Αδιέξοδη επιμήκυνση

Από Το Ποντίκι 2.12.2010, απ' όπου και το σκίτσο του Πάνου

Του Δημήτρη Καζάκη

οικονομολόγου - αναλυτή

Κλείδωσε η συμφωνία για την ένταξη και της Ιρλανδίας στον «μηχανισμό στήριξης». Άλλη μια μεγάλη επιτυχία για την ευρωζώνη και το ευρώ. Θυμηθείτε ότι μόλις πριν από λίγες εβδομάδες οι ηγέτες της Ε.Ε. και της ευρωζώνης διαβεβαίωναν ότι το Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας που δημιούργησαν ήταν αχρείαστο. Υποτίθεται ότι το είχαν φτιάξει μόνο για να ηρεμήσουν οι αγορές. Δεν θα το χρειάζονταν στ’ αλήθεια.

Η Ιρλανδία πήγαινε περίφημα. Με τις περικοπές προϋπολογισμού και την άγρια λιτότητα που εφαρμόζεται από τις αρχές του 2009 δεν μπορεί παρά να πηγαίνουν όλα καλά. Το ίδιο και η Πορτογαλία, όπως και η Ισπανία κ.ο.κ. Να όμως που το Ευρωπαϊκό Ταμείο χρειάστηκε. Κι όχι μόνο χρειάστηκε, αλλά οι ηγέτες της ευρωζώνης, με πρώτους την κ. Μέρκελ και τον κ. Σαρκοζί, αποφάσισαν ότι το χρειάζονται επί μονίμου βάσεως και όχι προσωρινά, μέχρι το 2013, όπως προβλεπόταν αρχικά. Η εικόνα σταθερότητας και εσωτερικής συνοχής της ευρωζώνης κατέρρευσε πλέον οριστικά.

Δεν γνωρίζουμε ακόμη τις λεπτομέρειες του «σχεδίου διάσωσης» που έχει αποφασιστεί στο παρασκήνιο για την Ιρλανδία. Εκτός από το συνολικό ύψος της δανειακής «βοήθειας», η οποία λέγεται ότι θα φτάσει τα 85 δισ. ευρώ, και το τοκογλυφικό επιτόκιο που θα κληθεί να πληρώσει η Ιρλανδία και θα κινείται γύρω στο 6%, δεν γνωρίζουμε τίποτε άλλο ουσιαστικό. Δεν γνωρίζουμε αν η Ιρλανδία θα υπογράψει δανειακή σύμβαση ανάλογη μ’ εκείνη της Ελλάδας, ούτε αν θα κληθεί να εφαρμόσει κάποιο μνημόνιο ανάλογο με αυτό που επιβλήθηκε στη χώρα μας. Οι αρχές της ευρωζώνης τηρούν σιγή ιχθύος.

«Το μνημόνιο της συνεργασίας που θα προσδώσει νομικό καθεστώς στα 85 δισ. ευρώ του πακέτου διάσωσης που συμφωνήθηκε με την Ε.Ε. και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο είναι μάλλον σίγουρο ότι δεν πρόκειται να δημοσιοποιηθεί πριν από τον προϋπολογισμό» έγραφαν οι Irish Times (30.11).

Πρόκειται για καθαρή πολιτική σκοπιμότητα. Η κυβέρνηση της Ιρλανδίας μετά την ανακοίνωση της συμφωνίας καταρρέει πολιτικά. Το σύνολο των κομμάτων της αντιπολίτευσης την κατηγορούν για «εθνική προδοσία» και αντιτάσσονται στην εν λόγω συμφωνία «διάσωσης» με την οποία καταργείται η εθνική κυριαρχία της Ιρλανδίας και παραδίδεται στους κομισάριους των Βρυξελών και της Ουάσιγκτον. Μαζικές διαδηλώσεις τού μέχρι πρότινος στωικού ιρλανδικού λαού ανάγκασαν την κυβέρνηση να προκηρύξει άμεσες εκλογές.

Χιλιοπαιγμένα κόλπα

Όμως, πριν οδηγηθεί ο λαός στις κάλπες, η κυβέρνηση βιάζεται να περάσει τον χειρότερο προϋπολογισμό στα χρονικά, ώστε να δώσει την ευκαιρία στην επόμενη κυβέρνηση να επικαλεστεί τη «συνέχεια του κράτους» και τις «δεσμεύσεις» που προκύπτουν από τις ήδη υπάρχουσες συμφωνίες για να δρομολογήσει τον μηχανισμό επιτήρησης και κηδεμονίας. Η τακτική είναι γνωστή και χιλιοδοκιμασμένη.

