Από τους Financial Times (via Euro2day)
Του Frank Partnoy*
Πόσοι άνθρωποι χρειάζονται τελικά για να λειτουργήσει μία σύγχρονη τράπεζα και πόσο υψηλά θα έπρεπε να τελεί υπό διαπραγμάτευση μία τραπεζική μετοχή; Οι μαζικές απολύσεις που ανακοινώθηκαν πρόσφατα, αλλά και η κάθετη πτώση στις μετοχές του τραπεζικού κλάδου, υποδεικνύουν ότι η απάντηση και στα δύο ερωτήματα μπορεί να είναι πολύ μικρότερη από όσο πιστεύουμε.
Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά. Μέχρι το μέσο της συνεδρίασης της Τετάρτης, οι μετοχές της Barclays και της Credit Suisse – και οι δύο τράπεζες ανακοίνωσαν απολύσεις την προηγούμενη εβδομάδα – κατέγραφαν μηνιαία πτώση 20%. Η μετοχή της HSBC – η οποία προχωρά σε περικοπές 30.000 θέσεων εργασίας, που αντιστοιχεί στο 10% του εργατικού της δυναμικού – έχει υποχωρήσει κατά 17%. Η μετοχή της Lloyds – που προχωρά σε 15.000 απολύσεις – έχει μειωθεί εξίσου.
Άλλοι χρηματοοικονομικοί οργανισμοί, όπως η Goldman Sachs και η UBS έχουν επίσης ανακοινώσει μαζικές απολύσεις και πλήττονται από διψήφια ποσοστά υποχώρησης των μετοχών τους. Υπάρχει επίσης και η περίπτωση των Bank of America και Citigroup: οι δύο τράπεζες που αυτή την εβδομάδα δέχθηκαν τις πιο έντονες πιέσεις από τους επενδυτές και που αθροιστικά, απασχολούν περισσότερους από 500.000 ανθρώπους.
Συνήθως οι περικοπές θέσεων εργασίας λαμβάνουν θετική αποδοχή από τους επενδυτές, καθώς μειώνουν το κόστος λειτουργίας Αυτές οι απολύσεις όμως, οδηγούν εργαζόμενους και επενδυτές σε ένα σπιράλ θανάτου: οι απολύσεις είναι σαφώς μία δυσμενής είδηση για τους εργαζόμενους των τραπεζών, αλλά αποδεικνύονται σε ακόμη δυσμενέστερη είδηση για τους επενδυτές οδηγώντας σε πτώση των μετοχών, σε νέες πιέσεις στις διοικήσεις των τραπεζών κατά συνέπεια σε νέες απολύσεις κ.ο.κ.
Οι αναλυτές του τραπεζικού κλάδου επισημαίνουν διάφορους παράγοντες που συμβάλουν στην πτωτική πορεία των μετοχών, όπως η έκθεσή τους στο κόστος αποζημιώσεων, η επιδείνωση της επενδυτικής και καταναλωτικής εμπιστοσύνης και η επιβράδυνση της οικονομίας. Υπάρχει όμως, ένας κυρίαρχος παράγοντας, που επίσης εξηγεί και την τάση για περικοπές θέσεων εργασίας: οι τράπεζες γίνονται ολοένα και λιγότερο σημαντικές.
Από θεωρητικής άποψης, ο ρόλος των τραπεζών στην οικονομία είναι περιορισμένος. Ιστορικά αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα σε πιστωτές και οφειλέτες. Το μεγαλύτερο μέρος των τραπεζικών λειτουργιών – δανεισμός, ανάληψη ασφαλιστικών κινδύνων, πωλήσεις, συγχωνεύσεις, trading και διαχείριση κεφαλαίων – περιστρέφεται γύρω από την κατανομή των κεφαλαίων.
Με την πάροδο του χρόνου, όμως, οι τράπεζες επεκτάθηκαν σε πιο επικίνδυνες και πολύπλοκες δραστηριότητες - όπως δομημένους τίτλους, trading παραγώγων και αρμπιτράζ ρυθμίσεων – οι οποίες συμβάλουν σε κατανομή των κεφαλαίων με πιο στρεβλό τρόπο. Ακόμη κι έτσι όμως, πρόκειται για κατανομή κεφαλαίου. Είτε μας αρέσει είτε όχι, αυτή είναι η βασική δραστηριότητα των τραπεζών.
Στο μέλλον, η τεχνολογική πρόοδος και το διαδίκτυο θα οδηγήσει σε μείωση του αριθμού των εργαζομένων που θα χρειάζονται για την κατανομή των κεφαλαίων, όπως έγινε και σε άλλους κλάδους. Ο αριθμός των εργαζομένων θα παίζει επίσης μικρότερο ρόλο στην σύναψη συμφωνιών και στο trading, με τον ίδιο τρόπο που έγινε για άλλες δραστηριότητες, όπως τα αεροπορικά ταξίδια και τις καταναλωτικές αγορές.
Η μείωση του εργατικού δυναμικού της HSBC είναι τόσο δραματική, επειδή η διοίκησή της είδε τον τρόπο που λειτουργούν οι εταιρείες του τεχνολογικού κλάδου και συνειδητοποίησε πως η τράπεζα μοιάζει πλέον με δεινόσαυρο που είτε πρέπει να χάσει βάρος είτε θα εξαφανιστεί.
