«Δένει κάβο» στο Αιγαίο η Τουρκία...

Από το euro2day

Του Μιχαήλ Γελαντάλι

Πέρασαν τρεις μήνες από τη δέσμευση του κ. Γιάννη Μανιάτη, υφυπουργού Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής, πως «(...) ξεκινούν έρευνες για πετρέλαιο και το φυσικό αέριο σε χρονικό ορίζοντα ενός έτους» και η ελληνική πλευρά κρατά κλειστά τα χαρτιά της. Την ίδια περίοδο η Τουρκία και καθιστά ξεκάθαρες τις προθέσεις της και «τρέχει» στη διαδικασία παραχώρησης για έρευνες πετρελαίου στο Αιγαίο.

Το θέμα είχε αναδειχθεί παλαιότερα και από τις σελίδες του «Μετόχου» αλλά και ηλεκτρονικά μέσω του euro2day.

Η Turkiye Petrolleri Anonim Ortakligi - TPAO ολοκλήρωσε σε μόλις δύο μήνες (Ιούλιος - Αύγουστος) τις πρώτες τρεις διαγωνιστικές φάσεις, που θεωρούνται απαραίτητες για να θεμελιώσουν ερευνητικά δικαιώματα ξένοι πετρελαϊκοί όμιλοι στο Αιγαίο. Πρακτικά, με βάση όσα ισχύουν διεθνώς, κάτι τέτοιο θα έχει πραγματοποιηθεί το αργότερο έως το πρώτο τρίμηνο του 2012.

Οι γείτονες σπεύδουν ταχύτατα, καθώς στις 10 Αυγούστου έληξε η προθεσμία του διεθνούς διαγωνισμού για την πραγματοποίηση σεισμικών ερευνών (τριών διαστάσεων) σε θαλάσσια περιοχή 1.100 χλμ., μεγάλο μέρος της οποίας φέρεται να καλύπτει και την περιφέρεια του Καστελόριζου.

Ο κρατικών συμφερόντων πετρελαϊκός όμιλος ΤΡΑΟ (από τους μετόχους της είναι και το Τουρκικό Ταμείο Στρατού) πέτυχε να ολοκληρώσει μέσα στον Ιούλιο τη σχετική διαδικασία για τη χαρτογράφηση του βυθού, αφού νωρίτερα είχε διερευνήσει περιοχές του Αιγαίου, όπου σύμφωνα με μελέτες διεθνών οργανισμών φέρεται να περικλείονται «πετρελαϊκές λεκάνες». 

Επιχειρηματικές πηγές, που παρακολουθούν εκ του σύνεγγυς τις ενέργειες των γειτόνων, αποδίδουν τη σπουδή της Άγκυρας στην επιδίωξή της «(...) να κατοχυρώσει δικαιώματα πριν από την ένταξη στο νέο θαλάσσιο δίκαιο του καθεστώτος της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης».

Η μεθοδικότητα της Άγκυρας είναι δεδομένη, ενδεικτικό δε αυτής η σταθερή χάραξη που ακολουθείται 

«(...) από τον Νοέμβριο του 1973, οπότε δημοσιεύθηκε στην τουρκική Εφημερίδα της Κυβέρνησης η εκχώρηση στην κρατική TPAO 27 συνεχόμενων τμημάτων της θάλασσας του Αιγαίου για έρευνες και εντοπισμό κοιτασμάτων».*

Σε σχετικό ερώτημά μας (8.8.2010) για τη μυστικότητα που τηρείται από την ελληνική πλευρά όσον αφορά την ενεργοποίηση του διαγωνισμού, υψηλόβαθμοι παράγοντες του αρμόδιου υπουργείου ΠΕΚΑ είχαν παραπέμψει ευθέως στο υπουργείο Εξωτερικών.

Η Αθήνα όμως μέχρι τώρα σπεύδει... βραδύτατα, καθώς τρεις μήνες μετά τις υπουργικές εξαγγελίες δεν έχει θεσμοθετηθεί καν ο χαρακτήρας που θα πρέπει να έχει ο δημόσιος φορέας πετρελαίου. Πόσο μάλλον τα πρώτα τρία στάδια που είναι απαραίτητα για την ενεργοποίηση της αρχικής διαδικασίας.