Τα κόμματα της αντιπολίτευσης που σήμερα κατακεραυνώνουν την κυβέρνηση για «προδοσία» και διαδηλώνουν την αντίθεσή τους στη συμφωνία «διάσωσης», όταν θα έρθουν στην κυβέρνηση, ξαφνικά θα θυμηθούν ότι δεν μπορούν να ανατρέψουν τις δεσμεύσεις που έχει αναλάβει έναντι των «εταίρων» της η προηγούμενη «προδοτική» κυβέρνηση.

Επειδή όμως ακόμη και σ’ αυτή τη φάση η τωρινή κυβέρνηση αδυνατεί να βρει την απαραίτητη κοινοβουλευτική πλειοψηφία για να περάσει τον προϋπολογισμό της, χρειάζεται τις ψήφους της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Για να μην συνδυαστεί λοιπόν ο υπό ψήφιση προϋπολογισμός με την κατοχική δανειακή σύμβαση που θα κληθεί να υπογράψει η Ιρλανδία για να πάρει τη «βοήθεια», οι λεπτομέρειες του «μνημονίου συνεργασίας» που έχει συμφωνηθεί στο παρασκήνιο δεν δημοσιοποιούνται. Όπως και να έχει, η συμφωνία που επιβλήθηκε στην Ιρλανδία έχει όλα τα χαρακτηριστικά της αποικιοκρατίας.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, ενώ η Ιρλανδία αναγκάζεται να μπει στον μηχανισμό στήριξης για να χρηματοδοτήσει ο κρατικός προϋπολογισμός τις υπερχρεωμένες ιδιωτικές τράπεζες της χώρας, η Ε.Ε. και το ΔΝΤ ούτε θέλησαν ν’ ακούσουν την ιρλανδική πρόταση να χρηματοδοτηθούν απευθείας οι τράπεζες για να είναι υπόλογες αυτές και να μην εκτιναχθεί το δημόσιο χρέος της χώρας.

Με τη συμφωνία των 85 δισ. ευρώ το κράτος της Ιρλανδίας δεσμεύεται αφενός να φορτωθεί ο προϋπολογισμός του το χρέος των ιδιωτικών τραπεζών τουλάχιστον για τα επόμενα 11 χρόνια και αφετέρου να παραδώσει τα κλειδιά της οικονομίας και της χώρας στους γραφειοκράτες της ευρωζώνης και του ΔΝΤ. Κατά τα άλλα, μιλάμε για «ελεύθερη αγορά».

«Πιόνια των τραπεζών» 

Αυτή ακριβώς η επιβολή καθεστώτος νεοαποικιοκρατίας υπέρ των ντόπιων και ευρωπαϊκών τραπεζών είναι που έχει εξωθήσει τον ιρλανδικό λαό σε κατάσταση εξέγερσης. Ο δημοσιογράφος των Irish Times Φίνταν Ο' Τουλ, που πρωτοστατεί στο κίνημα εναντίον της συμφωνίας, έγραψε στην εφημερίδα του (30.11) τα εξής:

«Η Ιρλανδία έχασε. Η Ε.Ε. έχασε. Είμαστε και οι δύο πιόνια των ευρωπαϊκών τραπεζών και της ΕΚΤ. Αυτό δεν είναι σχέδιο βοήθειας. Είναι η μακροβιότερη απαίτηση για λύτρα της ιστορίας: Κάντε αυτό που σας λέμε και ίσως, εν ευθέτω χρόνω, να πάρετε πίσω τη χώρα σας. Η έκταση εγκατάλειψης των ιρλανδικών εθνικών συμφερόντων γίνεται καθαρή αν κοιτάξουμε τη συμφωνία από τρεις πλευρές.

Το επιτόκιο, σχεδόν στο 6%, είναι βάναυσα εκβιαστικό. Το Εθνικό Αποθεματικό Ταμείο Συντάξεων, το οποίο είναι το μόνο που μας έχει απομείνει για στρατηγικές επενδύσεις για να ανοικοδομηθεί η οικονομία μας, πρόκειται να παραδοθεί... στις τράπεζες. Η καταστροφική τραπεζική στρατηγική πρόκειται να συνεχιστεί...

