Δίχως προσχήματα

Από την Αυγή (Το σκίτσο της Έφης Ξένου έχει δημοσιευθεί στο Βήμα)

Του Γιώργου Κοροπούλη

Γενικά, δεν μου αρέσει να καταγγέλλω, ν' αγανακτώ δημοσίως και να κουνάω το δάχτυλο εξηγώντας τι έπρεπε να κάνει ο τάδε ή ο δείνα. Άλλωστε όλα όσα ενδεχομένως θα υπενθύμιζα στους 32 διανοουμένους που απηύθυναν, προ ημερών, «σε όλες τις πολιτικές δυνάμεις του τόπου, σε όποια θέση κι αν βρίσκονται», δραματική έκκληση «να τολμήσουν», τα ξέρουν πολύ καλά.


Κι εγώ ξέρω, με τη σειρά μου, γιατί είναι παγκοίνως γνωστό, ότι υπάρχουν και διανοούμενοι που φυτρώνουν εκεί ακριβώς που τους έσπειραν: ο ορισμός που έδινε στον διανοούμενο ο Σαρτρ («ο διανοούμενος είναι κάποιος που φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν») δεν ήταν γενικής ισχύος ποτέ. Οπότε κανείς δεν μπορεί να εκπλήξει κανέναν. Το πολύ - πολύ να παρατηρήσουμε ότι ο πυρήνας των 32 είναι, όπως γράφτηκε κιόλας, «οργανικοί διανοούμενοι του συγκροτήματος Λαμπράκη και του Μεγάρου Μουσικής».


Αλλά και η παρατήρηση αυτή είναι σαν να τυπώνεις με bold τις υπογραφές: εφόσον δεν έχουμε μνήμη χρυσόψαρου, υπογραμμίζει το αυτονόητο απλώς. Θα πέφταμε απ' τα σύννεφα αν υπέγραφαν ο Αντόρνο και ο Χορκχάιμερ, δεν νομίζω όμως ότι οι 32 τολμηροί διανοούμενοι εγκατέλειψαν αιφνιδίως την Κριτική Θεωρία.

Της Κικής Δημουλά το ακόντιο ακόμη πετά από το 2004 σαν σε ποίημα του Βαλερί, για τον Σαββόπουλο έγραφα προ τριών εβδομάδων ξανά, και δεν θέλω να αναφέρω άλλα ονόματα... Εξού και δεν εντυπωσιάζει η απόλυτη έλλειψη αυτοκριτικής. Κανείς απ' αυτούς δεν έβαλε το χεράκι του για «την καταστροφή της χώρας», εννοείται αυτό.

Η δημόσια αίγλη δημιουργεί ένα περίβλημα ναρκισσισμού άτρωτο σε έξωθεν προσβολές, που όμως κατατρώει τα ενδότερα. Συμπίπτεις με τη χώρα, εννοείται κι αυτό, αφού η χώρα πρέπει να συμπέσει, μέσω εσού, με την τηλεοπτική εικόνα της. Και ο ορισμός της καταστροφής τροποποιείται, όπως και ο ορισμός του διανοουμένου, αναλόγως...

Αποτέλεσμα αυτής της διεργασίας είναι η εγκατάλειψη κάθε προσχήματος. Συγγραφείς ολκής, στοχαστές επιδέξιοι και προπάντων έμπειροι στη διαχείριση της δημόσιας εικόνας τους, οι 32 αγωνιούντες διανοούμενοι δεν σκέφτηκαν καν, για τα μάτια του κόσμου, να εμπλουτίσουν κάπως την αγωνία τους.

Όπως γνωρίζουν οι παπάδες και οι πολιτευτές, ένα λογάκι για τα βάσανα του κόσμου, μια νότα κριτικής προς τ' αφεντικά, δεν κοστίζουν και τίποτα δα! Κι όμως αυτό το λογάκι, αυτή η νότα, δεν βρέθηκαν. Εντυπωσιακό, μια και έτσι απαξιώνεται το εμπόρευμα: ένας διανοούμενος που δεν είναι «ευαίσθητος», που δεν υποστηρίζει μεν αλλά «κριτικά» και «υπεύθυνα», τι θα πουλήσει εφεξής;

Ξέρω ότι κάποιοι από τους υπογράφοντες διαθέτουν επαρκή αίσθηση του χιούμορ ώστε να μην υπογράψουν αυτή την αθλιότητα έστω και για λόγους αισθητικής (Δραματική έκκληση να μην παρεκκλίνουμε από την πορεία προς τη γενική αποπτώχευση! Νέο είδος λογοτεχνίας είναι αυτό;) κι άλλοι θα έκαναν τα πάντα για να μη στρέψουν τα νώτα τους στο «κοινό»...

Τι διάολο συμβαίνει λοιπόν; Πρέπει να υποθέσω ότι το νομοσχέδιο «Tολμήστε» πέρασε με τη διαδικασία του κατεπείγοντος. Ότι δηλαδή τα ψέματα τέλειωσαν: όποιος θέλει να αναπαραγάγει τον κυνικό, συνθλιπτικό κυρίαρχο λόγο, πρέπει και ο ίδιος να συνθλιβεί από έναν δίχως ψιμύθια, άνευ όρων, πρωτοφανέρωτο κυνισμό, που αγγίζει τα όρια πώρωσης.

Έχω υποστηρίξει και άλλοτε ότι ο κλόουν αποτέλεσε έμμονη ιδέα του μοντερνισμού την εποχή ακριβώς που εκκολαπτόταν ο φασισμός επειδή οι κατεξοχήν ευπαθείς διαισθάνονταν ότι στο άκρο του φάσματος θα ήταν αναπόφευκτη πλέον μια σύντηξη.

Ο Χίτλερ κι ο Χίνκελ πάνε να συμπέσουν ήδη, το βλέπουμε, και η βάση του αντιφατικού, ανησυχητικού σε κάποιες εκφάνσεις του, που ελπίζω να μην κυριαρχήσουν εντέλει, αλλά λαϊκότατου κι ενστικτώδους σαριβαρί που εκτυλίσσεται ήδη με προπηλακισμούς και κυνηγητά είναι αυτή ακριβώς η απροκάλυπτη σύμπτωση.

Κατ' αναλογίαν, αν πρέπει να παίξεις τον δημόσιο ρόλο σου, απαιτείται να αυτογελοιοποιείσαι κάνοντας δραματικές εκκλήσεις. Δεν παίζεται αλλιώς. Και ίσως καταλήγεις να τα πιστεύεις αυτά που λες, γιατί η γελοιοποίηση δεν αντέχεται. Είναι θλιβερό. Και το πιο πιθανό για κάποιους από τους 32.

Οι άλλοι μάλλον τα πίστευαν έτσι κι αλλιώς κι απλώς επιλύουν ξανά, με τον καινούργιο κι αρμόζοντα τρόπο ένα οξύτατο θέμα επιβίωσης. Αν η κοινωνία βυθίζεται, δεν έχει νόημα πια να παίζεις τη συνείδησή της. Εδώ όλοι μετριόμαστε και το βασικό, όπως στις πιο ζοφερές σελίδες του Χομπς, είναι να μη σε φάει και σένα η μαρμάγκα.