Πολιτική κατάρρευση, κοινωνική ρηγμάτωση

Από την Καθημερινή

Του Νίκου Ξυδάκη

Πιστεύουμε ότι κάθε ψήφιση Μνημονίου, Μεσοπρόθεσμου κ. λπ. είναι ιστορική και κορυφαία στιγμή, τελική. Δεν είναι. Πάντα υπάρχει μία ακόμη πιο ιστορική και κορυφαία ψήφιση, ενός ακόμη πιο ιστορικού νόμου, που θαμπώνει περαιτέρω το παρόν και δεσμεύει ακόμη περισσότερο μέλλον για τις επερχόμενες γενιές. Τέτοια ήταν η χθεσινή νύχτα. Κορυφαία στιγμή, έως ότου έρθει μια άλλη.

Και θα έρθει. Με το «κούρεμα» και τη νέα δανειακή σύμβαση η Ελλάδα αγοράζει χρόνο, πανάκριβα. Αλλά αυτό το απόθεμα θα εξαντληθεί γρήγορα, όσο γρήγορα εξαντλήθηκε ο χρόνος σωτηρίας του πρώτου Μνημονίου. Ας είμαστε έτοιμοι λοιπόν και για άλλες ιστορικές νύχτες, με αγωνία και κρίσιμες αποφάσεις, πολύ σύντομα. Κι ας είμαστε έτοιμοι και για πολλές αργόσυρτες ημέρες και νύχτες, που δεν θα περιέχουν κορύφωση και δράμα, αλλά θα περιέχουν δυσχέρεια και πόνο.


Διότι είναι οδυνηρά πρόδηλο πλέον ότι τα αδιέξοδα του πολιτικού συστήματος, οι φούσκες της φαυλοκρατίας και της κλεπτοκρατίας, μετακυλίονται ταχύτατα και με σφοδρότητα επί της κοινωνίας. Αυτές τις μέρες παρακολουθούμε live και σε real time, από τα ηλεκτρονικά και ψηφιακά Μέσα, την τήξη πολιτικών προσώπων, κομμάτων και συστημάτων.


Μαζί τους τήκονται νοοτροπίες, βεβαιότητες, τρόποι ζωής και εργασίας, εξαερώνεται όλο το κοινωνικό συμβόλαιο που συνείχε ανθρώπους και θεσμούς. Κάποιοι πολιτικοί μάλιστα χθες, την υστάτη ώρα, βρεγμένοι, καμένοι, αποτόλμησαν κάποια ίχνη αυτοκριτικής για την παρελθούσα τριακονταετία. Έως και αυτό: Αποτύχαμε, δεν φτιάξαμε κράτος, δεν σχεδιάσαμε παραγωγή.

Αλλά ποιος το λέει αυτό; Το λένε τα πρόσωπα που όλη τη συγκεκριμένη τριακονταετία κυβέρνησαν τη χώρα, ήσαν υπεύθυνοι για τη λειτουργία του κράτους και τον σχεδιασμό της παραγωγής. Ακόμη και οι αυτοκριτικές διαπιστώσεις τους, λοιπόν, ηχούν τώρα κούφιες, άνευ αντικειμένου. Και επιπλέον, είναι αργά, πολύ αργά.

Η κρίση επιταχύνει εντυπωσιακά την κατάρρευση του πολιτικού συστήματος και οδηγεί αναπόφευκτα σε πολιτική αστάθεια. Το δικομματικό σύστημα, επί του οποίου στηρίχθηκε η Τρίτη Ελληνική Δημοκρατία, πνέει τα λοίσθια, τουλάχιστον όπως το ξέραμε έως σήμερα. Το ΠΑΣΟΚ φαίνεται ότι θα συντριβεί εκλογικά, υπό το βάρος της διαχείρισης του Μνημονίου. Παρόμοια φθορά απειλεί και τη Νέα Δημοκρατία, μετά τη στήριξη που πρόσφερε στο δεύτερο Μνημόνιο χθες.

Η πολυκομματική Βουλή που προδιαγράφουν οι δημοσκοπήσεις ασφαλώς θα εκφράζει τη λαϊκή βούληση, αλλά είναι σαφές ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση προκύψει αφενός θα είναι κυβέρνηση συμμαχίας, αφετέρου θα κινδυνεύει να «καεί» πολύ σύντομα, με δεδομένα τα σκληρότατα μέτρα που θα είναι υποχρεωμένη να εφαρμόσει.

