Τα γεωπολιτικά παιχνίδια της Μέρκελ

Από το Euro2day

Του Μιχαήλ Γελαντάλι

Στο δίλημμα «ευρωπαϊκή Γερμανία ή γερμανική Ευρώπη» καλείται να απαντήσει το Βερολίνο, καθώς η κρίση χρέους βυθίζει όλο και βαθύτερα χώρες - μέλη της «ευρωπαϊκής περιφέρειας». Ιστορικό ερώτημα, που είχε τεθεί από τους Φρανσουά Μιτεράν και Ζακ Ντελόρ την περίοδο που διαπιστωνόταν η αυτάρκεια της γερμανικής οικονομίας και η Βόννη (τότε πρωτεύουσα της Δυτικής Γερμανίας)... λοξοκοίταζε προς ανατολάς και προς τη Μόσχα. Λογική η οποία αργότερα απασχόλησε και τον οικονομικό σύμβουλο του Τζορτζ Μπους του πρεσβύτερου.

Η έλευση την προηγούμενη εβδομάδα του Στρος-Καν στην Ευρώπη και την Αθήνα... συνέπεσε με αναζωπύρωση της αντιπαράθεσης για το ενδεχόμενο έκδοσης ευρωομολόγου, προοπτική την οποία αντιμάχεται η γερμανική πλευρά. Παράλληλα η νέα άνοδος του χρυσού (στα 1.420 δολάρια στις 6-7.12) επανέφερε ανησυχίες για ακόμη έναν γύρο κάμψης του δολαρίου έναντι του ευρώ.

Όμως τις τελευταίες εβδομάδες όλο και πληθαίνουν δημοσιεύματα που αναφέρονται στη διαφαινόμενη μετατόπιση του γεωπολιτικού ενδιαφέροντος της Γερμανίας, το οποίο θεωρείται από Γερμανούς αρθρογράφους απόρροια των εξελίξεων και της νέας κατάστασης που διαμορφώνεται στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας.

Ξένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι σχετίζεται με την ανάδειξη πόλων ισχύος όπως η Ρωσία, η Κίνα, αλλά και υπολογίσιμων περιφερειακών παικτών, σε σημείο ώστε ορισμένοι να αναφέρονται σε... ξεπερασμένη Ε.Ε. και ΕΚΤ.

Αποτελεί κοινή εκτίμηση πως οι γερμανικές εξαγωγές ενισχύθηκαν την τελευταία εξαετία - επταετία κερδίζοντας μερίδια μέσα στην ενιαία ευρωπαϊκή αγορά. Όπως επίσης το γεγονός ότι η γερμανική οικονομία μεγεθύνθηκε από τον περιορισμό της ιταλικής ή της ισπανικής, δηλαδή των προβληματικών πλέον χωρών - μελών του «Νότου». Οι εξαγωγές αυτοκινήτων της Γερμανίας ενισχύθηκαν έως και 35% την τριετία 2002 - 2004 και 25% τη διετία 2005 - 2006, καθώς η ένταξη της λιρέτας στο ευρώ επιβάρυνε δραματικά το κόστος παραγωγής - αγοράς της ιταλικής αυτοκινητοβιομηχανίας.

Κάτι ανάλογο συνέβη με την ένταξη της ισπανικής πεσέτας στο κοινό νόμισμα, που κατέστησε λιγότερο ανταγωνιστικά τα προϊόντα της Ιβηρικής στην εσωτερική αγορά της ευρωζώνης.

Ακόμη και σήμερα Γερμανοί αρθρογράφοι παραδέχονται πως η πρωτοκαθεδρία της γερμανικής βιομηχανίας επιτεύχθηκε σε βάρος κυρίως των κρατών της «περιφέρειας», τα οποία λόγω ασθενέστερου νομίσματος εντάσσονταν με συγκριτικό μειονέκτημα έναντι του γερμανικού μάρκου.

Γι' αυτό ευθύνεται, σύμφωνα πάντα με την εκτίμηση ξένων αναλυτών, η μη πρόβλεψη από τον Ζακ Ντελόρ (και την τότε ηγετική ομάδα της Ε.Ε.) εναλλακτικής διεξόδου σε περίπτωση που επιβαρυνόταν δραματικά η οικονομική κατάσταση διεθνώς. Θυμίζουν δε χαρακτηριστικά πως, όταν τέθηκε στον κ. Ντελόρ το θέμα στο πλαίσιο του Ευρωπαϊκού Συντάγματος, ο επίτροπος είχε απαντήσει: «...Αυτό είναι το πλαίσιο, δεν υπάρχει άλλο. Δεν υπάρχει Plan B».

