Το ευρωομόλογο οδηγεί σε επιδείνωση

Από την Καθημερινή

Της Κατερίνας Σώκου

Μια οργανωμένη αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους, με επιμήκυνση της αποπληρωμής και μείωση του επιτοκίου ανάλογα με την εξέλιξη του ρυθμού ανάπτυξης, προτείνει ο πρόεδρος του Κέντρου Σπουδών Ευρωπαϊκής Πολιτικής (CEPS) Ντάνιελ Γκρος. Ο οικονομολόγος που πρότεινε την ιδέα του Ευρωπαϊκού Νομισματικού Ταμείου δεν είναι ικανοποιημένος με τον τρόπο λειτουργίας του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, αλλά δεν θεωρεί ότι η λύση είναι η αύξηση των κεφαλαίων του ούτε η έκδοση ευρωομολόγου.

Εν όψει της ομιλίας του στην πρώτη ετήσια εκδήλωση στη μνήμη του Τομάζο Πάντοα Σκιόπα που διοργανώνει το Harvard Business School Club of Greece την Πέμπτη, ο σημαντικός Γερμανός οικονομολόγος τονίζει ότι προκειμένου η Ευρωζώνη να παραμείνει ενωμένη, η Ελλάδα θα πρέπει να περιορίσει περαιτέρω τις τιμές, τους μισθούς και την κατανάλωση, ενώ αντίθετα η Γερμανία θα πρέπει να τους αυξήσει.

* Στην ομιλία σας θα μιλήσετε για τις σχέσεις του πυρήνα με την περιφέρεια της Ευρωζώνης, και η προφανής ερώτηση είναι, διαβλέπετε τον κίνδυνο περαιτέρω απόκλισης, και ίσως ακόμη σχίσματος μεταξύ των δύο;

Μια περαιτέρω απόκλιση εντός της Ευρωζώνης είναι απαραίτητη, ώστε η Ευρωζώνη να μείνει ενωμένη μακροπρόθεσμα. Αυτό που εννοώ είναι ότι κατά τη διάρκεια των τελευταίων δέκα ετών είχαμε τη Γερμανία να αναπτύσσεται με χαμηλό ρυθμό και να έχει χαμηλές τιμές.

Τα επόμενα δέκα χρόνια χρειαζόμαστε ακριβώς το αντίθετο: χαμηλότερους μισθούς και τιμές στην περιφέρεια, και ισχυρότερη ανάπτυξη και μισθούς στη Γερμανία. Αν αυτό επιτευχθεί, στο τέλος των επόμενων δέκα ετών όλα θα βρίσκονται λίγο πολύ σε ισορροπία. Από αυτή την άποψη, στο μέλλον χρειαζόμαστε περισσότερη απόκλιση, και αν συμβεί αυτό μακροπρόθεσμα τα πράγματα θα πάνε καλά.

* Βλέπετε τέτοιες ενδείξεις σε οικονομίες όπως η Ελλάδα και η Γερμανία;

Στη Γερμανία η προσαρμογή συμβαίνει ακριβώς όπως την περιγράφουν τα βιβλία των Οικονομικών. Υπάρχει μια ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης, και τα πρώτα σημάδια αναβίωσης της αγοράς ακινήτων της χώρας. Πρέπει να σημειώσετε ότι δεν μιλάω για μια διαδικασία ενός ή δύο ετών, αλλά δέκα ετών. Αυτά τα πράγματα αρχίζουν αργά, αλλά στη συνέχεια επιταχύνονται.

Στη Γερμανία λοιπόν πιστεύω ότι οδεύουμε προς αυτή την κατεύθυνση. Στην Ελλάδα, υπάρχει το πρόγραμμα δημοσιονομικής προσαρμογής, αλλά η χώρα δεν έχει προσαρμοσθεί ως προς τις τιμές, που αυξάνονται, ενώ οι μισθοί δεν έχουν πραγματικά μειωθεί αρκετά.

