Λιβύη: Η ισορροπία δυνάμεων

Από το Euro2day

Του Μανούσου Εμμ. Καμπούρη

Η ανάπτυξη ζώνης απαγόρευσης πτήσεων υπεράνω της Λιβύης εξαρτάται από τις εκατέρωθεν δυνάμεις αεροπορικού πολέμου. Σε περίπτωση που υπάρξει αντίσταση, οι δυνάμεις επέμβασης θα στηριχτούν βασικά σε αεροσκάφη αναχαιτίσεως, προκειμένου να εμποδίζονται οι πτήσεις των λιβυκών αεροσκαφών βομβαρδισμού και κρούσεως (γαλλικά Mirage F-1AD, σοβιετικά Su-22M3, MiG-23BN και ίσως και MiG-21 και Su-24), τα οποία σφυροκοπούν τους αντικαθεστωτικούς.

● Οι καθεστωτικοί Λίβυοι θα προσπαθήσουν να αποτρέψουν αυτές τις αποστολές με δικά τους αεροσκάφη αναχαιτίσεως και συστήματα επίγειας αεράμυνας, κυρίως αντιαεροπορικούς πυραύλους μακράς εμβέλειας και μεγάλου ύψους.

● Αυτό, με τα σειρά του, θα ωθήσει τους επεμβαίνοντες σε αποστολές καταστολής αεράμυνας, προκειμένου να εξουδετερωθούν τα αντιαεροπορικά συστήματα και οι αεροπορικές βάσεις που μπορούν να απειλήσουν τις δυνάμεις εφαρμογής του εναέριου αποκλεισμού.

● Εναντίον αυτών των βομβαρδιστικών και επιθετικών αεροσκαφών μπορούν να χρησιμοποιηθούν από τους Λίβυους αντιαεροπορικά πυροβόλα και πύραυλοι σχετικά μικρού βεληνεκούς.

Δύο παράγοντες είναι άγνωστοι: Τι ποσοστό από τις παρωχημένες αεροπορικές δυνάμεις της Λιβύης (αεροσκάφη κι αντιαεροπορικά) παραμένει σε λειτουργική κατάσταση και ποια από αυτά τα μέσα έχουν εκσυγχρονιστεί τα τελευταία χρόνια που η χώρα βγήκε από τη διεθνή απομόνωση. Πιθανότατα για παράδειγμα, 12 Mirage F1 άγνωστου υποτύπου συντηρήθηκαν και κατέστησαν αξιόπλοα με συμφωνία του 2007 μεταξύ Λιβύης και Γαλλίας.



Τα λιβυκά οπλικά συστήματα

Η λιβυκή αεράμυνα στηρίζεται σε παλαιακά αναχαιτιστικά MiG-23 σοβιετικής προέλευσης, ενισχυμένα με τακτικά μαχητικά γαλλικής προέλευσης Mirage F-1ED, όλα της δεκαετίας του ’70. Εξίσου παλαιά αλλά πολύ ικανότερα αναχαιτιστικά MiG-25 μάλλον είναι απενεργοποιημένα, λόγω των απαιτήσεων συντήρησης που είχαν.

Οι δυνάμεις χερσαίας αεράμυνας χρησιμοποιούν πυραύλους μεγάλης εμβέλειας SA-2/S-75, τους ικανότερους και νεότερους SA-5/S-200, αλλά και SA-3/S-125 για μέσες εμβέλειες και ύψη, οργανωμένους κατά το σοβιετικό πρότυπο. Τα μικρής εμβέλειας σοβιετικά εποχούμενα SA-8/9K33, και τα γαλλικά Crotale προφανώς χρησιμεύουν για την εγγύς προστασία των ανωτέρω συστοιχιών.

Τα αντίστοιχα αντιαεροπορικά συστήματα του λιβυκού στρατού καλύπτουν μικρές και πολύ μικρές εμβέλειες, αποτελώντας την ασπίδα αεροδρομίων, επίγειων ραντάρ, τακτικών στρατιωτικών στόχων όπως διοικητήρια, δυνάμεις αρμάτων, πυροβολαρχίες αλλά και των ανωτέρω μειζόνων συστοιχιών. Πρόκειται για βαρέα σοβιετικά δίδυμα και τρίδυμα πολυβόλα, εποχούμενα πυροβόλα ZSU-23-4 των 23 χιλ και Μ-53/59 των 30 χλστ, ρυμουλκούμενα πυροβόλα και σουηδικά ή ιταλικά L\70 των 40 χλστ. και S-60 των 57 χλστ.