Και μια άγρια επίθεση στους χαμηλόμισθους εργαζόμενους με τη μορφή μιας τεράστιας μείωσης του ελάχιστου μισθού, πρόκειται να συμπεριληφθεί στη δεσμευτική συμφωνία. Αν ρωτιόταν ο ιρλανδικός λαός να δεχτεί αυτά τα μέτρα ως αξιοπρεπείς λύσεις στα δικά μας πολύ αληθινά διλήμματα θα τα ψήφιζε; Το γεγονός ότι η απάντηση είναι ένα εμφανές "όχι" μας λέει τη σκληρή αλήθεια: η ιρλανδική δημοκρατία έχει εγκαταλειφθεί από μια κυβέρνηση ζόμπι».

Προφανώς οι Ιρλανδοί δεν έχουν δημοσιογράφους τύπου Μανώλη Καψή ή Μπάμπη Παπαδημητρίου για να μάθουν τα καλά της υποδούλωσης και του προτεκτοράτου και έτσι έχουν κάθε λόγο να μάχονται για τα αληθινά τους συμφέροντα. Μόνο ο κ. Γ. Παπανδρέου βγήκε να πει καλά λόγια για τον δωσίλογο, όπως τον θεωρεί και τον κατονομάζει το σύνολο της πολιτικής και της κοινωνίας της χώρας του, τωρινό πρωθυπουργό της Ιρλανδίας. Προφανώς ανακάλυψε ότι έχουν πολλά κοινά σημεία.

Το πρώτο βήμα για τη συνολική αναδιάρθρωση 

Όμως όλα αυτά δεν είναι τίποτε μπροστά στη νέα ευεργεσία που πρόκειται να δεχθεί η χώρα μας από την τρόικα. Για να συγχρονιστεί ο δικός μας μηχανισμός στήριξης με εκείνον της Ιρλανδίας, οι ηγέτες της ευρωζώνης δέχτηκαν την επιμήκυνση αποπληρωμής του δανείου των 110 δισ. ευρώ που έχουν υποσχεθεί στη χώρα μας. Χαράς ευαγγέλια για την κυβέρνηση. Αμέσως ο κ. Παπακωνσταντίνου έτρεξε να δηλώσει τα εξής:

«Χθες, έγινε ένα πολύ σημαντικό βήμα για τη χώρα. Στο πλαίσιο της συμφωνίας της δανειακής σύμβασης για την Ιρλανδία, η χώρα μας πέτυχε στο Συμβούλιο των Υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης να εξεταστεί και η παράλληλη εναρμόνιση του δανειακού προγράμματος της δικής μας χώρας με αυτό της Ιρλανδίας. Με απλά λόγια, να προχωρήσει, αφού παρθούν οι αποφάσεις από τα Κοινοβούλια των υπολοίπων χωρών, σε μια δυνατότητα επιμήκυνσης της αποπληρωμής του δανειακού προγράμματος των 110 δισεκατομμυρίων ευρώ.

Είναι μια σημαντική στιγμή, για μια σειρά από λόγους. Καταρχάς, γιατί επιβραβεύει μια προσπάθεια που έχει γίνει, γιατί δίνει μια ανάσα στη χώρα μας και δίνει ένα σήμα στις διεθνείς αγορές βιωσιμότητας της προσπάθειας αυτής που κάνουμε. Διότι όλοι γνωρίζουν και όλοι γνώριζαν σε όσες συζητήσεις έχουμε κάνει με ξένους επενδυτές και επέμεναν σε δύο πράγματα. Επέμεναν ότι πρέπει να συνεχιστεί η δημοσιονομική προσαρμογή που κάνουμε και να έχουμε πρωτογενή πλεονάσματα, για να μπορέσουμε να ελέγξουμε το χρέος μας.

Επέμεναν ότι πρέπει να βάλουμε πάλι μπροστά την αναπτυξιακή διαδικασία. Και αυτό γίνεται μέσα από τις μεγάλες διαρθρωτικές αλλαγές. Αλλά, ταυτόχρονα, επέμεναν ότι έχουμε και ένα πρόβλημα, που είναι ότι στο τέλος αυτού του Προγράμματος υπάρχουν δύο χρόνια με εξαιρετικά υψηλές δανειακές ανάγκες και συγχρόνως ανάγκες εξόφλησης δανείου για το 2014 - 2015.

Με το χθεσινό βήμα, το οποίο πρέπει τώρα να μεταφραστεί σε αποφάσεις Κοινοβουλίων, εξομαλύνεται αυτή η δύσκολη περίοδος. Και αυτό θα ανοίξει μια ώρα νωρίτερα τις διεθνείς αγορές, για να μπορέσουν οι ελληνικές τράπεζες να έχουν χρηματοδότηση, την οποία θα περάσουν στην ελληνική οικονομία, για να πάρει πάλι μπροστά η αναπτυξιακή μηχανή».