Επιπλέον, η κατανάλωση της χώρας, δεν μιλάω τώρα για την κατανάλωση της κυβέρνησης, παραμένει υπερβολική, κάτι που βλέπουμε στο έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Δεν λέω ότι δεν έχει γίνει τίποτε, η προσαρμογή έχει ξεκινήσει, αλλά είναι πολύ ανεπαρκής, ιδιαίτερα στον ιδιωτικό τομέα, που εξακολουθεί να καταναλώνει υπερβολικά.

* Η πρότασή σας για ένα Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο πλέον συζητείται, ίσως και δρομολογείται, στην Ε.Ε. Στην Ελλάδα όμως υπάρχει η ανησυχία ότι η πρόβλεψή του για μια ελεγχόμενη χρεοκοπία θα μπορούσε να αποτελέσει Δούρειο Ίππο για την έξοδο μιας χώρας από την Ευρωζώνη.

Ισχύει το αντίθετο! Μια μη ελεγχόμενη χρεοκοπία, δηλαδή μια χρεοκοπία χωρίς συμφωνία με τους πιστωτές και τις ευρωπαϊκές αρχές, αυξάνει την πιθανότητα εξόδου από την Ευρωζώνη. Αλλά αν υπάρχει μια αναδιάρθρωση σε συμφωνία με τους πιστωτές και με κάποια υποστήριξη από το Ευρωπαϊκό Νομισματικό Ταμείο, τότε είναι πολύ διαφορετικά, μπορεί κανείς πιθανότατα να αποφύγει την έξοδο από την Ευρωζώνη.

* Αλλά λέτε πιθανότατα, άρα δεν αποκλείετε μια έξοδο από την Ευρωζώνη…

Αυτό μπορούν να το εγγυηθούν μόνο οι πράξεις των ελληνικών αρχών, είναι στα χέρια τους. Αν κάνουν αυτά που χρειάζεται, τότε η Ελλάδα θα παραμείνει. Κανείς δεν μπορεί να διώξει την Ελλάδα από την Ευρωζώνη, εξαρτάται λοιπόν αποκλειστικά από τις πράξεις των ελληνικών αρχών και τη βούληση του ελληνικού λαού. Είναι στα χέρια σας, λοιπόν.

* Ποια είναι η πρότασή σας για την Ελλάδα;

Η άποψή μου είναι ότι η χώρα σας βρίσκεται σε μια ασταθή κατάσταση. Λαμβάνει επίσημη χρηματοδότηση αλλά έχει υψηλά επιτόκια, ενώ το δημόσιο χρέος εκτοξεύεται. Πιστεύω λοιπόν ότι θα ήταν καλύτερο να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τους πιστωτές, και να τους προτείνει αναδιάρθρωση με μεγαλύτερη περίοδο αποπληρωμής και μικρότερο επιτόκιο.

Την ίδια στιγμή, όμως, η Ελλάδα πρέπει να υποσχεθεί ότι θα επιστρέψει το πλήρες ποσό, αν ο ρυθμός ανάπτυξης είναι ισχυρός. Διότι σήμερα υπάρχει όλη αυτή η αβεβαιότητα, αν ο ρυθμός ανάπτυξης θα είναι αρκετά ισχυρός ώστε να μπορέσει να αποπληρώσει τον δανεισμό της και κανείς δεν γνωρίζει τι θα γίνει, και οι αγορές υποθέτουν το χειρότερο.

Κάτι αντίστοιχο θα μπορούσε να γίνει για το τραπεζικό χρέος της Ιρλανδίας και της Ισπανίας, ενώ στην περίπτωση της Πορτογαλίας ίσως χρειαστεί να περιλάβει έναν συνδυασμό τραπεζικού και δημόσιου χρέους.


«Η έκδοση ευρωομολόγου μπορεί να επιδεινώσει τα πράγματα»

* Πώς αξιολογείτε την πρόταση των κ. Γιούνκερ και Τρεμόντι για την έκδοση ευρωομολόγου;

Σε γενικές γραμμές έχει τα πλεονεκτήματά της. Στην προκειμένη κατάσταση, ωστόσο, θα μπορούσε να επιδεινώσει τα πράγματα. Θα σας εξηγήσω τι εννοώ: Ας υποθέσουμε ότι η Ελλάδα είχε δανειστεί το 60% του ΑΕΠ της μέσω ευρωομολόγων. Αυτά θα ήταν senior έναντι του υπόλοιπου χρέους της.