Το οπλοστάσιο συμπληρώνεται από φορητούς αντιαεροπορικούς πυραύλους με συστήματα υπερύθρου καθοδήγησης ενώ υπάρχουν επίσης εποχούμενοι πύραυλοι αλλά με καθοδήγηση ραντάρ, για εμπλοκές παντός καιρού, όπως τα SA-6/2K12.

Όλα αυτά τα συστήματα ανάγονται στη δεκαετία του '60 και του '70 και θεωρούνταν παρωχημένα ήδη στον Β' Πόλεμο του Κόλπου το 1991.

Όμως πρόσφατα (1999) η Ρωσία είχε παρουσιάσει προτάσεις εκσυγχρονισμού παλαιών σοβιετικών ΑΑ συστημάτων, όπως το πρότυπο Pechora-M για το SA-3 και το Volga-M για το SA-2. Ουδείς δύναται να βεβαιώσει ότι ημιανεξάρτητοι ρωσικοί φορείς εποχής Γιέλτσιν ή πρώην σοβιετικές δημοκρατίες (π.χ. η Λευκορωσία) δεν έχουν «ρετουσάρει» κάποια από τα λιβυκά συστήματα, ακόμη και κατά τη διεθνή απομόνωση της χώρας.

Ειδικά τα τακτικά συστήματα, όπως τα ZSU-23-4, εκσυγχρονίζονται από πληθώρα διεθνών κατασκευαστών (Ρώσοι, Πολωνοί, Ουκρανοί, Ολλανδοί).

Φυσικά, αν το πακέτο οπλισμού των 2 δισ. δολ. που πρόσφατα παρήγγειλε ο Καντάφι στη Ρωσία είχε παραδοθεί, έστω και μερικώς, τα πράγματα θα ήταν πολύ διαφορετικά, καθώς περιλάμβανε νεότατους αντιαεροπορικούς πυραύλους, τόσο μεγάλου βεληνεκούς SA-20/S-300PMU-2 όσο και μικρού, SA-15/9K331 αλλά και σχετικά σύγχρονα μαχητικά (μάλλον MiG-29SMT και Su-30MK2, ενώ πιθανολογείτο και η αγορά του κοσμήματος της σοβιετικής εξαγωγικής αεροναυπηγικής, του αεροσκάφους Su-35.

Ίσως ο χρονισμός της εξέγερσης να αντιπροσώπευε μια «τελευταία ευκαιρία» ακριβώς ένεκα αυτού του γεγονότος.



Τι διαθέτουν οι ξένες δυνάμεις

Από την άλλη μεριά, αν δεν εμπλακούν καθόλου στρατιωτικά οι ΗΠΑ (πράγμα μάλλον εντελώς απίθανο), οι επεμβαίνουσες δυνάμεις θα έχουν μερικά προβλήματα. Οι δυνάμεις Αγγλίας και Γαλλίας είναι ανεπαρκείς σε κάθε επίπεδο:

Έχουν λίγα αεροσκάφη ηλεκτρονικού πολέμου και ηλεκτρονικής υποστήριξης, ακόμη λιγότερα ιπτάμενα ραντάρ και ιπτάμενα τάνκερ, ενώ τα αναχαιτιστικά τους, τα Typhoon και Rafale αντίστοιχα, είναι ικανά να αποτρέψουν τους καθεστωτικούς βομβαρδισμούς που διεξάγονται με αεροσκάφη και ίσως και αυτούς από επιθετικά ελικόπτερα (ιδίως από τα περιώνυμα Mi-25 Hind), αλλά βρίσκονται σε διάφορες φάσεις επιχειρησιακής ετοιμότητας στις οικείες αεροπορίες.

Δεν αναμένεται να αντιμετωπίσουν προβλήματα στην εναέρια υπεροχή, αλλά η κάθοδος βομβαρδιστικών Tornado GR4 και Mirage-2000 σε μικρά ύψη για να πλήξουν αντιαεροπορικά συστήματα, βάσεις κι εγκαταστάσεις αεροπορικού ενδιαφέροντος ίσως αντιμετωπίσει προβλήματα από τα λιβυκά αντιαεροπορικά.

Το κλειδί σε αυτές τις περιπτώσεις είναι να μένουν τα αεροσκάφη σε μέσα ύψη από τους στόχους τους και να τους πλήττουν με κατευθυνόμενα όπλα ώστε να μένουν εκτός της εμβέλειας των πλέον πολυάριθμων λιβυκών συστημάτων.

Ακόμη χειρότερα ισχύουν για τον στόλο της Ιταλίας, λόγω της «σήψης» του ιταλικού στρατιωτικού οικοδομήματος. Ειδικά τα οικονομικά στη χρήση ελαφρά βομβαρδιστικά ΑΜΧ ίσως αποδειχθούν τρωτά στα ξεπερασμένα λιβυκά αντιαεροπορικά. Άλλες ευρωπαϊκές χώρες (όπως το Βέλγιο) έχουν δηλώσει ότι θα συμμετάσχουν με αεροσκάφη F-16.

