Η ιερή Ακρόπολη, το ιερό Αβέρωφ

Από το Βλέμμα

Του Νίκου Γ. Ξυδάκη

Το πάρτι στο θωρηκτό Αβέρωφ τροφοδότησε με κουτσομπολιό το σύμπαν ακριβώς από το οποίο προέρχεται ο κόσμος παρομοίων πάρτι: τηλεοπτικές περσόνες, άεργοι, πάρτι - άνιμαλ, νεόπλουτοι, χλιδόφτωχοι, τρακαδόροι, μηντιοπλάσματα, μοντελοβίζιτες. Είναι ένα παράλληλο σύμπαν, αιωρούμενο σε μια πλαϊνή πραγματικότητα, σ' ένα συννεφάκι, ανέγγιχτο από απειλές χρεοκοπίας, περικοπές συντάξεων, ανεργία, φτώχεια. Ανέγγιχτο; Όχι ακριβώς.

Τα πάρτι άνιμαλ δεν θέλουν να ακούνε για ανεργία, όπως ακριβώς δεν θέλουν να ακούνε και για εργασία· εργασία τους είναι οι δημόσιες σχέσεις και η ατομική ευδαιμονία. Η συντριπτική πλειονότητα αυτού του κόσμου είναι ένας περιφερόμενος θίασος διασκεδαστών και τρακαδόρων, που ζει παρασιτικά στις πλάτες των λίγων πλουσίων.

Άρα ο κόσμος της εργασίας και των απειλών τούς αφορά αντιστρόφως: ο ρόλος τους είναι διαρκώς να απομακρύνονται από αυτή την πηγή δυσφορίας, διαρκώς να υποδύονται ότι δεν υπάρχει ο κόσμος της ανάγκης, διαρκώς να διακηρύσσουν ότι η ζωή είναι μικρή για να είναι θλιβερή, η ζωή είναι πάρτι. Και παρασιτισμός. Και υποταγή.

Αυτός ο κόσμος αυτοαναπαράγεται στα μήντια και στα πάρτι, σε πρωινομεσημεριανούς θυλάκους και φυλλάδες, σε κίτρινα μπλογκ, σε καφετέριες. Αυτός ο κόσμος της ελαφρότητας και του παρασιτισμού παράγει πρότυπα συμπεριφοράς, στάση ζωής, κοσμοείδωλο.

Είναι ο ίδιος κόσμος που αναπαράγεται στα ριάλιτι σόου, στην αναπαράσταση της ζωής ως ριάλιτι. Κι είναι ακριβώς τούτα τα ριάλιτι, και οι περσόνες με καλιαρντά και λευκόξανθο μες μαλλί, που διαπαιδαγωγούν το πλήθος της εργασίας και της ανάγκης, αυτή είναι η κύρια πνευματική τροφή για πάμπολλους πρώην λαίμαργους ημιβολεμένους, τώρα ευρισκόμενους στο κατώφλι της υποβάθμισης, του αποκλεισμού, της απόγνωσης.

Τούτος ο κόσμος των φτωχοσελέμπριτι και των νεόπλουτων έθεσε το ζήτημα του ιερού.

● Τι επιτρέπεται;

● Ποιο είναι το όριο;

● Με ποια πράγματα δεν διασκεδάζουμε;

● Υπάρχουν πράγματα που δεν παράγουν διασκέδαση, ψυχαγωγία, χαβαλέ;

Όταν η κοινωνία των πολιτών δεν μπορεί να θέτει όρια και να τα αναστοχάζεται δημοκρατικά και ανοιχτά, όταν το δημοκρατικό κράτος δεν θέτει όρους και όρια, δεν προασπίζεται τον δημόσιο χώρο και το κοινό καλό, όταν ο δημόσιος χώρος και το κοινό καλό είναι ασαφή και γκρίζα και ανυπεράσπιστα, με διαρκώς μετακινούμενα όρια, διαρκώς υποκείμενα σε ιδιοτελείς ερμηνείες, τότε ναι, η φυλή των παρασίτων θα θέσει το ζήτημα με τους δικούς της όρους και θα δώσει τις δικές της απαντήσεις.

Απαντήσεις: Σιγά μωρέ, και τι έγινε; Ένα παρτάκι έγινε. Πληρώσανε κιόλας οι άνθρωποι. Αυτά μας μαράνανε; Εδώ ο άλλος έκανε δεξίωση στο Φορ Σίζονς, οι άλλοι κάνουνε δείπνα στα γλυπτά του Παρθενώνα. Όλα επιτρέπονται. Όλα τα δημόσια είναι ιδιωτικά.

Τις προάλλες ένας διοργανωτής ιβέντς παραπονιόταν δημοσίως που το καθυστερημένο κράτος δεν του επέτρεψε να οργανώσει το ντεφιλέ του οίκου μόδας Fendi πάνω στην Ακρόπολη, μεταξύ Προπυλαίων και Παρθενώνος. Τριακόσια διεθνή σελέμπριτι θα παρευρίσκονταν στο ιβέντ· η χώρα έχασε τόση διεθνή προβολή, και θα 'παιρνε και μερικά λεφτουδάκια η ψωροκώσταινα.

Είναι το Αβέρωφ ιερό; Όχι, κανένα Αβέρωφ δεν είναι ιερό αφ' εαυτού. Είναι η Ακρόπολη ιερή; Από μόνη της, όχι. Τίποτε δεν είναι ιερό αφ' εαυτού. Κάθε φορά οι κοινωνίες επανορίζουν τι είναι ιερό γι’ αυτές – παγανιστικοί ναοί, τεμένη, συναγωγές, βασιλικές μετά τρούλου, πηγές και γεφύρια, θέατρα, τάφοι. Αλλά σε κάθε ιστορική στιγμή, κάθε κοινωνία έχει ανάγκη το ιερό· γύρω από το ιερό συγκροτείται η κοινωνία και ο πολιτισμός, γύρω από την εννοιοδότησή του, την ένυλη και τη συμβολική του έκφραση.

Το ιερό δεν ορίζεται μονοσήμαντα από τον εκάστοτε κυρίαρχο, τον ηγεμόνα ή το κυρίαρχο γούστο των παλλακίδων του· το ιερό ορίζεται πολύ βαθύτερα συναινετικά, οριζοντίως και καθέτως, δηλαδή δημοκρατικά και διαχρονικά. Διότι το ιερό συνέχει την κοινωνία, ως ελάχιστος κοινός παρονομαστής, πολύ πέραν του τόπου και του αίματος, της εφήμερης συλλογικότητας. Το ιερό συγκροτεί πολιτισμό.

Η Ακρόπολη, ο ναός του Επικούριου Απόλλωνα στις Βάσσες, η νεκρόπολη της Δήλου, το Ακρωτήρι, η Κνωσσός, η ντάπια του Μεσολογγίου, το ρουμάνι στο Βαλτέτσι είναι τέτοιες εκφράσεις του ιερού, συμφωνημένες. Και οι χρήσεις των ένυλων εκφράσεων του ιερού πάλι συμφωνημένες δημοκρατικά πρέπει να είναι – μόνο έτσι. Δεν μπορεί το νόημά τους και η χρήση τους να επαφίεται στην αγορά, στον υπάλληλο ή στις ορέξεις μιας φυλής παρασίτων.