Η υποβάθμιση των ΗΠΑ φέρνει μία νέα εποχή

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Mohamed El Erian

Θα υπάρξουν ατελείωτες συζητήσεις για το εάν η S&P δικαίως προχώρησε σε υποβάθμιση της αμερικανικής οικονομίας, πόσο μάλλον για το αρνητικό outlook. Αυτή η ιστορική κίνηση, όμως, έχει ήδη γίνει και το παγκόσμιο σύστημα πρέπει να προσαρμοστεί. Υπάρχουν επιπτώσεις, αβεβαιότητες, αλλά υπάρχει και μία ευκαιρία.

Μέχρι πρόσφατα, θεωρούνταν αδιανόητο ότι οι ΗΠΑ μπορούσαν να χάσουν την αξιολόγηση του τριπλού «Α». Πράγματι, τα αμερικανικά treasuries ήταν συνώνυμα με την απολύτως ασφαλή επένδυση, σε τέτοιον βαθμό που το παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα βασίστηκε και λειτουργούσε με την εκτίμηση ότι το τριπλό «Α» για τις ΗΠΑ ήταν ένας σταθερός πυρήνας, όχι μεταβλητή υπόθεση.


Οι διεθνείς χρηματαγορές ξανανοίγουν τη Δευτέρα με μία διαφορετική πραγματικότητα. Θα υπάρξουν άμεσες λειτουργικές επιπτώσεις, από την επανεκτίμηση των κινδύνων και των συστημάτων συναλλαγών μέχρι την επανεξέταση των collateral και τη διαχείριση ρευστότητας. Θα πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας στην αντίδραση βασικών τμημάτων των αγορών, όπως αυτή των ξένων πιστωτών των ΗΠΑ.

Εν τω μεταξύ για την πραγματική οικονομία το κόστος του χρήματος σχεδόν για όλους τους Αμερικανούς δανειζόμενους θα είναι υψηλότερο. Τα ζωώδη ένστικτα, που ήδη ξύπνησαν κατά τη συζήτηση για την αύξηση του ορίου δανεισμού των ΗΠΑ, θα ενταθούν και πάλι, προκαλώντας νέους πονοκεφάλους για τη γενιά των επενδύσεων και της απασχόλησης.

Δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι έχοντας υποβαθμίσει τις ΗΠΑ η S&P δεν θα προβεί σε παρόμοια κίνηση τουλάχιστον για μία ακόμη οικονομία που ανήκει στο κλαμπ των χωρών που προς το παρόν απολαμβάνουν αξιολόγηση τριπλού «Α». Εάν, επί παραδείγματι, ακολουθήσει υποβάθμιση και της Γαλλίας, τότε θα υπάρξουν νέα προβλήματα στις ήδη ευάλωτες προσπάθειες της Ευρώπης να στηρίξει τις χώρες της περιφέρειας.

Ο μελλοντικός ρόλος των οίκων αξιολόγησης επίσης θα τεθεί στο στόχαστρο, φέρνοντας στο προσκήνιο το μείζον θέμα του ποιος αξιολογεί αυτούς τους οίκους. Η κίνηση της S&P πιθανότατα θα ενώσει τις κυβερνήσεις των ΗΠΑ και της Ευρώπης σε μία προσπάθεια να αντιμετωπίσουν τη μονοπωλιακή ισχύ των οίκων αξιολόγησης και την επιρροή τους στη λειτουργία των αγορών.

Παράλληλα οι επενδυτές θα αναγκαστούν να κάνουν κάτι που θα έπρεπε να έχουν κάνει εδώ και χρόνια: να πραγματοποιούν τις δικές τους αξιολογήσεις αντί να στηρίζονται στις εκτιμήσεις άλλων.

Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός πως θα υπάρξουν αβεβαιότητες ως προς τον συστημικό αντίκτυπο αυτής της αλλαγής.

