Αυτό το... πακέτο ποιος θα το πάρει;

Από topontiki.gr

Του Σταύρου Χριστακόπουλου

Η μεγάλη υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας του Ελληνικού Δημοσίου από τη Moody's τη Δευτέρα – και η κατά τι μικρότερη των ελληνικών τραπεζών στη συνέχεια – οδήγησε στην αλματώδη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της Ελλάδας και, επιπλέον, έβαλε στο τραπέζι, ελάχιστα εικοσιτετράωρα πριν από την αυριανή εμβόλιμη ευρωσύνοδο κορυφής, το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, το οποίο έτσι ή αλλιώς είναι η «βαριά» ατζέντα για την Ελλάδα.

Ο οίκος αξιολόγησης στην έκθεσή του, εκφράζοντας όπως πάντα τη θέληση των «αγορών», έβαλε ευθέως θέμα αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους πριν από το 2013 και τη λήξη του Μνημονίου. Και μάλιστα ενώ η Γερμανία ήδη από το φθινόπωρο θέλει τον μελλοντικό ευρωπαϊκό μηχανισμό αντιμετώπισης κρίσεων ως μηχανισμό ελεγχόμενων χρεοκοπιών, ο οποίος προχωρεί ταχύτατα.

Στο ίδιο πνεύμα παρενέβη πάλι ο... Σόρος, ο οποίος είπε χθες ότι οι «αγορές» δεν θα δώσουν στις κυβερνήσεις της ευρωζώνης κι άλλο περιθώριο αναβολής στην αναδιάρθρωση χρέους των πιο αδύναμων μελών της – κυρίως της Ιρλανδίας και της Ελλάδας – όσο κι αν υπάρχει ανησυχία για τις ζημιές που θα υποστούν οι τράπεζές τους. Συγκρατήστε δε το σημείο της παρέμβασής του που λέει ότι «με το να επιμένουν ότι το παρόν χρέος είναι ιερό και απαραβίαστο, δημιουργούν μια Ευρώπη δύο ταχυτήτων».

Μεταξύ σφύρας και άκμονος

Την ίδια ώρα ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου, με την ομιλία του το βράδυ της Τρίτης, μετά τις συναντήσεις με τους πολιτικούς αρχηγούς, έκανε λόγο για την ύπαρξη διαπραγμάτευσης στο θέμα των «όρων εξυπηρέτησης του χρέους» και του μελλοντικού ευρωμηχανισμού παραπέμποντας κι αυτός, εμμέσως πλην σαφώς, στην αναδιάρθρωση και συνδέοντας εντέχνως το ελληνικό ζήτημα με τη διεκδίκηση της «λύσης - πακέτου» που ζητούν και οι «αγορές» από την Ε.Ε.

Έχοντας ελάχιστες αντιστάσεις στο εσωτερικό – αφού στην πλειονότητά τους τα ελληνικά κόμματα έχουν ήδη αποδεχθεί και... διεκδικούν μια μορφή αναδιάρθρωσης – «παίζει» με την ασάφεια της δικής του στρατηγικής ελπίζοντας σε έκβαση των δύο επόμενων συνόδων κορυφής που θα του επιτρέψει τουλάχιστον μια επικοινωνιακή διαχείριση το επόμενο διάστημα.

Όμως η ελληνική οικονομία καταρρέει πλήρως (σελ. 50-51 της σημερινής έκδοσης του «Π») σε όλα τα επίπεδα, με όλο και χειρότερες συνέπειες για την ελληνική κοινωνία, κάτι που σημαίνει ότι το περιθώριο διαπραγμάτευσης εκ μέρους της ελληνικής κυβέρνησης είναι σχεδόν μηδαμινό.

Στο ευρωπαϊκό επίπεδο, και η Πορτογαλία – μετά την Ιρλανδία – βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας και της υπαγωγής στον μηχανισμό στήριξης της ευρωζώνης. Το ζητούμενο λοιπόν για τις αγορές, την ευρωζώνη, τη Γερμανία, το ΔΝΤ και τις ΗΠΑ είναι πώς θα μοιραστεί το κόστος από τις αλλεπάλληλες χρεοκοπίες και όχι αν αυτές θα υπάρξουν.

1. Η Μέρκελ, επιζητώντας μια «λύση - πακέτο», ζητάει να πληρώσουν μεγάλο μέρος της ζημιάς οι ιδιώτες πιστωτές και να απαλλαγεί η ίδια από όσο το δυνατόν μεγαλύτερο βάρος στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού ελεγχόμενων πτωχεύσεων.

