Η απρόβλεπτη δυναμική των αγανακτισμένων

Από το Βλέμμα

Του Νίκου Ξυδάκη

Οι έρευνες της Public Issue, με το πολιτικό βαρόμετρο Ιουνίου και για τις κοινωνικές συμπεριφορές του πλήθους των Αγανακτισμένων, αποτυπώνει ό,τι συμβαίνει στην Ελλάδα τους τελευταίους μήνες: μια τεκτονική αλλαγή. Η πλειονότης του πλήθους απομακρύνεται ταχύτατα από τα δύο μεγάλα κόμματα που κυβέρνησαν τα τελευταία 37 χρόνια, χωρίς να τοποθετείται σε κάποιο άλλο σχήμα. 



Το ΠΑΣΟΚ καταρρέει, επιστρέφει σε ποσοστά της δεκαετίας του 1970, ενώ η Ν.Δ., βαριά λαβωμένη από την περίοδο 2004-9, δεν καταφέρνει να προβάλει ως πειστική εναλλακτική.

Είναι πλέον σαφές ότι ήδη με τις πρώτες εκλογές, όποτε αυτές συμβούν, οι μισοί βουλευτές του ΠΑΣΟΚ θα εξαφανιστούν. Με δεδομένο μάλιστα το ισχυρό ενδεχόμενο να επαναληφθούν οι εκλογές, ο καταποντισμός του παρόντος πολιτικού προσωπικού είναι βέβαιος. Η πολιτική δυναμική βαίνει απρόβλεπτη, προς την αποδόμηση· διαμορφώνεται πλέον όχι με βάση την πελατειακή σχέση, που καταρρέει, όχι με προσδοκίες επιδιορθωτικής διαχείρισης ούτε με ιδεολογικούς χαρακτήρες· η πολιτική δυναμική διαμορφώνεται από την άμυνα του πλήθους έναντι της καταστροφής του.

Ο ιστορικά καινοφανής παράγων είναι ακριβώς η κινητοποίηση του πλήθους των Αγανακτισμένων στις πλατείες. Οι κινητοποιήσεις αυτές έχουν παλλαϊκό χαρακτήρα, δεν χειραγωγούνται κομματικά, τυγχάνουν ευρύτατης αποδοχής, συγκεντρώνουν πλειοψηφικά τις παραγωγικές ηλικίες 35-54, δεν προβλέπεται να καμφθούν εύκολα.

Το σημαντικότερο: Το πλήθος κινητοποιείται όχι με ιδεολογικά ή αμιγώς πολιτικά κίνητρα, αλλά με κίνητρο την υλική και κοινωνική επιβίωσή του. Αυτή η διπλή διαπίστωση, της απαισιοδοξίας για το μέλλον και της αυθόρμητης αντίδρασης, μαζί με την απομάκρυνση από τον παραδοσιακό διπολισμό της Μεταπολίτευσης, καταγράφεται σαφώς στις δύο έρευνες (εδώ και εδώ).

Ο πάνδημος, διαταξικός, διακομματικός χαρακτήρας του πλήθους ίσως είναι πρωτοφανής στην πολιτική ιστορία της μεταπολεμικής Ελλάδας. Ακριβώς διότι για πρώτη φορά απειλείται τόσο βίαια με υλική και πολιτική υποβάθμιση το κοινωνικό οικοδόμημα, αποτελούμενο σε συντριπτική πλειονότητα από μικροαστικά και μεσαία στρώματα, μικροϊδιοκτήτες, επιτηδευματίες, μικροεπιχειρηματίες, περίπου ό,τι αποκάλεσε ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς «πολυσθενή υποκείμενα» («Κράτος, κοινωνία, εργασία στη μεταπολεμική Ελλάδα», 1987).

Το πλήθος των Αγανακτισμένων, όπως και να αυτοαναγνωρίζεται σήμερα, είναι βέβαιο ότι γενεαλογείται από τη φουσκοθαλασσιά των λαϊκών στρωμάτων του 1960 που διεκδικούσαν θέση στον ήλιο, και από τη μικροαστική θάλασσα του 1974-81, στην οποία απευθύνθηκε ο Ανδρέας Παπανδρέου – η θάλασσα των «μη προνομιούχων» που αξίωσαν μικροπρονόμια.

Τα προνόμια ήσαν βεβαίως πελατειακά δοσίματα, αλλά όχι μόνον αυτά: ήταν και ένα στοιχειώδες κράτος πρόνοιας, ίσες ευκαιρίες, κοινωνική άνοδος μέσω σπουδών ή επιχειρηματικότητας, τα μπάνια του λαού. Όλα τούτα τώρα επανατίθενται σε μηδενική βάση, απειλώντας το πλήθος με βίαιη επαναφορά στην υλική - κοινωνική συνθήκη του 1960. Εξ ου και η οργή του διαψευσμένου πλήθους κατά του συνόλου της πολιτικής τάξης της Μεταπολίτευσης.