Στο όριο οι αντοχές των τραπεζών

Έρχονται μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου σε πανευρωπαϊκό επίπεδο για τη θωράκιση του συστήματος

Από Το Βήμα

Ρεπορτάζ: Άγης Μάρκου

Την κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι ελληνικές τράπεζες τους μήνες που προηγήθηκαν της ενεργοποίησης του μηχανισμού στήριξης Ε.Ε. - ΔΝΤ τον Μάιο του 2010 θυμίζουν οι συνθήκες που επικρατούν σήμερα στον ευρωπαϊκό χρηματοπιστωτικό κλάδο προμηνύοντας ένα δύσκολο 2012.

Παρά τις σημαντικές παρεμβάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) το τελευταίο τρίμηνο του 2011 και την πρόοδο που σημειώθηκε στη διαδικασία δημιουργίας πακέτων διάσωσης μετά τις τελευταίες Συνόδους Κορυφής, η κρίση χρέους εξαπλώθηκε σε όλη την ευρωζώνη.


Οι διατραπεζικές αγορές έχουν «παγώσει» και οι διοικήσεις των πιστωτικών ιδρυμάτων προετοιμάζονται για γενναίες κεφαλαιακές «ενέσεις» τη νέα χρονιά, γεγονός που αναμένεται να έχει άμεσο αντίκτυπο στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα στη γηραιά ήπειρο, αυξάνοντας τον κίνδυνο της ύφεσης στην ευρωπαϊκή οικονομία.


Πιστωτική συρρίκνωση

Το κλίμα αυτό προσομοιάζει με αυτό που επικρατούσε στην Ελλάδα στο τέλος του 2009. Τότε, οι εκτιμήσεις για αδυναμία αναχρηματοδότησης του δημόσιου χρέους της χώρας άρχισαν να δημιουργούν κλίμα δυσπιστίας απέναντι στα εγχώρια πιστωτικά ιδρύματα, τα οποία έχαναν τη μία μετά την άλλη τις γραμμές πίστωσης από το εξωτερικό.

Το κενό αυτό άρχισε σταδιακά να καλύπτεται από την ΕΚΤ, η οποία κατέληξε να αποτελεί λίγους μήνες αργότερα την αποκλειστική πηγή άντλησης ρευστότητας, αναπληρώνοντας ακόμη και τις εκροές στις καταθέσεις που πλέον έχουν ξεπεράσει τα 60 δισ. ευρώ. Το αποτέλεσμα ήταν να διαμορφωθούν συνθήκες πιστωτικής συρρίκνωσης, οδηγώντας την ελληνική οικονομία σε βαθιά ύφεση.

Αξιοσημείωτη ομοιότητα με την ελληνική περίπτωση αποτελεί και η προετοιμασία των τραπεζών για μεγάλες αυξήσεις κεφαλαίου. Στόχος των σχεδίων κεφαλαιακής ενίσχυσης που τέθηκαν σε εφαρμογή από τους έλληνες τραπεζίτες πριν από τον οριστικό αποκλεισμό της χώρας από τις αγορές, ήταν η θωράκιση των πιστωτικών ιδρυμάτων για το ενδεχόμενο αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους, το οποίο τελικώς δεν αποφεύχθηκε.

Τα πιστωτικά ιδρύματα προχώρησαν επιτυχώς σε νέες εκδόσεις μετοχών, ενώ εκμεταλλεύτηκαν στο έπακρο την κρατική στήριξη που τους παρασχέθηκε ήδη από το 2008 μέσω των πακέτων ενίσχυσης του συστήματος. Ωστόσο, ούτε αυτές οι κινήσεις αποδείχθηκαν αρκετές για την αναπλήρωση των απομειώσεων, λόγω του «κουρέματος» της ονομαστικής αξίας των ελληνικών κατά 50% που θα ακολουθήσει.

Ανάλογο σχεδιασμό υλοποιούν σήμερα οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές τράπεζες. Με βάση τα τελευταία στρες τεστ που διενήργησε η Ευρωπαϊκή Τραπεζική Αρχή (EBA), ο ευρωπαϊκός κλάδος θα πρέπει μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2012 να ενισχυθεί κεφαλαιακά με 115 δισ. ευρώ για τη διαμόρφωση των σχετικών δεικτών επάρκειας στα ελάχιστα επιτρεπτά όρια.

Οι ανάγκες αυτές θα πρέπει να καλυφθούν μέσα σε ένα σύντομο χρονικό διάστημα και υπό ιδιαίτερα δυσμενείς συνθήκες στις αγορές, δημιουργώντας προβληματισμό στους οικονομολόγους για τις επιπτώσεις που θα υπάρξουν στην οικονομική δραστηριότητα.

Εξάλλου η πλειονότητα των αναλυτών θεωρεί ανεπαρκή τα μέτρα που έχει λάβει με τις αποφάσεις των τελευταίων Συνόδων Κορυφής η ΕΕ για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους, εκτιμώντας ότι τα «πυρομαχικά» των υφιστάμενων μηχανισμών διάσωσης δεν είναι αρκετά.