Η πολιτική αστάθεια φέρνει αποσταθεροποίηση του κράτους – ζούμε ήδη τη χαλάρωση ή και τη δυσλειτουργία κρατικών δομών απαραίτητων για ομαλή διαβίωση. Ακόμη χειρότερα, ρηγματώνεται το κοινωνικό σώμα, το οποίο ήδη επί δύο χρόνια υποφέρει από την ύφεση και τη φτωχοποίηση και έχει χάσει την εμπιστοσύνη του όχι μόνο στο πολιτικό σύστημα, αλλά και στους θεσμούς.

Αυτή η ρηγμάτωση είναι το πιο ανησυχητικό σύμπτωμα της κρίσης: η ραγισμένη κοινωνία αντιδρά εντελώς απρόβλεπτα, και αυτοκαταστροφικά, όταν οι μόνες δυνάμεις που την κινούν είναι η απόγνωση και η τυφλή οργή, όταν το πολιτικό σύστημα δεν της παρέχει σχέδιο και ελπίδα.

Η Ελλάδα ψήφισε χθες το Μνημόνιο ΙΙ, ένα σχέδιο δυσβάστακτο, το οποίο της επεβλήθη, χωρίς η ίδια να το έχει διαπραγματευθεί και χωρίς βέβαια να έχει εκπονήσει ένα εναλλακτικό σχέδιο. Στην κρισιμότερη ίσως στιγμή της μεταπολεμικής ιστορίας της, η Ελλάδα φάνηκε απροετοίμαστη και ανίκανη να υπερασπιστεί τον εαυτό της, να δώσει μάχες, να διασώσει κάποια ράκη αξιοπρέπειας.

Η αποτυχία βαρύνει κυρίως την ανίκανη ηγεμονεύουσα ελίτ, αλλά και τον λαό που την ανέχθηκε και την έθρεψε. Η ήττα επιπλέον έδειξε ότι την ανικανότητα της ελίτ πολλαπλασιάζει εφιαλτικά η υποτέλειά της, πνευματική και ψυχική, μαζί με την ιδιοτέλειά της. Η πολιτική τάξη στην πλειονότητά της είναι υποτελής ψυχοπνευματικά και υπαρξιακά στον ξένο παράγοντα και ασκεί εξουσία αναπαράγοντας τούτη την εξάρτησή της.

Η ιστορική συγκυρία βοήθησε την υποτελή ελίτ να συγκαλύψει την ανικανότητα και την ανυπαρξία της, έως ότου προσέκρουσε στη διεθνή κρίση και τότε φάνηκε ανήμπορη ακόμη και να διαπραγματευθεί στοιχειωδώς την τύχη της χώρας και του λαού.

Τώρα βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο. Το παλαιό ξεψυχάει, αφήνοντας πίσω του ερείπια και στάχτες. Το μέγα ζητούμενο, το απολύτως αναγκαίο, είναι ακριβώς να μη θαφτεί η κοινωνία από ερείπια και στάχτες. Να τα αποφύγει, να τα ελαχιστοποιήσει, να επηρεαστεί όσο το δυνατόν λιγότερο από την κατάρρευση του παλαιού καθεστώτος.

Και οπωσδήποτε να βρει επειγόντως τις δυνάμεις και τη διαύγεια να αναδείξει νέα πρόσωπα, νέα σχήματα, νέες ιδέες για την Ελλάδα που θα ανατέλλει μέσα από τις στάχτες της. Αυτό δεν θα συμβεί αύριο, αλλά είναι ανάγκη να συμβεί μεθαύριο, δηλαδή όσο θα τρέχει ο πανάκριβος χρόνος του Μνημονίου ΙΙ, ο αγορασμένος με αίμα και δάκρυα.

Ήδη πολλοί Έλληνες σκέφτονται, συνομιλούν, βρίσκονται, κινούνται, πράττουν, σε μικρές παρέες, σε μικρούς κύκλους που διαρκώς μεγαλώνουν και αρχίζουν να εφάπτονται, να τέμνονται. Οι μικροκύκλοι αυτοί μεγαλώνουν διαρκώς και τα ρυάκια συγκλίνουν. Χρειαζόμαστε επειγόντως το ποτάμι.