Ισπανική δοκιμασία στο ευρώ

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Martin Wolf

Ένας από τους ορισμούς της παράνοιας είναι να κάνεις συνέχεια το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα.

Η εμμονή της Γερμανίας να φορέσει στενό δημοσιονομικό κορσέ στους εταίρους της στην ευρωζώνη δεν απέδωσε με το «σύμφωνο σταθερότητας και ανάπτυξης». Θα αποδώσει άραγε το «σύμφωνο σταθερότητας, συνεργασίας και επιτήρησης» που συμφωνήθηκε την περασμένη εβδομάδα; Αμφιβάλλω.

Το σύμφωνο καθρεφτίζει την άποψη ότι η κρίση προκλήθηκε εξαιτίας δημοσιονομικής απειθαρχίας και η λύση είναι περισσότερη πειθαρχία. Δεν είναι όλη η αλήθεια αυτή. Η επιβολή λιτότητας προκαλεί αποπροσανατολισμό και κινδύνους.


Αυτές οι ανησυχίες μοιάζουν πια μακρινές. Οι επιχειρήσεις ρευστότητας LTRO της ΕΚΤ έχουν ανακουφίσει από τις πιέσεις τις τράπεζες και τις αγορές, μαζί με τις αγορές κρατικών ομολόγων.


Όμως η κρίση δεν πέρασε. Σε διάφορους βαθμούς οι ευάλωτες χώρες βρίσκονται σε διαρκή δυσκολία. Θα σώσουν οι δημοσιονομικές πειθαρχίες την ευρωζώνη από το κύμα κρίσεων; Θα βγάλουν τις χώρες από την κρίση; Και οι δύο απαντήσεις είναι αρνητικές.

Ο θεμελιώδης νέος κανόνας είναι ότι το διαρθρωτικό δημοσιονομικό έλλειμμα δεν θα πρέπει να ξεπερνάει το 0,5%. Αυτό σημαίνει ότι οι χώρες θα πρέπει να έχουν διαρθρωτικά πλεονάσματα. Επιπλέον, αν μια χώρα έχει χρέος πάνω από το 60% του ΑΕΠ, το πλεόνασμα θα πρέπει να μειώνεται με μέσο ρυθμό ενός 20ού του πλεονάσματος τον χρόνο. Οι νέες ρυθμίσεις πρέπει να γίνουν νόμος, κατά προτίμηση συνταγματικός.

Αυτό το σύμφωνο εγείρει βαθιά νομικά, πολιτικά και οικονομικά ερωτήματα.

Έχει πράγματι νόημα να στοχεύονται τα κυκλικά προσαρμοζόμενα αντί για τα πραγματικά ελλείμματα. Όμως η λογιστική βελτίωση έρχεται με κόστος την υποβάθμιση της ακρίβειας των δεδομένων. Κανένας στην πραγματικότητα δεν γνωρίζει τι είναι ένα διαρθρωτικό έλλειμμα.

Και δεν είναι σχήμα λόγου. Αν δούμε τις διαρθρωτικές δημοσιονομικές θέσεις του 2007, ήταν μια χρονιά που οι δείκτες θα έπρεπε να ουρλιάζουν ότι έρχονται κρίσεις. Όμως έδειχναν ότι η Ισπανία είχε μεγάλα διαρθρωτικά πλεονάσματα και η Ιρλανδία είχε ισοσκελισμένο προϋπολογισμό. Και οι δυο ήταν σε καλύτερη θέση από τη Γερμανία, ενώ η Ελλάδα δεν είχε μεγάλο διαρθρωτικό έλλειμμα.

Ο κανόνας δεν μπορεί να διακρίνει τις ευάλωτες από τις ισχυρές χώρες, γιατί δεν λαμβάνει υπόψη φούσκες και χρηματοπιστωτικές μανίες. Το αληθινό διαρθρωτικό έλλειμμα είναι άγνωστο.

Ας δούμε τις πολιτικές και νομικές επιπτώσεις.