Τι να πρωτοπεί κανείς.

Επιμήκυνση Μνημονίου

Καταρχάς η επιμήκυνση του χρέους δεν γίνεται ποτέ ως «επιβράβευση», αλλά ως αναγνώριση της αδυναμίας του οφειλέτη να εξυπηρετήσει τις υποχρεώσεις του προς τους δανειστές. Επιμηκύνεται η αποπληρωμή ενός δανείου μόνο όταν ο δανειστής διαπιστώσει ότι ο οφειλέτης δεν μπορεί να πληρώσει και έτσι του μακραίνει το χρονικό διάστημα μέσα στο οποίο καλείται να καλύψει την οφειλή του. Αυτό κάνουν και οι δανειστές της χώρας.

Δεύτερο, όπως συμβαίνει με ένα νοικοκυριό ή μια επιχείρηση που η τράπεζα του επιμηκύνει την αποπληρωμή ενός δανείου, η επιμήκυνση αυτή δεν είναι ανώδυνη ούτε δίχως επιπρόσθετο κόστος. Έτσι και στην περίπτωση της χώρας. Το ελάχιστο επιτόκιο με το οποίο συζητιέται ότι θα πρέπει να επιβαρυνθεί η Ελλάδα για να αποζημιωθούν οι δανειστές για την επιμήκυνση της αποπληρωμής του χρέους θα είναι τουλάχιστον στο ύψος του αντίστοιχου της Ιρλανδίας, δηλαδή γύρω στο 6%.

Τρίτο, η επιμήκυνση αυτή για  περίπου 11χρόνια θα σημάνει και την επιμήκυνση του μνημονίου, αλλά πρωτίστως και της δανειακής σύμβασης με βάση την οποία η Ελλάδα έχει οικειοθελώς απεμπολήσει «άνευ όρων και αμετάκλητα», όπως αναφέρει το αγγλικό πρωτότυπο της σύμβασης, την εθνική της κυριαρχία. Με άλλα λόγια, θα συνεχιστεί για 6 επιπλέον χρόνια το καθεστώς της επίσημης κατοχής της χώρας από την Ε.Ε., την ΕΚΤ και το ΔΝΤ με ό,τι σημαίνει αυτό για την εκποίηση και τη μετατροπή της σε «μπανανία».

Από πού θα τα βρουν;

Τέταρτο, η επιμήκυνση της αποπληρωμής ενός χρέους είναι πάντα η χειρότερη μορφή διακανονισμού που μπορεί να υποστεί ένας οφειλέτης. Γιατί καταλήγει πάντα να πληρώνει για μακρύτερο χρονικό διάστημα πολύ περισσότερα.

Κι επειδή η χώρα δεν διαθέτει τα αναγκαία πλεονάσματα σαν οικονομία για να βρει να τα πληρώσει εξ ιδίων πόρων, θα πρέπει να δανειστεί εκ νέου και έτσι θα καταλήξει με πολύ μεγαλύτερο χρέος στο τέλος. Αυτό άλλωστε ομολογεί κι ο ίδιος ο κ. Παπακωνσταντίνου όταν λέει ότι στόχος της όλης επιμήκυνσης είναι να βγούμε στις αγορές για να δανειστούμε.

Φυσικά τα πράγματα είναι πολύ χειρότερα απ' ό,τι θέλει να τα παρουσιάζει η κυβέρνηση. Ας πάρουμε για παράδειγμα τις δανειακές ανάγκες που εκτιμά η κυβέρνηση ότι θα έχει το 2011.

Στον Πίνακα 1 βλέπουμε τις εκτιμήσεις της κυβέρνησης όπως περιλαμβάνονται στο σχέδιο προϋπολογισμού για το 2011 και δίπλα τους παραθέτουμε τις εκτιμήσεις που έχουν γίνει από άλλες πηγές.