Ας δούμε τις διαφορές του εργατικού δυναμικού ανάμεσα στις τράπεζες και τις εταιρίες τεχνολογικού κλάδου: Η HSBC και η Google σαφώς έχουν ουσιώδεις διαφορές, αλλά και οι δύο εταιρίες επικεντρώνονται στην καινοτομία και την παροχή υπηρεσιών, ενώ έχουν επίσης σχεδόν ισάξια χρηματιστηριακή αξία. Το εντυπωσιακό όμως, είναι πως η Google δημιουργεί αυτά τα νούμερα με λιγότερους από 30.000 εργαζομένους, όσους απολύει τώρα η HSBC.
Το Facebook και οι όμοιοί του, επίσης προσφέρουν υπηρεσίες διανομής – όπως οι τράπεζες – μόνο που διανέμουν περιεχόμενο αντί για κεφάλαια. Τόσο οι ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης όσο και οι τράπεζες διανέμουν πληροφορίες: στην μία περίπτωση πρόκειται για προσωπικά δεδομένα στην άλλη για χρήματα. Όπως όμως, συμβαίνει και με την Google, έτσι και σε αυτή την περίπτωση, τα νούμερα στο εργατικό δυναμικό διαφέρουν πολύ. Η μετοχή του Facebook βρίσκεται σε υψηλότερα επίπεδα από τις μετοχές πολλών τραπεζών ενώ απασχολεί μόλις 2.000 υπαλλήλους.
Ας δούμε την εξής θεωρητική υπόθεση: Εάν όλες οι τράπεζες είχαν καταρρεύσει κατά την χρηματοοικονομική κρίση του 2007-2008 και οι αρχές έδιναν την άδεια στην Apple, το Facebook, την Google και την Microsoft να αναλάβουν τις λειτουργίες κατανομής κεφαλαίων. Πόσο διαφορετική θα ήταν η κατάσταση;
Είναι σαφές ότι αυτού του τύπου οι νεο-τράπεζες θα προσλάμβαναν τους καλύτερους δανειστές, trader, αναλυτές και συμβούλους… τους ανθρώπους που έχουν την καλύτερη σχέση και γνώση των θεσμών που σχετίζονται με την ζήτηση ή την προσφορά κεφαλαίων. Το ερώτημα είναι εάν θα τους προσλάμβαναν όλους. Έστω τους μισούς; Πόσοι άνθρωποι πραγματικά χρειάζονται για να λειτουργήσει μία τράπεζα; Τα hedge funds αναλαμβάνουν παραδοσιακές τραπεζικές δραστηριότητες με ένα κλάσμα των εργαζομένων που απασχολούν οι τράπεζες.
Για να έχουμε απαντήσεις στα παραπάνω θα πρέπει να αναρωτηθούμε το εξής: Ποιο συμφέρον επιδιώκει μία επιχείρηση; Για τις περισσότερες εταιρείες η απάντηση είναι το συμφέρον των μετόχων. Για τις τράπεζες όμως, φαίνεται πως η απάντηση βρίσκεται στο συμφέρον των εργαζομένων.
Στο μέλλον, οι τράπεζες θα αντιμετωπίσουν πιέσεις και από τους δύο. Θα καταλαμβάνουν ένα μικρότερο μέρος της οικονομίας και θα είναι λιγότερο κερδοφόρες. Σε μία δεκαετία, θα υπάρχουν λιγότεροι επαγγελματίες που θα ασχολούνται με την Wall Street από ότι σήμερα. Καθώς οι τράπεζες επιστρέφουν στον πιο περιορισμένο αρχικό τους ρόλο της κατανομής κεφαλαίων, θα κληθούν να απαντήσουν σε δύσκολα διλήμματα ως προς το ποιον να ευνοήσουν: τους μετόχους ή τους εργαζόμενους;
Η πρόσφατη αναταραχή που διαπιστώνεται στον τραπεζικό κλάδο υποδεικνύει την βαθιά ειρωνεία: αν και οι τράπεζες θα έπρεπε να είναι πρότυπα του καπιταλισμού, κατά τις δύο τελευταίες δεκαετίες οι τραπεζικοί υπάλληλοι σταθερά κερδίζουν την μάχη ενάντια στα μετοχικά κεφάλαια.
Τα μεγαλύτερα οφέλη από την επέκταση των τραπεζών, τα αποκόμισαν οι τραπεζικοί υπάλληλοι. Όπως ακριβώς οι επαγγελματίες αθλητές λαμβάνουν αστρονομικές αμοιβές αφήνοντας τους ιδιοκτήτες των ομάδων με πενιχρά κέρδη, αν όχι ζημίες. Οι ιδιοκτήτες ομάδων δέχονται αυτή την μεταχείριση σε αντάλλαγμα για την αίγλη που αποκομίζουν.
Η επένδυση σε μία τράπεζα, όμως, δεν είναι τόσο διασκεδαστική και οι μέτοχοί τους στο μέλλον θα προσανατολιστούν σε λιγότερα παιχνίδια με ακόμη λιγότερους παίκτες.
*Ο Frank Partnoy είναι καθηγητής Νομικής στο πανεπιστήμιο του San Diego
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου