Δουλειές, κίνητρα και χρέος

Από την Αυγή (αναδημοσίευση από τον Guardian)

Του Μαρκ Βάισμπροτ

Στο μεγαλύτερο μέρος του κόσμου, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ και της Ευρώπης, διεξάγεται ένας διάλογος για το αν η πρώτη ευθύνη της κυβέρνησης είναι να μειώσει την ανεργία ή τα κρατικά ελλείμματα. Πολλά από τα επιχειρήματα για τη μείωση των ελλειμμάτων είναι αφελή και βασίζονται είτε στην άγνοια είτε σε ιδεολογικούς παράγοντες. Αξίζει όμως να εξετάσουμε και τα οικονομικά επιχειρήματα.


Ο Κένεθ Ρόγκοφ είναι καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και πρώην οικονομολόγος του ΔΝΤ. Την προηγούμενη εβδομάδα συμμετείχε και αυτός στον προαναφερόμενο διάλογο. «Ορισμένοι παρουσιάζουν την Ιαπωνία με το εξωτερικό χρέος του 200% σαν υπόδειγμα για τις υπερχρεωμένες χώρες. Φυσικά η "επιτυχία" της Ιαπωνίας είχε μεγάλη σχέση με την ικανότητα της κυβέρνησής της να πουλήσει μέρος του χρέους στο εσωτερικό» σημείωσε.

Το χρέος της Ιαπωνίας υπολογίζεται σε 227% του ΑΕΠ. Είναι δηλαδή τριπλάσιο από εκείνο των ΗΠΑ. Ωστόσο το μισό περίπου από αυτό οφείλεται στην ιαπωνική κεντρική τράπεζα. Και αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια του χρέους πηγαίνουν στην ιαπωνική κυβέρνηση, επομένως το χρέος δεν αυξάνεται όλο και περισσότερο.

Σημαίνει επίσης όμως και κάτι που οι περισσότεροι οικονομολόγοι αποφεύγουν να επισημάνουν. Η Ιαπωνία βρήκε τους πόρους για την εξυπηρέτηση του μισού της χρέους τυπώνοντας χρήματα. Με άλλα λόγια, αντί να δανειστεί χρήματα από τις αγορές, η κεντρική τράπεζα δημιούργησε χρήματα και τα δάνεισε στην κυβέρνηση. Σύμφωνα με την καθιερωμένη αντίληψη, η δημιουργία δισεκατομμυρίων επιπλέον γεν για την εξυπηρέτηση του χρέους είναι αναπόφευκτο να προκαλεί σοβαρό πληθωρισμό. Όμως η ιαπωνική εμπειρία δείχνει το αντίθετο: Τα τελευταία 20 χρόνια ο πληθωρισμός ανέβηκε συνολικά – και όχι κάθε χρόνο – κατά 5%.

Ο Ρόγκοφ έχει δίκιο να υποστηρίζει ότι η ιδιοκτησία του χρέους της αποτελεί το κλειδί για την επιτυχία της. Αυτό όμως αποτελεί και ένα επιπλέον επιχείρημα για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη ώστε και εκείνες να χρηματοδοτήσουν τα δικά τους χρέη δημιουργώντας χρήματα. Στην Ευρωζώνη η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα θα μπορούσε να πληρώνει τα επιτόκια των χρεωμένων χωρών μιμούμενη έτσι αυτό που έκαναν η Ιαπωνία και οι ΗΠΑ με τις δικές τους κεντρικές τράπεζες.

«Είναι σημαντικό ότι οι κυβερνήσεις που δίνουν έμφαση στη μακροπρόθεσμη χρηματοοικονομική σταθερότητα είναι πιθανό να το βρουν πιο εύκολο να παρακινήσουν τις κεντρικές τους τράπεζες να διατηρήσουν υποστηρικτικές μονεταριστικές συνθήκες» σημειώνει ο Ρόγκοφ. Με άλλα λόγια υποστηρίζει ότι οι κεντρικές τράπεζες ενδεχομένως να αντιδράσουν σε μια διευρυμένη δημοσιονομική πολιτική για να αντιμετωπιστεί η σημερινή κατάσταση αποφασίζοντας μια πιο σφιχτή νομισματική πολιτική.

Αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτε περισσότερο από το ότι η κεντρική τράπεζα θα πρέπει να υποτάσσεται στην εθνική οικονομική πολιτική και όχι το αντίθετο. Ο Ρόγκοφ θεωρεί δεδομένο ότι οι κεντρικές τράπεζες πρέπει να είναι «ανεξάρτητες». Όμως η εμπειρία δείχνει – όπως για παράδειγμα η αμερικανική κεντρική τράπεζα, που απέτυχε να εντοπίσει τις δύο μεγαλύτερες «φούσκες» της παγκόσμιας ιστορίας – ότι αυτό δεν σημαίνει και πραγματική ανεξαρτησία από την Ουόλ Στριτ. Σημαίνει μόνο ανεξαρτησία από το δημόσιο συμφέρον.

Επομένως, ναι, η κάθε κυβέρνηση που θέλει να χρησιμοποιήσει τη δημοσιονομική πολιτική σαν εργαλείο ανάκαμψης θα χρειαστεί τη συνεργασία της κεντρικής τράπεζας. Και θα πρέπει να την έχει.

Ο Ρόγκοφ υποστηρίζει ότι «η αναιμική ανάπτυξη με υψηλά επίπεδα ανεργίας είναι κάτι το αναμενόμενο στη φάση της ανάκαμψης». Αναμενόμενο; Αν οι προηγούμενες κυβερνήσεις έκαναν ανόητα λάθη ή απλώς δεν ενδιαφέρονταν για το αν καταδίκαζαν μια γενιά νέων και χαμηλόμισθων ανθρώπων σε παρατεταμένη ανεργία, θα πρέπει και εμείς να κάνουμε το ίδιο;

Και σε τελική ανάλυση ο Ρόγκοφ δεν εξηγεί με πειστικά οικονομικά επιχειρήματα γιατί οι ΗΠΑ ή η Ευρώπη δεν μπορούν ή δεν πρέπει να δώσουν τα απαραίτητα κίνητρα για τη μείωση της ανεργίας.