Εξόριστοι στο περιθώριο

Από Το Ποντίκι 20.11.2011

Την ώρα που κοινωνικά κεκτημέ­να δεκαετιών καταργούνται εν μια νυκτί στον βωμό της αντα­γωνιστικότητας ή της δημοσιονομικής εξυγίανσης, οι ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού κινδυνεύουν να βρεθούν στο περιθώριο της κοινωνίας. Φέτος, το Σάββατο 3 Δεκεμβρίου – Παγκό­σμια Ημέρα των Ατόμων με Αναπηρία – έρχεται να μας θυμίσει πως τα άτομα που βιώνουν τη συνθήκη της αναπηρί­ας είναι μία από τις κοινωνικές ομάδες του πληθυσμού που πλήττονται περισ­σότερο από την κρίση.

Η γενικότερη τάση των περικοπών ή του εξορθολογισμού – όπως τον ονομάζουν – κινδυνεύει να συμπαρασύρει τη στοιχειώδη κοινωνική και προνοιακή κρατική πολιτική. Ο αποκλεισμός που βιώνουν αυτά τα άτομα άπτεται όλων των πτυχών της κοινωνικής ζωής: εκπαίδευση, κατάρτιση, προσβασιμό­τητα, απασχόληση.

Δημοτικό και... τέλος!

Στον κρίσιμο τομέα της εκπαίδευ­σης δυστυχώς παρατηρείται ότι πολ­λά από τα παιδιά με ειδικές ανάγκες σταματούν τη σχολική τους πορεία στο Δημοτικό. Υπενθυμίζουμε ότι, βάσει του ισχύοντος νομοθετικού πλαισίου, η εκπαίδευση – πρωτοβάθμια, δευτε­ροβάθμια (γενική ή τεχνική) – των ατό­μων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες παρέχεται:

♦ Εντός των γενικών σχολείων, με την ένταξη των παιδιών στη συνήθη σχολική τάξη και την παροχή παράλληλης στήριξης ή στα ειδικά τμήματα έντα­ξης.

♦ Σε αυτοτελή σχολεία Ειδικής Αγω­γής, ισότιμα προς τα αντίστοιχα σχο­λεία της πρωτοβάθμιας και δευτερο­βάθμιας εκπαίδευσης.

♦ Σε εργαστήρια Ειδικής Επαγγελματι­κής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (από το 14ο έτος μέχρι το 22ο), τα οποία χορηγούν τίτλο που επέχει θέση πιστοποιητικού σπουδών.

♦ Σε σχολεία ή τμήματα που λειτουρ­γούν είτε ως αυτοτελή είτε ως παραρ­τήματα άλλων σχολείων σε νοσοκο­μεία, κέντρα αποκατάστασης, ιδρύμα­τα αγωγής ανηλίκων ή ιδρύματα χρονί­ως πασχόντων ατόμων.

♦ Σε εξαιρετικές περιπτώσεις, στο σπίτι.

Αν κλείσουν...

Μπορεί η αρχή της συνεκπαίδευσης, της προσπάθειας δηλαδή για συνύπαρ­ξη και συνδιδασκαλία όλων των μαθη­τών – αυτών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες και αυτών που δεν έχουν ειδι­κές εκπαιδευτικές ανάγκες – σε γενικά σχολεία και σε κοινές τάξεις να είναι παιδαγωγικά απολύτως σωστή, όμως στην πραγματικότητα της Ελλάδας αυ­τό μοιάζει περισσότερο με ουτοπία.

Η έλλειψη υποδομών, οι δυσκολίες μετάβασης στον σχολικό χώρο, οι ανάγκες σε βοηθητικό προσωπικό και σε εξειδικευμένες θεραπείες, αλλά και ο σχολικός ρατσισμός μεταξύ των παιδι­ών και των εφήβων κάποιες φορές, είναι μερικοί μόνο από τους παράγοντες που μπορούν να ευνοήσουν τη σχολική διαρροή των παιδιών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες από τα γενικά σχολεία.

Τα δημόσια σχολεία Ειδικής Αγωγής λειτουργούν ως ασφαλιστικές δικλίδες προκειμένου να αποτραπεί το πισωγύ­ρισμα σε μεσαιωνικού τύπου ιδρύματα εγκλεισμού και απομόνωσης.

Ενδεικτικά αναφέρουμε το Ειδικό Γυμνάσιο και Λύκειο στην Ηλιούπολη. Το ειδικό αυτό σχολείο, που με 79 μα­θητές εξυπηρετεί τη μισή Αττική, έχει όλες τις υποδομές – ράμπες, ασανσέρ, ειδικά σχολικά λεωφορεία – και κυρίως είναι στελεχωμένο με όλες τις ειδικότη­τες πέραν των εκπαιδευτικών – φυσιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές, εργοθεραπευτές, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς, νοσηλευτές και βοηθητι­κό προσωπικό – που απαιτεί η εκπαί­δευση παιδιών με ειδικές ανάγκες.

Σε αυτά τα σχολεία μπορεί να διαπι­στώσει κάποιος ιδίοις όμμασι γιατί είναι αδύνατο, δεδομένων των συνθηκών, να εφαρμοστεί ολοκληρωτικά η συνεκπαίδευση – η ένταξη των παιδιών με ειδι­κές εκπαιδευτικές ανάγκες σε γενικά σχολεία – στη χώρα μας.

Αρκετοί μαθητές των σχολείων αυ­τών, που δεν μπορούν να αυτοεξυπηρετηθούν, που αντιμετωπίζουν κινητι­κά προβλήματα και υποβάλλονται συχνά σε χειρουργικές επεμβάσεις, χρή­ζουν αυξημένης φροντίδας.