Όμως έτσι η ελληνική πλευρά δεν κωλυσιεργεί μόνο στην προοπτική ερευνών στο Αιγαίο αλλά ακόμη και σε περιοχές της ηπειρωτικής χώρας (λ.χ. Ηλεία, Γιάννενα) και του Ιονίου. Επί της ουσίας, στον... αγώνα για τα πετρέλαια του Αιγαίου η Τουρκία είναι τρία βήματα πιο μπροστά από την Ελλάδα, η οποία ακόμη δεν έχει ανοίξει τα χαρτιά της.

Τη στιγμή που η Αθήνα τηρεί σιγήν ιχθύος, ο αρμόδιος υφυπουργός δηλώνει... αναρμόδιος και το θέμα φέρεται να βρίσκεται στα χέρια του πρωθυπουργικού περιβάλλοντος, η Άγκυρα σε κάθε ευκαιρία καθιστά απόλυτα σαφείς τις προθέσεις της. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του κ. Μεχμέτ Ουγιουσάλ, προέδρου της ΤΡΑΟ, τίθεται 

«(...) ο στρατηγικός στόχος μέχρι το 2023 να καταστεί η Τουρκία ενεργειακά αυτάρκης. Για να επιτευχθεί αυτό βρίσκεται σε εξέλιξη ένα κολοσσιαίο πρόγραμμα μέρος του οποίου υλοποιείται σταδιακά στη θάλασσα γύρω από τη χώρα».

Και για να γίνει πιο σαφής, ο πρόεδρος της Τουρκικής Εταιρείας Πετρελαίου αναφέρει πως 

«(...) άμεσος στόχος είναι να γίνει πράξη η συμμετοχή του δυναμικού υδρογονανθράκων της Μαύρης Θάλασσας στην Τουρκία και στην παγκόσμια οικονομία. Με τον ίδιο τρόπο είναι πολύ σημαντικό να φανούν χειροπιαστά αποτελέσματα από τις επενδύσεις σε έρευνες στο Αιγαίο και τη Μεσόγειο».

Σημειωτέον πως στα γραφεία της ΤΡΑΟ στην Άγκυρα, όπως σε κάθε κρατικής εταιρείας, η μορφή του Κεμάλ δεσπόζει. Ενδεικτικό της μεθοδικότητας και του μακροχρόνιου σχεδιασμού των γειτόνων είναι το γεγονός πως τα τελευταία έξι χρόνια ο όμιλος έχει διενεργήσει τόσες έρευνες όσες δεν είχε πραγματοποιήσει συνολικά στα 56 χρόνια λειτουργίας του. Όπως επίσης το ότι τα τελευταία έξι χρόνια έχουν κάνει σεισμικές έρευνες (δύο διαστάσεων) σε περιοχές συνολικής έκτασης 75.000 τ.χλμ. Το 2009 ήταν χρονιά - σταθμός για την TPAO, αφού ανοίχτηκαν άλλα 89 πηγάδια, ανεβάζοντας σε 989 τα ενεργά σημεία έρευνας - άντλησης.

Πέρυσι, ενώ προγραμμάτιζαν να «βγάλουν» 10,3 εκατ. βαρέλια, έφτασαν τελικά τα 12,4 εκατ., ενώ ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας τους υπαγορεύει ακόμη πιο επιθετική πολιτική. Εύλογα, με έναν τόσο φιλόδοξο σχεδιασμό οι απαιτήσεις της Άγκυρας και οι τουρκικές προκλήσεις στα ανοιχτά της Κύπρου και στο Αιγαίο θα πρέπει να αναμένεται ότι θα ενταθούν.

Εμφανής ο στόχος της, όπως υποδηλώνεται και από τη μεθόδευση αποκοπής της θαλάσσιας περιοχής του Καστελόριζου από την εν δυνάμει ελληνική ΑΟΖ, προκειμένου να εκταθεί πέραν των ορίων που το Διεθνές Δίκαιο της επιτρέπει.

Σύμφωνα με τον δρ Κωνσταντίνο Νικολάου (γεωλόγος πετρελαίων - ενεργειακός οικονομολόγος με θητεία μεταξύ άλλων στα ΕΛΠΕ και μέλος του Δ.Σ. του Ινστιτούτου Ενέργειας ΝΑ Ευρώπης,

«(...) η Τουρκία επισπεύδει τις ενέργειές της για μοίρασμα του Αιγαίου γνωρίζοντας πως αργά ή γρήγορα θα πρέπει να αποδεχθεί το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και την εφαρμογή της αρχής της Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης».