2. Οι αγορές, επιζητώντας κι αυτές μια «λύση - πακέτο», πιέζουν προκειμένου, στο πλαίσιο του νέου μηχανισμού, οι χρεοκοπίες να αφήσουν κατά το δυνατόν αλώβητους τους ιδιώτες επενδυτές και τις τράπεζες.

3. Στο παιχνίδι αυτό μπήκε και ο Ομπάμα πιέζοντας τη Μέρκελ με την αποστολή στη Γερμανία του υπουργού Οικονομικών των ΗΠΑ Τίμοθι Γκάιτνερ. Στην Ελλάδα αυτό ερμηνεύτηκε κυρίως ως στήριξη στην Ελλάδα και την Ιρλανδία – τη σχετική ανάλυση θα δείτε στη σελ. 9. Ωστόσο μια άλλη εκτίμηση λέει πως ο Γκάιτνερ ενδιαφέρεται κυρίως για τον αυστηρό καθορισμό των... υγειονομικών ζωνών προστασίας που θα εμποδίσουν τις ανεξέλεγκτες χρεοκοπίες και την υποτίμηση του ευρώ εις βάρος της αμερικανικής και της παγκόσμιας οικονομίας.

4. Στο πλαίσιο της «λύσης - πακέτου» η Γερμανία αντιμετωπίζει και ευρωπαϊκές πιέσεις, κυρίως από την ΕΚΤ και την Κομισιόν, ώστε να καταλήξει σε έναν «ευέλικτο» μηχανισμό διάσωσης των προβληματικών χωρών της ευρωζώνης συνοδευόμενο από «στήριξη» των αδύναμων χωρών.

5. Σε όλο αυτό το παιχνίδι υπάρχει η ελληνική κυβέρνηση, η οποία δημοσίως ζητάει κι αυτή μια «λύση - πακέτο», χωρίς όμως να ξεκαθαρίζει πλήρως τη θέση της. Και γιατί να το κάνει, αφού κανείς στο εσωτερικό δεν την πιέζει...

Έτσι η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ σφύρας και άκμονος σε ένα παιχνίδι για πολύ ικανούς παίκτες.

Η Γερμανία στο επίκεντρο

Στις επόμενες δύο συνόδους κορυφής τον κεντρικό ρόλο θα έχει φυσικά η Γερμανία. Έτσι, εν όψει της αυριανής έκτακτης συνόδου κορυφής, εντείνονται οι κάθε είδους πιέσεις προς τη Μέρκελ.

1. Κατ’ αρχάς έχουμε τις πιέσεις, κυρίως στο εσωτερικό της, ώστε να μην ενδώσει στο αίτημα για ευέλικτο μηχανισμό διάσωσης των προβληματικών χωρών. Πρώτα είχαμε την κεντρική τράπεζα της Γερμανίας (Bundesbank), την ομάδα των 200 οικονομολόγων και τις Κοινοβουλευτικές Ομάδες των συγκυβερνώντων Χριστιανοδημοκρατών (CDU/CSU) και Φιλελευθέρων (FDP). Τώρα προέκυψε το πανίσχυρο λόμπι των εργοδοτικών και επιχειρηματικών συνδέσμων της Γερμανίας.

Ο Σύνδεσμος Γερμανικών Βιομηχανιών (BDI), ο Σύνδεσμος Γερμανών Εργοδοτών (BDA), η Ένωση Βιομηχανικών και Εμπορικών Επιμελητηρίων (DIHK) και η Ένωση Γερμανικών Βιοτεχνιών (ZDH) τάσσονται κατά της έκδοσης «ευρωομολόγου», υποστηρίζοντας ότι ένα τέτοιο μέτρο θα καθιστούσε την Ε.Ε. «ένωση μεταφοράς κεφαλαίων» και θα οδηγούσε στην «κοινοτικοποίηση» των χρεών των προβληματικών χωρών. Οι στόχοι είναι συγκεκριμένοι: 

● Η συμμετοχή ιδιωτικών κεφαλαίων στο κόστος διάσωσης χωρών σε περιπτώσεις αναδιάρθρωσης.

● Οι επενδυτές σε κρατικά ομόλογα να επωμίζονται τα βάρη στις κρίσεις και όχι οι φορολογούμενοι – το ίδιο ακριβώς επιχείρημα επικαλείται και ο Σόρος.

● Να μην ενδώσει η Μέρκελ στις πιέσεις για «ευέλικτη» πολιτική αντιμετώπισης της κρίσης.

● Να μην διευρυνθεί το ταμείο σταθερότητας και να μην του εκχωρηθεί η αρμοδιότητα επαναγοράς του χρέους των προβληματικών χωρών.