Είναι φανερό ότι η κυβέρνηση έχει μαγειρέψει τα στοιχεία σκόπιμα για να υποβαθμίσει τις πραγματικές δανειακές ανάγκες για το 2011, οι οποίες με έναν πρόχειρο υπολογισμό υπερβαίνουν τα 92 δισ. ευρώ από 69,4 δισ. που προϋπολογίζει η κυβέρνηση. Κι αυτά με δεδομένη την εκτίμηση του κρατικού ελλείμματος, όπως γίνεται από την κυβέρνηση. Πού θα βρεθούν τα δάνεια αυτά;

Ακόμη κι αν δεχτούμε ότι η κυβέρνηση θα μπορέσει να δανειστεί τα 22 και πλέον δισ. ευρώ με βραχυπρόθεσμο δανεισμό, δηλαδή eurocommercial paper και έντοκα γραμμάτια τρίμηνης και εξάμηνης διάρκειας, πού θα βρεθούν τα υπόλοιπα 25,2 δισ. ευρώ; Από τις αγορές;

Η ίδια η κυβέρνηση έχει πάψει να μιλά για έξοδο στις αγορές μέσα στο 2011. Το έχει μεταθέσει για το 2012, όταν, υποτίθεται, θα αρχίσει η ελληνική οικονομία να έχει θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης και το κρατικό έλλειμμα θα πλησιάζει στο 3%. Αν δεν ξέραμε την αναλγησία και την πώρωση που διακρίνει τους σημερινούς κυβερνώντες, θα λέγαμε ότι διαθέτουν πολύ χιούμορ για να λένε τέτοια ανέκδοτα.

ΠΙΝΑΚΕΣ

Πίνακας 1: Χρηματοδοτικές ανάγκες κρατικού προϋπολογισμού 2011 (σε εκατ. ευρώ)
Χρηματοδοτικές ανάγκες	Εκτιμήσεις κυβέρνησης	Πραγματικές εκτιμήσεις
Έλλειμμα κρατικού προϋπολογισμού	20.857	20.857
Χρηματοδότηση φορέων με ειδικά ομόλογα	420	420
Ταμείο χρηματοπιστωτικής σταθερότητας ν.3864/10	2.000	5.5001
Συμμετοχή σε αυξήσεις ΜΚ τραπεζών κ.λπ.	51	5002
Καθαρός δανεισμός	23.328	27.277
Χρεολύσια μεσομακροπρόθεσμου χρέους	28.130	38.8723
Μερικό Σύνολο	51.458	66.149
Πρόβλεψη εξόφλησης βραχυπρόθεσμου χρέους	18.000	26.0004
Σύνολο χρηματοδοτικών αναγκών	69.458	92.149
Χρηματοδότηση
Ομόλογα Ελληνικού Δημοσίου	420	420
Μηχανισμός Στήριξης	46.500	44.0005
Βραχυπρόθεσμος δανεισμός	22.538	22.538
Σύνολο δανεισμού	69.458	92.149
Πηγή: Κρατικός Προϋπολογισμός 2011 και οι εξής πηγές: 1. Έκθεση της Κομισιόν, Αύγουστος, 2010. 2. Εκτίμηση του ΔΝΤ, Οκτώβριος, 2010. 3. Εκτίμηση Bloomberg, 17.11.2010. 4. ΔΝΤ, Ενδιάμεση Έκθεση, Ιούλιος 2010. 5. Πρόγραμμα Χρηματοδότησης Δανειακής Σύμβασης.

Πίνακας 2: Προβλέψεις καθαρών δανειακών αναγκών 2010-2015 (σε δισ. ευρώ)
	2010	2011	2012	2013	2014	2015
ΑΕΠ σε τρέχουσες τιμές	230,0	224,0	228,0	235,0	242,0	251,0
(α) Πληρωμές τόκων	13,3	15,9	17,1	18,9	20,4	20,3
(β) Ληξιπρόθεσμα ομόλογα	24,5	38,9	31,7	27,7	31,6	51,4
Σύνολο α+β	39,2	47,7	49,7	44,7	50,6	71,7
Εξοφλήσεις βραχυπρόθεσμου δανεισμού	36,7	26,0	30,0	34,0	38,0	40,0
Εξόφληση μηχανισμού στήριξης	-	-	-	6,1	28,6	38,9
Γενικό σύνολο εξυπηρέτησης χρέους	75,9	73,7	79,7	84,8	117,2	150,6
Πρωτογενές αποτέλεσμα	-13,7	-2,1	2,4	7,4	14,2	15,2
Καθαρές δανειακές ανάγκες	89,6	75,8	77,3	77,4	103,0	135,4
Μηχανισμός στήριξης	29,0	44,0	27,0	10,0	-	-
Πηγή: Υπολογισμοί με βάση τις εκτιμήσεις του Προϋπολογισμού 2011, τις προβλέψεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και ΔΝΤ, Ενδιάμεση Έκθεση, Ιούλιος, 2010.