● Θα αποδεχτούν οι εκλεγμένες κυβερνήσεις τα πειράματα τεχνοκρατών που δεν είναι υπόλογοι;

● Επιπλέον, πώς θα λαμβάνουν οι δικαστικοί τις αποφάσεις;

● Θα καλούνται να αποτιμούν τα αγαθά εναλλακτικών οικονομικών μοντέλων;

● Αφού είναι πιθανό να υπάρξουν τεράστιες αλλαγές στις εκτιμήσεις για διαρθρωτικά ελλείμματα, πώς θα προσαρμοστούν οι κυβερνήσεις;

Είναι παρανοϊκό να πρέπει να γίνει νόμος μια μη μετρήσιμη θεώρηση.

Αυτή τη στιγμή, μια διαμάχη φουντώνει ανάμεσα στους ευρωπαϊκούς θεσμούς και τη νεοεκλεγμένη ισπανική κυβέρνηση του Mariano Rajoy. Ο κ. Rajoy έχει δηλώσει ότι η κυβέρνηση θα βάλει στόχο δημοσιονομικό έλλειμμα 5,8%, δηλαδή χαμηλότερο από το 8,5% του 2011, αλλά υψηλότερο από το 4,4% που έχει συμφωνηθεί με την Κομισιόν.

Η Κομισιόν θα δυσφορήσει. Αλλά δεν μπορεί να επιβάλει σε μια εθνική κυβέρνηση να κάνει αυτό που εκείνη θέλει. Οι εταίροι της Ισπανίας μπορούν να αρνηθούν την βοήθειά τους. Όμως αυτό μάλλον θα το πληρώσουν οι ίδιοι.

Τα δημοσιονομικά προβλήματα της Ισπανίας είναι απόρροια της κρίσης, όχι αιτία. Αντί να πιέζεται η Ισπανία σε δριμεία δημοσιονομική λιτότητα, θα ήταν πολύ πιο ανθρώπινο να δοθεί στη χώρα ο χρόνος που χρειάζεται ώστε να κάνουν την δουλειά τους οι εργασιακές μεταρρυθμίσεις. Κι αυτό θα πάρει μερικά χρόνια.

Αν όμως η ευρωζώνη έχει διάθεση να προσφέρει τον χρόνο που χρειάζεται για αυτή την προσαρμογή, οι πλεονασματικές χώρες θα πρέπει να προσέξουν τον δικό τους ρόλο.

Σε έκθεση του περασμένου μήνα η Κομισιόν υποδεικνύει την πρόθεσή της να μελετήσει μια σειρά χώρες με εξωτερικά πλεονάσματα. Αυτοί οι «αμαρτωλοί» αναφέρονται κιόλας. Χρειάζεται παράλληλη ανάλυση στις πλεονασματικές χώρες και στην έκθεση τίθεται αυτό το ζήτημα. Βέβαια δεν τολμάει να επιλέξει συγκεκριμένες χώρες για κοντινή ανάλυση. Η ευρωζώνη βρίσκεται σε πόλεμο με τη διπλή λογιστική καταχώριση.

Οπότε, ναι, η ΕΚΤ εξασφάλισε λίγο χρόνο στην ευρωζώνη. Δεν υπάρχουν όμως παρά ελάχιστες ενδείξεις ότι έχει βρεθεί ο δρόμος προς την απαραίτητη επανισορρόπηση της οικονομίας της ευρωζώνης και, πάνω από όλα, προς την επίτευξη του επιθυμητού μίγματος μεταρρυθμίσεων, προσαρμογής και ταχείας επιστροφής σε ανάπτυξη.

Αντίθετα, η επιλεγμένη μέθοδος δείχνει να πηγαίνει προς πολλά χρόνια μονομερούς προσαρμογής και επίπονης λιτότητας. Θα αποδώσει; Πολύ αμφιβάλλω. Στην καλύτερη περίπτωση, περιμένουμε πολλά σκαμπανεβάσματα στον δρόμο...