Στην Ηλιούπολη

Οι εκπαιδευτικοί του Ειδικού Γυμνα­σίου - Λυκείου Ηλιούπολης, προσηλω­μένοι στην εκπαιδευτική διαδικασία, φροντίζουν για την ισότιμη συμμετο­χή όλων των παιδιών σ’ αυτήν. Παρά τις αντιξοότητες που καθημερινά αντιμετωπίζουν και με βάση το υλικό που έχουν στη διάθεσή τους, έχουν κατα­φέρει να οργανώσουν δραστηριότητες που πολλά από τα καλύτερα ιδιωτικά σχολεία θα ζήλευαν.

Ο κινηματογραφικός όμιλος «Πά­με Σινεμά», η βραβευμένη εφημερίδα «Freddo», η συμμετοχή του σχολείου στο πρόγραμμα Comenius με επισκέψεις σε όλη την Ευρώπη και πλήθος πολιτιστικών δραστηριοτήτων δίνουν το στίγμα ενός σχολείου ανοικτού στον έξω κόσμο.

Αυτά τα παιδιά δεν διδάσκονται σε ένα ιδρυματικό και απομονωμένο περιβάλλον. Στις παρελάσεις παρελαύνουν μαζί με τους μαθητές από το διπλανό σχολείο, ενώ έχει αναπτυχθεί συνερ­γασία και με άλλα τρία σχολεία της περιοχής. Σε μουσικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις παιδιά από το ειδικό σχο­λείο έρχονται σε επαφή με συνομήλι­κούς τους από άλλα σχολεία, συνεργά­ζονται, αλληλεπιδρούν, συμμετέχουν σε κοινές δράσεις.

«Παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, που μέχρι πρότινος πήγαιναν σε γενικά σχολεία, όταν ήρθαν στο ει­δικό σχολείο άνθισαν» επισημαίνει η διευθύντρια Κωνσταντί­να Κολιζέρα, η οποία υπηρετεί 20 χρόνια στο συγκεκριμένο σχολείο.

Όπως μας πληροφορεί, περισ­σότεροι από 50 είναι οι απόφοιτοι του Ειδικού Γυμνασίου και Λυκείου που κατάφεραν, στα 25 χρόνια λειτουργίας του, να αποφοιτήσουν από πανεπι­στήμια. Αριθμός διόλου ευ­καταφρόνητος, δεδο­μένων των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν τα παιδιά και οι οικο­γένειές τους. Μαθητής του σχολείου ήταν και ο χρυσός παραολυμπιονίκης της κολύμβησης Χρήστος Ταμπαξής.

«Όσα παιδιά αντέχουν να σταθούν στο κανονικό σχολείο δεν έχουν κανένα λόγο αυτά και οι γονείς τους να επιλέξουν τη φοί­τηση σε ένα σχολείο Ειδικής Αγωγής» ξεκαθαρίζει η Κ. Κολιζέρα.

Ο ιδιαίτερα δραστήριος Σύλλογος Γονέων του σχολείου, όπως μας ενημερώνει η διευθύντρια, προσπαθεί τώρα να ενεργοποιήσει τον σύλλογο αποφοίτων που δημιουργήθηκε το 1994.

Οι μαθητές κατατάσσονται στο σχο­λείο σε τμήματα βάσει των δυνατοτή­των τους και σύμφωνα με τα ιδιαίτερα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, ενώ υπάρχουν και προπαρασκευαστικές τάξεις (ενός έτους) μεταξύ δημοτικού και γυμνασίου και γυμνασίου και λυκεί­ου. Το σχολείο ακολουθεί το πρόγραμ­μα ειδικής αγωγής που βασίζεται στο αναλυτικό πρόγραμμα σπουδών.

Παράλληλα με τα μαθήματα λειτουρ­γούν υποστηρικτικές δομές που χρειάζονται τα παιδιά στην καθημερινή τους ζωή, όπως φυσικοθεραπευτήριο, λογοθεραπευτήριο, νοσηλευτήριο, γραφείο ψυχολόγου, τμήμα εργοθεραπείας, κοινωνική υπηρεσία και αίθουσα πολ­λαπλών χρήσεων. Εύκολα αντιλαμβάνεται κάποιος πως ένα «γενικό» σχο­λείο δεν θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στην αυξημένη φροντίδα που χρειάζο­νται οι μαθητές των ειδικών σχολείων.

Αδιαμφισβήτητα η λειτουργία αυτών των σχολείων είναι σύνθετη και πολυεπίπεδη. «Συμμαχούν» - θα έλεγε κα­νείς - με τις ειδικές δυνατότητες των μαθητών τους παρέχοντάς τους το δι­καίωμα στην προσωπική ανάπτυξη και επιτυχία. Ανοίγουν ορίζοντες, δημιουργούν προοπτι­κές, συμβάλλουν καθοριστικά στην κοι­νωνικοποίηση των ατόμων με ειδικές ανάγκες, αποτρέπουν την περιθωρι­οποίηση.

Σήμερα οι ειδικές δο­μές χρειάζονται περισ­σότερο από ποτέ την αλληλεγγύη μας και είναι άμεση η ανάγκη να μην εγκαταλειφθούν από το κράτος στον μαρασμό. Πρέπει, όπως τραγου­δούν τα παιδιά στην Ηλιούπολη, «το σχολείο να είναι ανοιχτό στις 3 του άλλου Δεκέμβρη». Εκπτώσεις στα παιδιά με ειδικές ανάγκες και αναπη­ρία δεν χωρούν.