Έτσι, σε περίπτωση προβλήματος, η Ελλάδα θα έπρεπε να αποπληρώσει πλήρως τα ευρωομόλογα, αλλά δεν θα μπορούσε να επιστρέψει παρά ελάχιστο μέρος των υπόλοιπων χρεών της. Άρα ο δανεισμός της άνω του 60% του ΑΕΠ θα γινόταν λιγότερο ασφαλής, και θα ήταν πιο δύσκολο να επιστρέψει στην ομαλή χρηματοδότηση.

Στην πράξη, μάλιστα, η Ελλάδα ήδη λαμβάνει κάτι σαν το ευρωομόλογο μέσω της επίσημης χρηματοδότησης από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ, και βλέπετε τις επιπτώσεις, είναι αποκλεισμένη από τις αγορές.

* Ως οικονομολόγος θεωρείτε φυσιολογικό να είναι τόσο υψηλά τα spread της Ελλάδας παρά το γεγονός ότι έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση;

Πρόκειται ακριβώς για τις επιπτώσεις που φοβάμαι και για το ευρωομόλογο, διότι, αν το χρέος προς το ΔΝΤ και την Ε.Ε. είναι senior έναντι του υπόλοιπου, τότε οι πιστωτές θεωρούν ότι αν υπάρξει πρόβλημα θα αποπληρώσετε πρώτα αυτό και θα μείνουν πολύ λίγα για αυτούς.

* Από την άλλη πλευρά όμως, δεν ενίσχυσε τους φόβους των επενδυτών – και τα spread – η πρόβλεψη για συμμετοχή των επενδυτών στο κόστος αναδιάρθρωσης από το 2013, στο πλαίσιο του μόνιμου μηχανισμού στήριξης;

Σωστά, αλλά δεν προβλέπεται αυτό από τη Συνθήκη του Μάαστριχτ; Δεν είναι νέα ιδέα ότι οι ομολογιούχοι καλούνται να μοιραστούν το βάρος! Η Συνθήκη του Μάαστριχτ λέει ότι κανείς δεν εγγυάται το χρέος μιας άλλης χώρας, αυτό λοιπόν σημαίνει ότι οι ομολογιούχοι αναλαμβάνουν έναν κίνδυνο όταν δανείζουν υπερβολικά σε μια χώρα.

Ή θα αποφασίσουμε λοιπόν να σχίσουμε τη Συνθήκη του Μάαστριχτ, κάτι που θα μπορούσαμε να κάνουμε, αλλά τότε θα βρεθούμε σε άλλη κατάσταση. Αν δεν το κάνουμε, όμως, η Συνθήκη προβλέπει εμμέσως ότι οι ιδιώτες ομολογιούχοι αναλαμβάνουν κίνδυνο.

* Η Πορτογαλία φαίνεται να βρίσκεται κοντά σε μια προσφυγή στον μηχανισμό. Θεωρείτε ότι χρειάζεται μία αύξηση των κεφαλαίων του Ευρωπαϊκού Ταμείου Στήριξης;

Ίσως να χρειαστεί, αλλά αυτό που υποστηρίζω είναι ότι βασικά πρέπει να αλλάξει ο τρόπος λειτουργίας του. Διότι αν λειτουργήσει για τις άλλες χώρες όπως λειτούργησε για την Ελλάδα, στο τέλος θα κάνει το πρόβλημα μεγαλύτερο. Σε όποια χώρα δανείζει, το υπόλοιπο χρέος χάνει την αξία του, και άρα αναγκάζεται να συνεχίσει να δίνει όλο και περισσότερα. Αν λοιπόν έχεις περιέλθει σε μία κατάσταση όπου το χρέος είναι πολύ μεγάλο και δεν το περιορίσεις, τότε το όριο του ταμείου πρέπει να είναι το άπειρο, διότι θα πρέπει να χρηματοδοτήσει τα πάντα!