Εικόνες απ' το μέλλον της Ευρώπης

Από την Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 13.4.2010

Του Τάσου Τσακίρογλου

«Η Ισλανδία μοιάζει με μια κρυστάλλινη σφαίρα στην οποία μπορεί κανείς να δει το μέλλον της Ευρώπης: μια νέα εποχή εξεγέρσεων». Με τον τίτλο αυτόν «βγήκε» η ηλεκτρονική έκδοση των Times στις 21 Ιανουαρίου του 2009, όταν οργισμένα πλήθη στο Ρέικιαβικ πολιόρκησαν το κτίριο του Κοινοβουλίου, έριξαν μπογιές και γιαούρτια στη λιμουζίνα του υπουργού Οικονομικών και συγκρούστηκαν άγρια με τις ειδικές δυνάμεις.

Αιτία, η συσσωρευμένη οργή των Ισλανδών για τους πολιτικούς τους, οι οποίοι άφησαν τη χώρα να οδηγηθεί στη χρεοκοπία. Είχε προηγηθεί η μείωση του ΑΕΠ κατά δύο τρίτα, η αύξηση της ανεργίας κατά 45%, ενώ την πτώση της δεξιάς κυβέρνησης ακολούθησε η υποτίμηση της ισλανδικής κορόνας κατά 35%.

Εκρηκτικό κλίμα διαρκείας

Το κλίμα στη χώρα παραμένει και σήμερα εκρηκτικό και την περασμένη εβδομάδα οι Ισλανδοί απέρριψαν με το συντριπτικό ποσοστό του 93,2% το νομοσχέδιο για την καταβολή 3,8 δισ. ευρώ σε αποζημιώσεις στην Ολλανδία και τη Βρετανία, για τη χρεοκοπία της τράπεζας Icesave.

Όταν οι «ταραχές» και τα «επεισόδια», με αφορμή τις επιπτώσεις της κρίσης, επεκτάθηκαν την ίδια περίοδο στη Ρουμανία και στις «τίγρεις της Βαλτικής», Λετονία και Λιθουανία, πολλοί εξέφραζαν τον προβληματισμό τους μήπως βρισκόμαστε μπροστά σε μια αλυσίδα «τυφλών» εξεγέρσεων, έξω από τον έλεγχο του παραδοσιακού κομματικού και συνδικαλιστικού συστήματος.

Λίγο αργότερα στις ΗΠΑ η CIA, θορυβημένη από τα αποτελέσματα της κρίσης και την πτώση τριών ευρωπαϊκών κυβερνήσεων (Ισλανδία, Λετονία, Ρουμανία), παρουσιάζει στον Λευκό Οίκο μια έκθεση, σύμφωνα με την οποία «η οικονομική κρίση, σε περίπτωση που συνεχιστεί για μια περίοδο ενός ή δύο χρόνων, θα αυξήσει την απειλή αποσταθεροποίησης των καθεστώτων». Ο επικεφαλής της υπηρεσίας, Λίον Πανέτα, εκφράζει μάλιστα την πεποίθηση ότι οι «υψηλές θερμοκρασίες» με αφορμή την οικονομία αποτελούν την κυρίαρχη απειλή για την ασφάλεια της Αμερικής.

Την ίδια εκτίμηση έκανε και ο διευθυντής του ΔΝΤ, Ντομινίκ Στρος-Καν, ο οποίος προειδοποίησε πως, εάν δεν ελεγχθεί η οικονομική κρίση, η κοινωνική αναταραχή και η πολιτική αστάθεια θα υπερκεράσουν όλα τα άλλα προβλήματα.

Στα χνάρια της Ισλανδίας βρέθηκε πέρσι και η Λετονία, η οποία μετά από διψήφιους αριθμούς ανάπτυξης επί χρόνια, αναγκάστηκε να καταφύγει στο ΔΝΤ και, βάσει των συνταγών του, να περικόψει 20% μισθούς και συντάξεις και 40% τους προϋπολογισμούς των νοσοκομείων, με πτώση του ΑΕΠ κατά 18%. Αποτέλεσμα; Σε μια χώρα χωρίς παράδοση διαμαρτυρίας, χιλιάδες πολίτες να επιτεθούν στο κτίριο του Κοινοβουλίου και να συγκρουστούν με τις δυνάμεις καταστολής και να παραιτηθεί η κυβέρνηση.

Η παραπάνω περιγραφή ταιριάζει «γάντι» και στα όσα συνέβησαν στη γειτονική Λιθουανία, όπου η αστυνομία συγκρούστηκε με χιλιάδες πολίτες, οι οποίοι διαμαρτύρονταν για την αύξηση των φόρων και τις μαζικές περικοπές δαπανών, προκειμένου η χώρα να αποφύγει τη χρεοκοπία.

Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα, ωστόσο, του πώς η οικονομική κρίση μπορεί να οδηγήσει σε ανεξέλεγκτες κοινωνικές συγκρούσεις παραμένει η Αργεντινή, η οποία στις αρχές της δεκαετίας (2001-2), όντας το «υπόδειγμα» του ΔΝΤ με οκτώ προγράμματα λιτότητας σε τέσσερα χρόνια, έφθασε να κηρύξει στάση πληρωμών πάνω στο ύψους 140 δισ. δολαρίων χρέος. Ο πληθωρισμός και η ανεργία εκτινάχθηκαν στα ύψη, το spread μεταξύ Αργεντινής και ΗΠΑ έφθασε το 20%, μισθοί και συντάξεις μειώθηκαν κατά 13% και οι καταθέσεις στις τράπεζες «πάγωσαν» μέχρις ενός ορισμένου ποσού.

Η συνέχεια είναι λίγο - πολύ γνωστή: Ξεσπούν γενικές απεργίες και καταλήψεις εργοστασίων, σημειώνονται επιθέσεις σε τράπεζες και στις συγκρούσεις που ακολουθούν χάνουν τη ζωή τους δεκάδες άνθρωποι. Τελικώς ο πρόεδρος Ντε Λα Ρούα παραιτείται, αλλά η πολιτική κρίση διαρκεί πολύν καιρό ακόμη.

Στη σκιά των σκληρών οικονομικών μέτρων που ανακοίνωσε πρόσφατα η κυβέρνηση και στη χώρα μας, οι πολίτες εκφράζουν φόβους για μια κοινωνική έκρηξη, όπως δείχνουν και οι δημοσκοπήσεις. Το 86,9% οι ερωτηθέντες στην έρευνα της Κάπα Research απαντούν ότι είναι «πολύ ή αρκετά πιθανό» να υπάρξει κοινωνική εξέγερση, ενώ στο γκάλοπ της Public Issue με το ενδεχόμενο κοινωνικής αναταραχής συμφωνεί το 62% των πολιτών.