Η κρίση φανερώνει – από τις αρχές του 2008 – τις εγγενείς αδυναμίες της ευρωζώνης, τη... διαλυτική δράση του ευρώ (που υποτίθεται πως θα ένωνε τις οικονομίες), το πρόβλημα του χρέους που «ερημώνει» για τις επόμενες δεκαετίες την ευρωπαϊκή ενδοχώρα.


Τι λένε τα γερμανικά ΜΜΕ...

Έγκυρα μέσα (Frankfurter Allgemeine, Der Spiegel κ.ά.) αφιερώνουν πλέον πολύ χώρο για την προβολή θεμάτων σχετικά με τα στρατηγικά συμφέροντα του Βερολίνου, που αποκλίνουν σταθερά από αυτά της «ευρωπαϊκής περιφέρειας», της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, με τη μορφή την οποία έχει σήμερα.

Και συγκλίνουν περισσότερο με τα συμφέροντα της «Ανατολής», ζωτικός χώρος όπου ως αγορές και ως γεωστρατηγικοί παίκτες έχουν να προσφέρουν πολύ περισσότερα στο γερμανικό κεφάλαιο και τη διπλωματία. Οικονομικά, ενεργειακά, πολιτικά και διπλωματικά συμφέροντα της Γερμανίας φέρνουν όλο και κοντύτερα, όλο και ανατολικότερα, την ισχυρότερη οικονομία της ευρωζώνης.

Βέβαια το... φλερτ των Γερμανών προς ανατολάς δεν είναι καινούργιο. Αντιθέτως έχει τις ρίζες του στην εποχή του Βίσμαρκ και στον σχεδιασμό της γερμανικής αυτοκρατορίας το 1871. Φαίνεται όμως πως αναβιώνει εσχάτως με αίτιο την ιστορική φιλοδοξία της Γερμανίας και αφορμή την οικονομική κρίση.

Η διαπίστωση πως τα γερμανικά συμφέροντα δεν έχουν πλέον να κερδίσουν και πολλά από μία παραπαίουσα Ευρωπαϊκή Ένωση ενισχύει τις φυγόκεντρες δυνάμεις στο εσωτερικό της ευρωζώνης. Αυτό εξηγεί τις... φωνές και τις προτάσεις που διατυπώνονται για ευρώ λίγων ισχυρών οικονομιών (αλλά με τη γερμανική να έχει τον κυρίαρχο ρόλο), για γερμανοευρώ (μία ζώνη χωρών όπως Γερμανία - Benelux - Αυστρία και πιθανώς κάποιων σκανδιναβικών).

Όμως και σε αυτά τα σενάρια - σχέδια η άμεση στόχευση του Βερολίνου τείνει προς τη Μόσχα και εσχάτως προς το Πεκίνο. Ίσως να μην είναι τυχαίο πως η Γερμανία και η Ρωσία είναι οι μόνες χώρες της ηπείρου που θα μπορούσαν να υπάρξουν αυτοδύναμα ως ισχυρές οικονομικές και πολιτικές δυνάμεις τα επόμενα χρόνια.

Οπότε θα γίνεται όλο και εμφανέστερη η μετατόπιση των γεωπολιτικών συμφερόντων προς την «καρδιά της Ευρασίας», εκεί όπου βρίσκεται το κέντρο του ενεργειακού ενδιαφέροντος (ευρύτερη περιοχή της Κασπίας). Πρόκειται για την περίφημη ζώνη που ο Nikolas Spykam είχε ονομάσει RimLand και η οποία, κατά την εκτίμηση ιστορικών μελετητών (ενδεικτική η περίπτωση του Halford MacKinder), είναι «η περιοχή - κλειδί για την παγκόσμια ισορροπία και κρίσιμη για τη διατήρηση της παγκόσμιας ισορροπίας δυνάμεων».

Όσο περνά ο καιρός και βαθαίνει η κρίση στην «ευρωπαϊκή περιφέρεια», ενισχύεται η πεποίθηση Γερμανών μελετητών πως η Ε.Ε. με την τωρινή μορφή έχει κάνει τον κύκλο της και οι νέες αγορές που θα μπορούσαν να στηρίξουν τις γερμανικές εξαγωγές είναι η ρωσική, η κινεζική, οι αναδυόμενες ισχυρών περιφερειακών παικτών. Και τα νέα γερμανικά συμφέροντα δεν φαίνεται να συμβαδίζουν με ένα όλο και πιο αδύναμο, μη ελκυστικό και προβληματικό ευρώ.