Η αποκαθήλωση της Δύσης

Από τους Financial Times (via Euro2day)

Του Philip Stephens

Οι Ηνωμένες Πολιτείες βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα αφόρητο δανειακό βάρος καθώς και με επίμονη πολιτική παράλυση. Οι στρατηγικές λήψεις αποφάσεων γίνονται όμηροι της πολιτικής πόλωσης. Δημοκρατικοί και ρεπουμπλικανοί μπορούν εύκολα να γλιτώσουν από αυτήν την επικίνδυνη χρεοκοπία με μια συμφωνία για την αύξηση του ορίου του χρέους της τελευταίας στιγμής. Όμως, ο συμβιβασμός αυτός δεν πρόκειται να κλείσει τη χαώδη απόκλιση μεταξύ των φόρων και των δαπανών που συσσωρεύει χρέος πάνω στο χρέος.

Στην Ευρώπη, τα πράγματα είναι ακόμη δυσκολότερα. Το βασικό οικοδόμημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το ενιαίο νόμισμα, κλονίζεται υπό το βάρος των εθνικών χρεών και της πολιτικής ασυνεννοησίας. Η αλληλεγγύη έχει χαθεί και ο εθνικισμός ξαναγεννιέται.


Έτσι, δημιουργείται το ερώτημα: Αυτή η δίδυμη κρίση είναι ένας ζημιογόνος, αλλά σύντομος σπασμός όπως εκείνοι που περιοδικά ενοχλούν την πρόοδο κάθε εύπορης οικονομίας; Όπως είχε γίνει, για παράδειγμα, στη δεκαετία του 1970; Ή μήπως τα σοκ έχουν τελείως διαφορετικό περιεχόμενο και αποτελούν τον προάγγελο μιας επιταχυνόμενης αποκαθήλωσης, καθώς η Δύση παραδίδει τα ηνία δύο αιώνων παγκόσμιας ηγεμονίας;

Μια σχετική διολίσθηση είναι αναπόφευκτη. Η αναρρίχηση των υπολοίπων δεν θα είναι πρόβλημα αν η Δύση εξακολουθήσει να αναπτύσσεται με αξιοπρεπή ρυθμό. Αντιθέτως, μια συνολικά ανθηρή παγκόσμια οικονομία έχει συνολικά θετική επίδραση. Ο κίνδυνος προκύπτει όταν η εύρωστη ανάπτυξη αλλού συνοδεύεται με στάση στη Δύση. Τότε το... σκουντούφλημα μεταβάλλεται σε πτωτικό σπιράλ.

Το απαισιόδοξο σενάριο ξεκινά με τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Αυτό ήταν το γεγονός που αποκρυστάλλωσε τη νέα γεωπολιτική τάξη πραγμάτων. Κατά κανόνα, τέτοιου είδους συμβάντα εκδηλώνονται σε αναπτυσσόμενα κράτη - στη Λατινική Αμερική ή στην Ασία. Αυτό όμως έγινε στην Αμερική.

Το ιερό συμβόλαιο του φιλελεύθερου καπιταλισμού έγινε κομμάτια. Και καθώς οι ΗΠΑ και η Ευρώπη διολισθαίνουν σε ύφεση, είναι χώρες όπως η Κίνα, η Ινδία και η Βραζιλία που αναλαμβάνουν να αποτρέψουν μια παγκόσμια διολίσθηση.

Οι ψυχολογικές επιπτώσεις είναι βαθιές. Η Δύση έχει χάσει την επιρροή της στα αναπτυσσόμενα κράτη, καθώς η τραπεζική κρίση έγινε κρίση χρεών. Για όσους βλέπουν τα πράγματα απ' έξω, το πρόβλημα είναι οικονομικό. Αυτό που βλέπουν είναι η κατάρρευση της φιλελεύθερης δημοκρατίας.

Στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα εμφανίζονται ρωγμές. Οι απειλές στο ενιαίο νόμισμα θα μπορούσαν να αποφευχθούν με την εφαρμογή συνολικής πολιτικής αποφασιστικότητας. Όμως, οι Ευρωπαίοι πολιτικοί τρομοκρατήθηκαν μπροστά στους δυσαρεστημένους ψηφοφόρους τους. Και οι αγορές τους τιμώρησαν για τη δειλία τους, μετατρέποντας τα προβλήματα χρέους της περιφέρειας της ευρωζώνης σε μόνιμη απειλή της νομισματικής ενοποίησης.