2. Από την άλλη πλευρά έχουμε τις... αντίρροπες πιέσεις προς τη Γερμανία και τη Μέρκελ, ώστε τελικά ο μηχανισμός χρηματοπιστωτικής σταθερότητας να διαθέτει επαρκή κεφάλαια και ευελιξία ώστε να «συνδράμει» τις χώρες με κακή δημοσιονομική κατάσταση και μεγάλο χρέος. Με άλλα λόγια να εγγυηθούν οι πλούσιες χώρες της Ευρώπης, και κυρίως η Γερμανία, τα δάνεια των φτωχότερων και προβληματικών.

Στο πλαίσιο αυτό κινείται η Κομισιόν, η οποία, διά του προέδρου της Ζοζέ Μπαρόζο μίλησε για ανάγκη αύξησης των πόρων του ταμείου και μεγαλύτερη ευελιξία. Στο ίδιο πνεύμα τοποθετήθηκε και ο επίτροπος για την ανταγωνιστικότητα Όλι Ρεν.

Στην ίδια γραμμή κινείται και ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν Κλοντ Τρισέ, ο οποίος ζήτησε από τους Ευρωπαίους ηγέτες να κάνουν «οτιδήποτε για να διασφαλίσουν ότι οι χώρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα και οι τράπεζές τους έχουν τη χρηματοδότηση που χρειάζονται για να έχουν επιτυχία τα προγράμματά τους».

Εύθραυστες ισορροπίες

Η Ελλάδα, δεμένη σταθερά στο άρμα του ΔΝΤ και παρακολουθώντας τις διεκδικήσεις της Ιρλανδίας για «χαλάρωση» του δικού της Μνημονίου, θα ήθελε να παίξει με τις δυναμικές αντιθέσεις που αναπτύσσονται εν όψει των δύο συνόδων, αύριο και στις 25 του μηνός, ώστε να κερδίσει έστω μια επικοινωνιακή νίκη. Ουσιαστικά κέρδη, άλλωστε, δεν μπορεί να περιμένει με την παρούσα δημοσιονομική κατάσταση και το δυσθεώρητο χρέος. Είναι όμως εύκολο ακόμη κι αυτό το έλασσον;

Κατ' αρχάς η Μέρκελ – έχοντας στο πλευρό της τα βέτο της Ολλανδίας, της Αυστρίας, της Σλοβακίας και της Φινλανδίας έναντι της προοπτικής δανεισμού της Ελλάδας από τον υπάρχοντα μηχανισμό για επαναγορά ομολόγων – προσπαθεί να τηρήσει σκληρή στάση ώστε να μην δοθεί το μήνυμα της χαλάρωσης από καμιά χώρα στο πλαίσιο του υπό προώθηση από την ίδια Συμφώνου Ανταγωνιστικότητας.

Απέναντί της η Γερμανίδα καγκελάριος έχει την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, η οποία ζητάει μεν «ευελιξία» για τον νέο μηχανισμό χρηματοπιστωτικής στήριξης, αλλά μόνο για τις χώρες που μπορούν να δείξουν σαφή δείγματα δημοσιονομικής προόδου. Αυτό ακριβώς το ξεκαθάρισμα έκανε τις τελευταίες μέρες αξιωματούχος της.

Επίσης απέναντί της έχει την Κομισιόν, που επίσης διεκδικεί ευελιξία, στο πλαίσιο όμως του να αποφύγει μια ευρωπαϊκή... γερμανοκρατορία, η οποία θα ακύρωνε τον δικό της πολιτικό ρόλο. Ποιος διασφαλίζει όμως ότι, εάν η διαπραγμάτευση με τους Γερμανούς πάει κατ’ ευχήν και βρεθεί το modus vivendi, θα συνεχιστεί η ρητορική της κομισιόν περί «ευελιξίας»; Μάλλον το ακριβώς αντίθετο θα πρέπει να περιμένουμε.

Η Γερμανία έχει απέναντί της και τις ΗΠΑ, οι οποίες ζητούν κι αυτές «ευελιξία», αλλά ταυτόχρονα επιδιώκουν κυρίως την αποφυγή ανεξέλεγκτων χρεοκοπιών και αυστηρότητα στη διαχείριση των προβληματικών χωρών, ενώ στους στόχους τους περιλαμβάνεται και η Ευρώπη δύο ταχυτήτων ακόμη και στο επίπεδο των «δύο ευρώ».