Η εμπλοκή ενόπλων δυνάμεων από την πλευρά του Αραβικού Συνδέσμου μπορεί να αλλάξει δραστικά τις ισορροπίες: Ο ογκώδης στόλος της Αιγύπτου (που όμως προς το παρόν δεν είναι πρόθυμη να εμπλακεί) είναι απολύτως αξιόμαχος και βασίζεται σε σύγχρονα και εκσυγχρονισμένα F-16C/D, ενώ η Σαουδική Αραβία, με τα αειθαλή αν κι ελαφρώς πεπαλαιωμένα F-15C/S, που πρόκειται να εκσυγχρονιστούν, είναι καταλύτης.

Εξίσου ισχυρή είναι η αεροπορία των ΗΑΕ, με τα εξειδικευμένα μαχητικά πολλαπλών ρόλων και μεγάλης εμβέλειας Mirage-2000-9 και F-16E/F, που φέρουν ειδικής παραγγελίας όπλα κρούσης.

Με αυτήν την ισχύ οι Αμερικάνοι πρακτικά περιττεύουν. Η έστω και περιορισμένη εμπλοκή τους με τα αεροσκάφη επιθετικού και αμυντικού ηλεκτρονικού πολέμου (ΕΑ-6Β, ΕΑ-18, Ε-2/Ε-3 κλπ), που τυφλώνουν ραντάρ, μπλοκάρουν συχνότητες και κατευθύνουν σε στόχους, θα καταστήσει περίπατο την επιβολή ζώνης απαγόρευσης πτήσεων.

Σε όλα τα παραπάνω αξίζει να προσμετρηθεί και μια ακόμη παράμετρος και συγκεκριμένα η πιθανότητα ο Μ. Καντάφι να σταθμεύσει τα αντιαεροπορικά συστήματα κοντά σε κατοικημένες περιοχές και αμάχους, ώστε να καταστήσει περιπλοκότερες τις αποστολές καταστολής αεράμυνας που θα αναλάβουν οι «δυτικοί».



Ο κίνδυνος της κλιμάκωσης

Η κατάσταση περιπλέκεται αν η όποια πολυεθνική δύναμη θέσει ως στόχο την ανατροπή του Καντάφι, όπως υποδηλώνουν κυρίως αμερικανικές ανακοινώσεις ανωτάτου επιπέδου. Αν και οι ΗΠΑ πέτυχαν καθεστωτική αλλαγή δύο φορές, το 2001 στο Αφγανιστάν και το 2003 στο Ιράκ, (ήδη από το 1999 στη Σερβία είχαν δείξει τις ικανότητές τους), όπως αποδείχτηκε και στις δύο περιπτώσεις, η σύρραξη μεν κερδίζεται στο πεδίο της μάχης αλλά οι συνέπειες είναι οδυνηρές και μακροχρόνιες.

Στη περίπτωση της Λιβύης ουδείς Δυτικός θα ήθελε να εμπλακεί σε χερσαίες επιχειρήσεις, κάτι που μπορεί όμως να αποδειχτεί αναγκαίο είτε σε περίπτωση που οι επαναστάτες είναι πολύ εξασθενημένοι για να ανακτήσουν την εξουσία από το καθεστώς Καντάφι είτε στην περίπτωση που ο τελευταίος επιτύχει κάποιο τετελεσμένο.

Το ερώτημα σε μια τέτοια περίπτωση είναι αν θα βρίσκονταν «υποκατάστατα» για να εκτελέσουν τέτοιου είδους αποστολή. Μέχρι στιγμής τόσο η Τουρκία όσο και η Αίγυπτος (που στρατιωτικά θα μπορούσαν) κρατούν πολύ μεγάλες αποστάσεις.

Ακόμη όμως και στην περίπτωση που βρεθούν πρόθυμες χερσαίες δυνάμεις, οι βομβαρδισμοί θα πρέπει να ενταθούν σε έκταση και κλίμακα, κάτι που θα ενέχει μεγαλύτερους κινδύνους για τα διεθνή αεροσκάφη.

Συνοψίζοντας, με την εμπλοκή των ΗΠΑ, το παιχνίδι είναι όπως πάντα «τελειωμένο» μέχρι την φάση των χερσαίων επιχειρήσεων. Μόνοι τους οι Ευρωπαίοι πιθανόν να αντιμετωπίσουν προβλήματα, ενώ και με την εμπλοκή αραβικών δυνάμεων η συνδρομή των αμερικανών σε θέματα ηλεκτρονικού πολέμου και εντοπισμού στόχων θα είναι καταλυτική.