Διαψεύστηκαν οι προσδοκίες

Όλες αυτές οι αβεβαιότητες αναγκάζουν τις διοικήσεις των ευρωπαϊκών τραπεζών να «παίξουν άμυνα». Στην πρόσφατη πράξη χορήγησης ρευστότητας μέσω τριετών δανείων, 500 πιστωτικά ιδρύματα άντλησαν από την ΕΚΤ το ποσό-ρεκόρ των 490 δισ. ευρώ.

Στόχος της Ευρωτράπεζας ήταν να αποκαταστήσει τις συνθήκες λειτουργίας των αγορών, δίνοντας τη δυνατότητα στις τράπεζες να εξασφαλίσουν φθηνά κεφάλαια με στόχο από τη μία πλευρά να τονωθεί ο μεταξύ τους δανεισμός και από την άλλη να στηριχθούν οι δημοπρασίες νέων κρατικών τίτλων από τις χώρες της ευρωζώνης.

Ωστόσο οι προσδοκίες αυτές διαψεύστηκαν πολύ σύντομα, καθώς οι τράπεζες όχι μόνο δεν διοχέτευσαν τα κεφάλαια που δανείστηκαν στην ελεύθερη αγορά, αλλά τα επέστρεψαν λίγα 24ωρα αργότερα στην ίδια την ΕΚΤ. Αυτό καταδεικνύει η καταγραφή ιστορικού υψηλού, στα 452 δισ. ευρώ, για τις καταθέσεις διευκόλυνσης μιας ημέρας που αποδέχεται η ευρωπαϊκή νομισματική αρχή, αμέσως μετά τις γιορτές των Χριστουγέννων.


Το δίλημμα των Βαλκανίων: Ελλοχεύουν κίνδυνοι αν καθυστερήσει η πώληση μονάδων στη ΝΑ Ευρώπη

Οι ελληνικές τράπεζες, μέσα σε ένα κλίμα έντονης αστάθειας και αβεβαιότητας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, καλούνται να καλύψουν τη νέα χρονιά άνευ προηγουμένου ζημιές από το PSI και τα αποτελέσματα των ελέγχων της Blackrock στα δανειακά τους χαρτοφυλάκια.

Ο λογαριασμός κεφαλαιακής ενίσχυσης για την κάθε τράπεζα αναμένεται να αποσταλεί από την Τράπεζα της Ελλάδος στο τέλος Φεβρουαρίου. Μετά την επίδοση των σχετικών εκθέσεων, θα δοθεί χρονικό περιθώριο δύο μηνών για την εκπόνηση σχεδίων ανακεφαλαιοποίησης, που θα πρέπει να υλοποιηθούν ως και το τέλος Αυγούστου.

Σημαντικό κομμάτι των πλάνων κεφαλαιακής ενίσχυσης αναμένεται να αποτελέσει και η πώληση θυγατρικών στο εξωτερικό. Οι τραπεζίτες καλούνται να αποφασίσουν για το αν θα πρέπει να ρευστοποιήσουν κερδοφόρες μονάδες στις οικονομίες της ευρύτερης περιοχής της ΝΑ Ευρώπης για να αποφύγουν την απώλεια ελέγχου των επιχειρήσεων που διοικούν.

Τραπεζικοί κύκλοι υπογραμμίζουν ότι η επιδείνωση της κρίσης και τα σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκές τράπεζες θα πρέπει να ληφθούν σοβαρά υπόψη κατά τη διαδικασία κατάρτισης των πλάνων κεφαλαιακής ενίσχυσης.

Οι αυξημένες κεφαλαιακές ανάγκες ενδεχομένως να οδηγήσουν ξένα πιστωτικά ιδρύματα με παρουσία στα Βαλκάνια στην πώληση των μονάδων τους. Σε μια τέτοια περίπτωση θα υπάρξει «συνωστισμός στην έξοδο», προκαλώντας πίεση στο ύψους του τιμήματος που θα είναι σε θέση να διεκδικήσουν οι ελληνικές τράπεζες.

Οι ίδιοι κύκλοι εκτιμούν ότι τα προβλήματα χρηματοδότησης του ευρωπαϊκού τραπεζικού κλάδου θα επηρεάσουν τα επόμενα χρόνια αρνητικά τις τοπικές οικονομίες, πλήττοντας τα αποτελέσματα των θυγατρικών των ελληνικών ομίλων στο εξωτερικό και κατ’ επέκταση των αποτιμήσεών τους. Αν επαληθευθεί αυτό το σενάριο, όσο περισσότερο καθυστερήσει η διάθεση πλειοψηφικών πακέτων στη ΝΑ Ευρώπη, τόσο λιγότερα θα είναι τα κεφάλαια που θα αντληθούν.


Ο κίνδυνος κρατικοποίησης

Με βάση την ισχύουσα νομοθεσία, υπάρχει αυξημένη πιθανότητα το Δημόσιο να αποκτήσει πλειοψηφικά πακέτα σε τράπεζες με την αγορά κοινών μετοχών μέσω του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ). Η πρόταση των τραπεζών διαχωρίζει τον τρόπο στήριξής τους ανάλογα με την αιτία των ζημιών.

Έτσι οι απομειώσεις από το PSI, που οφείλονται σε αδυναμία του Δημοσίου να αποπληρώσει τα δάνειά του, προτείνεται να καλυφθούν με προνομιούχες ή με κοινές άνευ δικαιώματος ψήφου μετοχές και οι απώλειες από τις προβλέψεις στα δάνεια με κοινές μετοχές.