Δεδομένου ότι οι ΗΠΑ καταλαμβάνουν τον πυρήνα του παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος, η υποβάθμιση της Παρασκευής θα εξανεμίσει, με την πάροδο του χρόνου, τη θέση των στοιχείων που είχαν προσφέρει στο διεθνές σύστημα (από το δολάριο, που θεωρείται το κυρίαρχο νόμισμα συναλλαγματικών αποθεμάτων διεθνώς, μέχρι τις αμερικανικές κεφαλαιαγορές, που θεωρούνται από τις άλλες χώρες η καλύτερη τοποθέτηση των αποταμιεύσεών τους).

Οι εξελίξεις αυτές θα αποδυναμώνουν την αποτελεσματικότητα των ΗΠΑ ως παγκόσμιου πυλώνα, επιταχύνοντας την ασταθή μετάβαση προς ένα πολυπολικό σύστημα και εντείνοντας τον κίνδυνο οικονομικού κατακερματισμού.

Οι παράγοντες αυτοί θα εξελιχθούν σε βάθος χρόνου και ενδεχομένως όχι με απολύτως γραμμικό τρόπο. Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι ότι καμία χώρα δεν μπορεί και δεν θέλει να αντικαταστήσει τις ΗΠΑ στον πυρήνα του παγκόσμιου συστήματος. Κατά συνέπεια, εκτός από τη γενική εκτίμηση για αύξηση του premium κινδύνου και για αστάθεια, δύσκολα μπορεί να προβλέψει κάποιος πώς θα αντιδράσει το διεθνές σύστημα. Θα οδηγηθούμε, άραγε, σε μία νέα τάξη πραγμάτων, όπου η πιο σημαντική οικονομία θα έχει αξιολόγηση «ΑΑ+» ή θα έχουμε περισσότερες δομικές αλλαγές;

Παρ' όλα αυτά, υπάρχει και μία θετική προοπτική, και μάλιστα αρκετά σημαντική: η υποβάθμιση των ΗΠΑ ίσως αφυπνίσει τον πολιτικό κόσμο της χώρας. Το μήνυμα για την αποδυνάμωση της αμερικανικής οικονομίας και της διεθνούς θέσης των ΗΠΑ είναι απολύτως σαφές και ηχηρό. Παράλληλα, καθιστά απολύτως επείγουσα την ανάγκη για νέες πρωτοβουλίες με καλύτερη οικονομική πολιτική και πιο συγκροτημένη διακυβέρνηση.

Βεβαίως, υπάρχει ο κίνδυνος οι πολιτικές παρατάξεις να χρησιμοποιήσουν την κίνηση της S&P ως δικαίωση των πολιτικών τους. Οι δημοκρατικοί θα υποστηρίξουν ότι το πρόσφατο πολιτικό σαμποτάζ των ρεπουμπλικανών οδήγησε στην υποβάθμιση, ενώ οι ρεπουμπλικανοί θα υποστηρίξουν ότι βρισκόμαστε εδώ εξαιτίας των αλόγιστων κρατικών δαπανών από τους δημοκρατικούς.

Για το μέλλον της χώρας και της διεθνούς οικονομίας και τα δύο κόμματα θα πρέπει να αντισταθούν στη ροπή για αντιπαράθεση. Αντιθέτως, θα πρέπει να αδράξουν την ευκαιρία και αυτήν τη νέα «Στιγμή Σπούτνικ» – το εμφανές σοκ στην εθνική ψυχολογία που μπορεί να ενώσει τους Αμερικανούς προς ένα κοινό όραμα και έναν κοινό στόχο, ακριβώς όπως έγινε όταν εκτοξεύθηκε ο ρωσικός Σπούτνικ. Ο κοινός στόχος θα είναι η επανατοποθέτηση των ΗΠΑ σε τροχιά υψηλής ανάπτυξης, δημιουργίας θέσεων απασχόλησης και δημοσιονομικής σταθερότητας.