Μόνο που οι διαφορές Γερμανίας και ΗΠΑ δεν φαίνεται να είναι τραγικές, αφού και την Ευρώπη δύο ταχυτήτων φαίνεται να έχουν στα σχέδιά τους οι Γερμανοί και τον μηχανισμό ελεγχόμενων χρεοκοπιών στήνουν στο «πνεύμα» του ΔΝΤ. Επομένως μπορεί το παιχνίδι της διαπραγμάτευσης να είναι σκληρό, αλλά τα περιθώρια σύγκλισης δεν είναι ανύπαρκτα. Συνεπώς όποιος πιστεύει ότι μπορεί να παίξει σκληρό παιχνίδι από τους «μικρούς» και προβληματικούς θα πρέπει να είναι πάρα πολύ προσεκτικός.

Οι αγορές πιέζουν

Το μείζον ζήτημα, λοιπόν, επί του οποίου εστιάζεται η σύγκρουση, είναι ποιος θα πληρώνει τον βαρκάρη κάθε φορά που μια αδύναμη χώρα θα μπαίνει στον «κουβά» της χρεοκοπίας και θα οδηγείται σιδηροδέσμια στην ελεγχόμενη πτώχευση. Εδώ τα πράγματα είναι ζόρικα και οι «αγορές» δείχνουν τα δόντια τους προς τη Γερμανία.

1. Κατ' αρχάς η υποβάθμιση τριών βαθμίδων από τη Moody’s εκτόξευσε στα ουράνια και τα επιτόκια δανεισμού της Ελλάδας και τα ασφάλιστρα κινδύνου έναντι χρεοκοπίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι:

● Το τριετές ελληνικό ομόλογο κινήθηκε χθες σε νέο ιστορικά υψηλό επιτοκιακό επίπεδο ξεπερνώντας ακόμη και το 17,5%, ενώ και το επιτόκιο του δεκαετούς άγγιξε το 12,5%. 

● Καθώς τα επιτόκια αυξάνονται κατά πολύ στις μικρές διάρκειες των ελληνικών ομολόγων, προφανώς οι «αγορές» έχουν προεξοφλήσει τη σύντομη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους. Μήπως, όταν δούμε εκτίναξη σε ακόμη μικρότερες διάρκειες, σημάνει και το τέλος του παιχνιδιού;

● Τα ασφάλιστρα κινδύνου (CDS) κινούνται τώρα πάνω από τις 1.000 μονάδες βάσης και πολλοί αναλυτές της δίνουν πιθανότητες πτώχευσης τα επόμενα χρόνια κοντά στο 50%.

2. Η Πορτογαλία πούλησε χθες διετή ομόλογα με επιτόκιο 5,993%. Πραγματική πανωλεθρία, η οποία, συνδυαζόμενη με το 7,7% στα δεκαετή ομολόγά της (υψηλό επίπεδο δεκαπενταετίας), τη φέρνει μόλις μια ανάσα από τον μηχανισμό «στήριξης». Μοιάζει να βρίσκεται στο έλεος των «αγορών» και να αποτελεί ιδανικό χαρτί πίεσης προς τη Μέρκελ. Μένει να δούμε τη δική της αντίδραση.

3. Από τη λίστα των πιέσεων δεν λείπει ούτε η Ιταλία, η οποία, με επιτόκιο του δεκαετούς ομολόγου της στο 5% χθες, φαίνεται ότι έχει μπει σε φάση αμφισβήτησης και αποτελεί ένα ακόμη όπλο στα χέρια των «αγορών».

Όλες οι πιέσεις προς τη Γερμανία λοιπόν βρίσκονται σε εξέλιξη και το ερώτημα είναι αν η Μέρκελ και η χώρα της μπορούν να αντέξουν.

● Από τη μια πλευρά η πίεση για να υποχωρήσει και να γίνει πιο «διαλλακτική» έναντι των διεθνών πιστωτών είναι ισχυρότατη.

● Από την άλλη όμως η Γερμανία γνωρίζει ότι, μόλις κάνει την πρώτη υποχώρηση, η πίεση θα αυξηθεί αντί να χαλαρώσει – τρώγοντας έρχεται η όρεξη άλλωστε.

Το ερώτημα λοιπόν αφορά τις αντοχές της.

ΥΓ.: Το μέγεθος του παιχνιδιού με επίκεντρο την ευρωζώνη θα δοκιμάσει τις αντοχές της πολύ σκληρά το επόμενο διάστημα. Τώρα φαίνεται ακόμη περισσότερο πόσο εγκληματική επιλογή ήταν η οικειοθελής απεμπόληση από την κυβέρνηση Παπανδρέου κάθε έννοιας εθνικής κυριαρχίας στο πλαίσιο της δανειακής σύμβασης με την τρόικα – ακόμη και του έσχατου όπλου της ασυλίας της χώρας έναντι των πιστωτών της. Σε λίγο, ανεξαρτήτως της έκβασης των δύο συνόδων κορυφής, θα το καταλάβουμε ακόμη περισσότερο...