Το πρόβλημα θα λυθεί μόνο αν η Ευρώπη το πάρει απόφαση: τα χρέη τους ενός είναι χρέη όλων.

Αν ρωτήσετε τον επικεφαλής των στρατιωτικών δυνάμεων της Αμερικής ποια θεωρεί τη μεγαλύτερη απειλή για την εθνική ασφάλεια, θα σας απαντήσει: το ομοσπονδιακό έλλειμμα. Οι ΗΠΑ είναι ο μεγαλύτερος οφειλέτης στον κόσμο. Αν θέλει να παραμείνει κυρίαρχη στρατιωτική δύναμη, πρέπει να διορθώσει τα δημοσιονομικά της.

Οι δημογραφικές πιέσεις στο κράτος πρόνοιας «υπόσχονται» να δυσκολέψουν ακόμη παραπάνω τα πράγματα. Επιπροσθέτως, τα πολιτικά συστήματα, υπό το άγρυπνο μάτι της 24ωρης ροής ειδήσεων, έχουν χάσει τη δυνατότητα λήψης δύσκολων αποφάσεων.

Τους είναι ευκολότερο να συζητούν για το αν θα φορολογήσουν τους πλούσιους ή θα μειώσουν τις συνταξιοδοτικές δαπάνες και για τις αγορές ομολόγων από τις κεντρικές τράπεζες, παρά να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις που έχει η βαθιά αναταραχή της παγκόσμιας οικονομίας στις δυτικές κοινωνίες.

Θα μπορούσαμε λοιπόν εύκολα να πούμε ότι χάθηκαν όλα. Ότι το πολιτικό και το οικονομικό μοντέλο που χτίστηκαν πάνω στη δυτική υπεροχή κλονίζονται υπό την πίεση της αλλαγής των ισορροπιών υπέρ της διεθνούς οικονομίας. Το αμερικανικό όνειρο και το ευρωπαϊκό κράτος πρόνοιας υποχωρούν μπροστά στους ανταγωνιστικούς ανέμους της παγκοσμιοποίησης.

Θα ήταν όμως ένα πρώιμο συμπέρασμα. Είναι πολύ νωρίς για να απελπιστούμε. Αυτό που κάνει τόσο εκνευριστικές τις κρίσεις στην Ουάσιγκτον και στην Ευρώπη είναι το γεγονός ότι, αν και ζητούν συνέχεια δύσκολες αποφάσεις, κλίνουν προς τις πολιτικές λύσεις. Το συστατικό που λείπει δεν είναι άλλο από την ηγεσία.

Μια διακομματική συμφωνία στην Ουάσιγκτον θα διόρθωνε το μεγαλύτερο κομμάτι του δημοσιονομικού προβλήματος στην Αμερική. Και μια πολιτική λύση από τις Βρυξέλλες θα σώσει το ευρώ.

Η αποκαθήλωση της Αμερικής δεν είναι σε καμία περίπτωση δεδομένη. Είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο. Μπορεί άλλοι να την προλαβαίνουν, αλλά οι ΗΠΑ έχουν τεράστια πλεονεκτήματα τεχνολογικά, εκπαιδευτικά και πολιτισμικά και παράλληλα προσφέρουν σε όλο το οικοσύστημα καινοτομία και επιχειρηματικότητα.

Η Ευρώπη δεν έχει τον δυναμισμό της Αμερικής, αλλά έχει τα δικά της αβαντάζ: η κρίση δεν σταμάτησε ούτε στιγμή τους Γερμανούς μηχανολόγους, η Γαλλία παινεύεται για την παραγωγικότητα και την κοινωνική δομή της, η Ιταλία παράγει ανώτερο σχεδιασμό, η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία ακόμη και η Ελλάδα, κάποια στιγμή θα βγουν από τα χρέη και η Βρετανία εξακολουθεί να κινεί τα νήματα.

Κι αυτά σημαίνουν ότι η Δύση εξακολουθεί να μπορεί να επιλέγει. Η επιτάχυνση της διολίσθησης είναι μια επιλογή, αλλά δεν είναι η μόνη. Οι πολιτικές ηγεσίες έχουν στα χέρια τους τη δυνατότητα να διορθώσουν τα πράγματα.