Αυτό εξηγεί και το γεγονός πως οι γείτονες διενήργησαν σεισμικές έρευνες μέσα στα διακηρυγμένα μπλοκ παραχωρήσεων, όπως είχαν δημοσιευθεί έγκαιρα σε διεθνή πετρελαϊκά φόρουμ. 

Η διεθνής πρακτική στον τομέα υδρογονανθράκων επιτρέπει στους γείτονες – στην περίπτωση που δεν αντιδράσουν θιγόμενα κράτη – να αμφισβητεί έμπρακτα τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου. Να «απαλείφει» την ΑΟΖ μεταξύ της Ρόδου και του Καστελόριζου (που θα έφερνε σε άμεση επαφή τις ΑΟΖ Ελλάδας - Κύπρου). Παράλληλα, θέτει υπό πλήρη αμφισβήτηση την ΑΟΖ των ελληνικών νησιών και «δένει κάβο» στο Αιγαίο ανατολικά του 25ου μεσημβρινού.

Το ενδιαφέρον είναι πως ο τελευταίος γύρος του... πετρελαϊκού ζητήματος άνοιξε με αφορμή τις θερινές πρωτοβουλίες του ειδικού απεσταλμένου για θέματα ενέργειας Ευρασίας, πρέσβη κ. Ρίτσαρντ Μόρνινγκσταρ. Ο Αμερικανός παράγοντας θεωρείται βαθύς γνώστης των ζητημάτων ενέργειας, έχει διατελέσει καθηγητής του Χάρβαρντ και του Στάνφορντ κι έχει θητεύσει ως σύμβουλος του κ. Κλίντον και πρέσβης στην Ε.Ε.

● Στις 17 Ιουνίου είχε συνάντηση με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας κ. Αχμέτ Νταβούτογλου για να χαιρετίσουν τη συμφωνία που επιτεύχθηκε για το αζερικό φυσικό αέριο.

● Λίγες ημέρες αργότερα στην Αθήνα επιβεβαίωνε** πως υπάρχουν αποθέματα πετρελαίου στην περιοχή του Αιγαίου, ξεκαθαρίζοντας όμως τις προθέσεις της αμερικανικής πλευράς και λέγοντας επί λέξει ότι 

«(...) μπορούν να αξιοποιηθούν μόνο έπειτα από διμερή εμπορική συμφωνία Ελλάδας - Τουρκίας, ακόμη και αν προηγουμένως δεν έχουν επιλύσει τις μεταξύ τους διαφορές».

* Από το εμπεριστατωμένο βιβλίο του Αναστάση Ι. Πεπονή «Για το ζήτημα του Αιγαίου» (Εκδόσεις Λιβάνη), με χρησιμότατες αναφορές για τα πετρέλαια, τον Μάρτιο του '87, τις «συνοριακές διαφορές», την Ευρωπαϊκή Ένωση και την «ενεργειακή γέφυρα». Χρήσιμα όλα καθώς τα επερχόμενα αναμένονται, αν μη τι άλλο, άκρως ενδιαφέροντα και ανατρεπτικά.

** Από εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Αμερικανού στην «Καθημερινή της Κυριακής». 

Σ.Σ.: Από τις έρευνες που έχουν γίνει μέχρι σήμερα, το μέγεθος των κοιτασμάτων που φαίνεται να υπάρχουν στο Αιγαίο θεωρείται μεγάλο. Είναι δε μεγαλύτερο στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή από το Καστελόριζο προς την Κύπρο – μέχρι τη θάλασσα της Παλαιστίνης.

Γνωστά... οικόπεδα, που κατά καιρούς έχουν απασχολήσει τα τελευταία 30 χρόνια την ελληνική πλευρά είναι (μόνο για το Αιγαίο...):

● Το περίφημο κοίτασμα Μπάμπουρας (Σαμοθράκη).

● Δομής East Θάσου, ανατολικά της Θάσου.

● Βόρειου Πρίνου - Νέας Περάμου - Άθω.

● Επανομής - Σιθωνίας - Θερμαϊκού.

● Ικαρίας.

● Πετρελαιοφόρος ορίζοντας Κρήτης.

● Δωδεκανήσου κοντά στο Καστελόριζο.

● Σκοπέλου.

● Βόρειας και νότιας Λέσβου.