργός της Ρωσίας κ. Vladimir Putin μέσα στην εβδομάδα αποκάλυψε την πρώτη μεγάλη πρωτοβουλία του στην εξωτερική πολιτική αφότου επιβεβαίωσε ότι θα επιστρέψει να διεκδικήσει την προεδρία. Ζήτησε από τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες να ενταχθούν στην «Ευρασιατική Ένωση», την οποία η Ρωσία ήδη δημιουργεί με τη συνεργασία της Λευκορωσίας και του Καζακστάν.


Στόχος είναι να επεκταθεί η σημερινή τελωνειακή ένωση σε έναν κοινό οικονομικό χώρο 165 εκατομμυρίων ανθρώπων και συζητείται ακόμη και η δημιουργία ενιαίου νομίσματος. Ο κ. Putin αρνείται ότι πρόκειται για αναγέννηση της Σοβιετικής Ένωσης.

Όμως, αν εξαιρέσουμε την κομμουνιστική ιδεολογία, υπάρχουν πολλές ομοιότητες. Ακόμη και η εφημερίδα όπου γράφτηκε λεπτομερώς το σχέδιο του κ. Putin, η Izvestia, υπήρξε το όργανο της σοβιετικής κυβέρνησης.

Και όλα αυτά γίνονται καθώς οι προσπάθειες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να ολοκληρώσει μια στενότερη ενοποίηση με τους ανατολικούς γείτονες, αποτυγχάνουν.

Μπορεί και να είναι σύμπτωση, αλλά το άρθρο του κ. Putin εμφανίστηκε λίγες ημέρες μετά την σύνοδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη Βαρσοβία, που είχε στόχο την επανέναρξη της πρωτοβουλίας να προσελκυσθούν έξι πρώην σοβιετικές δημοκρατίες, το σχέδιο «Ανατολική Συνεργασία». Ήταν μια πλήρης αποτυχία.

● Η Λευκορωσία μποϋκοτάρισε τη σύνοδο, αν και έχει απαγορευτεί στον πρόεδρο κ. Alexander Lukashenko να εισέλθει στην Ε.Ε. ούτως ή άλλως.

● Η ουκρανική αντιπροσωπεία αποχώρησε πριν από τη λήξη των συνομιλιών, με τις κατηγορίες της Ε.Ε. σχετικά με τη δίκη της κας Yulia Tymoshenko να χτυπάνε ακόμη στα αυτιά της.

● Τα πλέον φιλοευρωπαϊκά έθνη Γεωργία και Μολδαβία αποχώρησαν χωρίς συγκεκριμένες δεσμεύσεις για κάποια συμμετοχή.

Οι χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ φοβούνται παράλληλα ότι η αμερικανική πολιτική του Barack Obama έχει σημειώσει απόλυτη υποχώρηση από τις εποχές που υποστήριζε την επανάσταση των ρόδων της Γεωργίας και την πορτοκαλί επανάσταση της Ουκρανίας.

Κι εδώ υπάρχει μια βαθιά ειρωνεία: Η Δύση κινδυνεύει να «χάσει» τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες την ίδια ώρα που προσπαθεί να αναθρέψει δημοκρατίες στον αραβικό κόσμο, μετά τις εκεί επαναστάσεις οι οποίες συγκρίνονται με τις καταστάσεις στην ανατολική Ευρώπη πριν 20 χρόνια και πράγματι εμπνεύστηκαν εν μέρει από τις «χρωματιστές» μετα-σοβιετικές επαναστάσεις.

Οι ανησυχίες στην Ε.Ε. όσον αφορά την ένταξη νέων, φτωχότερων μελών, είναι κατανοητή εν μέσω της κρίσης χρεών στην ευρωζώνη. Ήδη υπάρχουν πολιτικοί φόβοι ότι ήταν λάθος που επιτράπηκε η ένταξη της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας πριν να είναι εντελώς έτοιμες.

Όμως, χωρίς μια ξεκάθαρη προσφορά για συμμετοχή σε κάποια στιγμή, οι πρωτοβουλίες της Ε.Ε. δεν μοιάζουν παρά σαν ένας ευγενικός τρόπος να πει στις χώρες της «ανατολικής συνεργασίας» ότι δεν θα μπουν ποτέ στο κλαμπ.

Την ίδια ώρα όμως, όσοι γνωρίζουν τον κ. Putin δηλώνουν ότι το έργο της Ευρασιατικής Ένωσης είναι εξαιρετικά σημαντικό γι’ αυτόν και πιθανότατα θα αποτελέσει κεντρικό θέμα της τρίτης προεδρικής θητείας του.

Αν και η ένταξη στο έργο θα περιέχει κάποια επίβλεψη από την Μόσχα, θα δώσει σε πολλές οικονομίες την ευκαιρία να ενταχθούν σε ένα μεγαλύτερο οικονομικό μπλοκ χωρίς να υποστούν ατελείωτες διαλέξεις περί δημοκρατίας. Τα κίνητρα που προσφέρει η Ρωσία, όπως το φθηνό φυσικό αέριο, είναι επίσης πολύ ελκυστικά, ειδικά για βιομηχανικές χώρες όπως η Ουκρανία.

Και η Ουκρανία είναι πράγματι τώρα μια περίπτωση χαρακτηριστική. Αυτή η τεράστια επικράτεια που βρίσκεται ανάμεσα στη Ρωσία και την κεντρική Ευρώπη βρίσκεται πολύ κοντά στην υπογραφή πολιτικής και εμπορικής συμφωνίας με την Ε.Ε. κι έχει αποκρούσει τις προσπάθειες του κ. Putin για προσέλκυση στην ανταγωνιστική ένωση.

Όμως «αυτοπυροβολήθηκε» με τη δίκη της κ. Tymoshenko, την οποία οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες θεωρούν προσπάθεια του Προέδρου Viktor Yanukovich να παρακάμψει έναν πολιτικό σύμμαχο της Δύσης και να προκαλέσει ευρύτερο δημοκρατικό πισωγύρισμα.

Έτσι η Ε.Ε. βρίσκεται ενώπιον διλήμματος: Να μπλοκάρει τη συμφωνία με το Κίεβο επειδή παραβιάζονται τα ευρωπαϊκά στάνταρ ή να την υιοθετήσει με τη συμφωνία προώθησης περαιτέρω μεταρρυθμίσεων. Η Δύση επί μακρόν πιστεύει ότι, αν μία και μόνο πρώην σοβιετική δημοκρατία (πέρα από τις βαλτικές) μπορεί να καταστεί λειτουργική οικονομία της αγοράς, θα είναι ένα δυνατό παράδειγμα για τις υπόλοιπες.

Πολλές ενδείξεις για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα θα προκύψουν την επόμενη εβδομάδα, όταν βγει η ετυμηγορία για την κ. Tymoshenko. Όσα θα συμβούν στο δικαστήριο του Κίεβου θα έχουν μεγάλες επιπτώσεις όχι μόνο για την Ουκρανία, αλλά και για χώρες που βρίσκονται πολύ μακριά από τα σύνορά της.